Να ξυπνάς την ημέρα των γενεθλίων σου με την είδηση του μακελειού στη Νις και στο τέλος της ημέρας, εκεί που ετοιμάζεσαι να πέσεις για ύπνο, να ακούς ότι εξελίσσεται πραξικόπημα στην Τουρκία. Να μην μπορείς να θυμηθείς πόσα έκτακτα δελτία ειδήσεων τάραξαν τη θρυλική καλοκαιρινή ραστώνη μέσα σε έναν μήνα, ανάμεσα στο Brexit και την πιο πρόσφατη (άραγε είναι ακόμη;) τζιχαντιστική επίθεση, στη Νορμανδία. Να φεύγεις για διακοπές με την Κλίντον φαβορί για τις προεδρικές εκλογές και να επιστρέφεις, δύο εβδομάδες αργότερα, με φαβορί τον Τραμπ.

Ο κόσμος τρέχει με σπασμένα φρένα. Φρένα σκουριασμένα, μιας άλλης εποχής. Διαβάζοντας κανείς σχόλια στον ελληνικό και στον ξένο Τύπο αισθάνεται πόσο ακατάλληλα έχουν γίνει τα παραδοσιακά εργαλεία για την επεξεργασία της πραγματικότητας που ζούμε. Πόσο αμήχανες, θα λέγαμε κωμικές, αν δεν πρόδιναν απελπισία, μοιάζουν οι εκκλήσεις για προσήλωση στις δημοκρατικές ελευθερίες και την ανοιχτή κοινωνία ως μόνη αποτελεσματική απάντηση στους ισλαμιστές και τους ακροδεξιούς δημαγωγούς. Αντί για προσπάθεια κατανόησης των φαινομένων, ηθικολογία. Και το χειρότερο, μαζί με την ηθικολογία μια ελιτίστικη, ταξική έπαρση, με «προοδευτικό» μάλιστα μανδύα, όπως όταν αναλυτές περιγράφουν τις κοινωνικές ομάδες που αγανακτούν ως πρωτόγονες, αμόρφωτες και losers σε μια δαρβινική κούρσα αντοχής στην παγκοσμιοποίηση. Σαν να μας λένε ότι όλοι αυτοί είναι περιττό βάρος.

Ανοιχτή κοινωνία, κράτος δικαίου, ανθρώπινα δικαιώματα, σεβασμός της διαφορετικότητας κ.λπ. κ.λπ. –όλα αυτά που έμοιαζαν οριστικές κατακτήσεις των δυτικών και δυτικόστροφων κοινωνιών δεν δοκιμάζονται απλώς σήμερα, έχουν γίνει ανίσχυρα ξόρκια. Η δημοκρατία που ξέραμε, που θεωρούσαμε και εξακολουθούμε να θεωρούμε πολύτιμη, δείχνει ολοένα πιο ανήμπορη να λύσει προβλήματα, όταν δεν δημιουργεί καινούργια. Πολιτικάντικοι τακτικισμοί που γίνονται με το βλέμμα και το φαντασιακό καθηλωμένα σε δεδομένα άλλων εποχών έχουν απρόβλεπτες και κατακλυσμικές συνέπειες, όπως είδαμε πέρσι με το δημοψήφισμα Τσίπρα, όπως είδαμε φέτος με το δημοψήφισμα Κάμερον, όπως θα δούμε αύριο με την ψήφο στα δεκαεπτά παρά, που είναι πιθανό ότι θα ευνοήσει τη Χρυσή Αυγή, έξαλλα γκρουπούσκουλα και απολιτικούς καραγκιόζηδες περισσότερο από όσο τον ΣΥΡΙΖΑ.

Οι αλλεπάλληλες επιθέσεις τζιχαντιστών στη Γερμανία, μια χώρα που πέρσι άνοιξε την αγκαλιά της σε ένα εκατομμύριο πραγματικούς και υποθετικούς πρόσφυγες, και προπαντός το προφίλ των δραστών κατέρριψαν οριστικά τον βολικό για τα αριστερά κλισέ μύθο ότι για την ισλαμιστική ριζοσπαστικοποίηση στις δυτικές κοινωνίες ευθύνονται πρωτίστως, αν όχι αποκλειστικά, οι ρατσιστικές διακρίσεις και η κοινωνική περιθωριοποίηση. Υπάρχει εδώ κάτι άλλο, πολύ βαθύτερο, και θα πρέπει να ξανασκεφτούμε σοβαρά, βλέποντας και τι γίνεται σήμερα στην Τουρκία, αν το Ισλάμ είναι μια θρησκεία σαν τις άλλες, αν δεν είναι πολύ περισσότερο ένα ιδεολογικοπολιτικό πρόγραμμα, που ο απόλυτα ρυθμιστικός χαρακτήρας και το θυσιαστικό πνεύμα του κάνουν τις επαγγελίες του ελκυστικότερες από τον υπερεκλεπτυσμένο, παθητικό ευρωπαϊκό σχετικισμό. Υποστηρίζουμε το δικαίωμα στη διαφορετικότητα, αλλά υπάρχει κανείς πρόθυμος να θυσιάσει τη ζωή του για να το υπερασπίσει;

Πολλά πράγματα πρέπει να ξανασκεφτούμε, ιδίως εμείς που γαλουχηθήκαμε ιδεολογικά με τα προτάγματα των κινημάτων του ’60 και του ’70, με την κουλτούρα των διευρυμένων ελευθεριών και των συνεχώς πολλαπλασιαζόμενων δικαιωμάτων. Μήπως η μαζική δημοκρατία, χωρίς τις προϋποθέσεις της συνείδησης πολίτη και του αισθήματος ευθύνης, κουβαλάει μέσα της το σπέρμα της αυτοαναίρεσής της; Πόσο ανοιχτή μπορεί να είναι μια κοινωνία χωρίς να γεννήσει τους όρους της υποστροφής στην περιχαράκωση; Μήπως ένας πολιτισμός χωρίς πίστη είναι καταδικασμένος να ασπαστεί τελικά την πιο τυφλή πίστη; Μήπως οι πολλαπλές ταυτότητες, που εκθειάζονται ως πλούτος, σημαίνουν στην πραγματικότητα πολύ συχνά απουσία ταυτότητας και συναισθηματική ένδεια;

Ερωτήματα που δεν επιδέχονται εύκολες απαντήσεις. Αυτό που γίνεται όμως ολοένα σαφέστερο είναι ότι η παγκοσμιοποίηση απέτυχε επειδή πέτυχε υπερβολικά γρήγορα. Ανάγκες των ανθρώπων όπως για ασφάλεια, για οριοθετήσεις, για ταυτότητα με περίγραμμα επανέρχονται δραματικά στο προσκήνιο. Και θα ήταν τραγικό λάθος να απαξιωθούν τέτοια αιτήματα ως αντιδραστικά.

Τελευταία Νέα