Οι ευθύνες
Ξεκινώ με τη γενική παρατήρηση πως η συλλογική μνήμη είναι εξαιρετικά ασθενής. Ξεχνάμε γρήγορα τα κακά των προηγούμενων κυβερνήσεων και επικεντρωνόμαστε σε αυτά της τωρινής διακυβέρνησης. Συγκεκριμένα, ποιος αναφέρεται σήμερα στις ευθύνες των προηγούμενων κυβερνήσεων σε ό,τι αφορά το ασφαλιστικό σύστημα; Σίγουρα ούτε η αντιπολίτευση αλλά ούτε και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, μερικές από τις οποίες έχουν ένα μέρος ευθύνης για τις αδικίες και τη γενική κατάντια του συστήματος. Ξεχνάμε πως όλες οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης αρνήθηκαν να ασχοληθούν σοβαρά με τις σαθρές βάσεις του. Πέταγαν συστηματικά το μπαλάκι στην επόμενη κυβέρνηση μέχρι που η βόμβα έσκασε στα χέρια του Τσίπρα. Οσο για το πρόβλημα του χρέους, ποιος αναφέρει πως ο Καραμανλής ο νεότερος με την περίφημη στρατηγική τής «επανίδρυσης του κράτους» έκανε τη Δημόσια Διοίκηση τόσο γαλάζια που διπλασίασε το δημόσιο χρέος; Και πως, έπειτα από μια παρατεταμένη σιωπή, θεωρείται σήμερα από πολλούς νεοδημοκράτες «εθνικό κεφάλαιο»!
Το μέλλον
Οσο για το τι θα συμβεί από εδώ και πέρα, είναι σίγουρο πως αντίθετα με τις πολυάριθμες Κασσάνδρες, κατά τη γνώμη μου, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρόκειται να καταρρεύσει και να ξαναγίνει ένα κομματίδιο του 4%. Ούτε πρόκειται να επιβάλει ένα αυταρχικό καθεστώς τσαβικού τύπου. Από τη στιγμή που ο Πρωθυπουργός απέρριψε τη λαφαζανική στρατηγική της δραχμής, από τη στιγμή που επέλεξε τον ευρωζωνικό δρόμο που η πλειοψηφία του ελληνικού λαού επιθυμεί, ούτε ο τσαβισμός ούτε άλλου είδους βίαιη «ανατροπή» είναι δυνατή –και αυτό παρ’ όλη την κρατικίστικη ιδεολογία του. Λόγω των πιέσεων που υφίσταται από τους ισχυρούς παίκτες της ευρωζώνης θα αναγκαστεί να συνεχίσει τις αποκρατικοποιήσεις και τη μερκελική στρατηγική της λιτότητας. Με άλλα λόγια, η προσγείωση του Πρωθυπουργού στη σκληρή πραγματικότητα δεν μπορεί παρά να συνεχισθεί. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα αγωνιστεί, μαζί με άλλες προοδευτικές ευρωπαϊκές δυνάμεις, να αλλάξει την πολιτική της λιτότητας που οι γερμανικές ελίτ έχουν επιβάλει. Δεν σημαίνει πως δεν στοχεύει στο πέρασμα από το νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό-καζίνο σε ένα δεύτερο εξανθρωπισμό του καπιταλισμού (ο πρώτος επιτεύχθηκε τη «χρυσή εποχή» της βορειοδυτικής ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας στην πρώιμη μεταπολεμική περίοδο). Βέβαια σήμερα, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, απαιτούνται νέες στρατηγικές σε μεταεθνικό επίπεδο.
Αν η παραπάνω πρόβλεψη είναι σωστή, μεσοπρόθεσμα, στον πολιτικοκομματικό χώρο θα έχουμε ένα διπολικό σύστημα με τον ΣΥΡΙΖΑ να αποτελεί τον αριστερό πόλο και τη ΝΔ τον δεξιό (οι ΑΝΕΛ μάλλον θα απορροφηθούν από τη ΝΔ). Και στο μέσον, διάφορους κομματικούς σχηματισμούς που για διάφορους λόγους αρνούνται και την ενοποίηση και την ουσιαστική συνεργασία. Εκτός από αυτόν τον διπολικό δημοκρατικό χώρο θα εξακολουθούν να λειτουργούν με σχετική επιτυχία τα δύο κόμματα που έχουν ως στόχο την κατάργηση της «αστικής» αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας: το ΚΚΕ και η Χρυσή Αυγή. Το μεν πρώτο δεν φαίνεται να θέλει να ξεπεράσει την απομόνωσή του και το όνειρο ενός νεοσοβιετικού παραδείσου. Το δεύτερο πιστεύω, πως λόγω του νεοναζιστικού προσανατολισμού του, δεν θα αυξήσει σημαντικά τα ήδη υψηλά ποσοστά του.
Συμπέρασμα
Ο Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στη London School of Economics