Ανάμεσα στην αδυναμία της να ενσωματώσει όλους τους μετανάστες (με τη διαφορετική τους κουλτούρα και τις οικονομικές τους ανάγκες) στις δικές της πολιτισμικές παραδόσεις (βασισμένες στη φιλοξενία, την αποδοχή και την ανθρώπινη αλληλεγγύη), η σημερινή Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με την πιο βαθιά κρίση. Ανάμεσα στις ανθρωπιστικές της αξίες και στην απειλή απώλειας της κουλτούρας της (εθνική ταυτότητα, κοσμικό κράτος, ισότητα φύλων), η ευρωπαϊκή δοκιμασία είναι εμφανής. Δύο αντίθετες τάσεις αντιμάχονται με αφορμή την αναζήτηση λύσης στη μεταναστευτική κρίση. Η μία ζητά κατάργηση των συνόρων, η άλλη το κλείσιμό τους. Από τη μια ο κοσμοπολιτισμός που δεν γνωρίζει σύνορα και νιώθει παντού σαν στο σπίτι του, από την άλλη, ο πολίτης, ο οποίος νιώθει το σπίτι του μέσα στα κρατικά του σύνορα.

Στην ακραία τους εφαρμογή και οι δύο τάσεις δεν βοηθούν. Το αντίθετο, προκαλούν σύγχυση. Αλλά αν συγχρονίζονταν θα ήταν καλύτερα. Γιατί αν η αρχή της φιλοξενίας για τους πρόσφυγες και τα δικαιώματα υποδοχής και πολιτικού ασύλου δεν πρέπει να καταργηθούν, επίσης οι αρχές αυτές δεν πρέπει να γίνονται εργαλεία κομματικής και ιδεολογικής εκμετάλλευσης. Που σημαίνει ότι ναι μεν να προστατευτεί το δικαίωμα του πολιτικού πρόσφυγα, ταυτόχρονα όμως αυτός πρέπει να σέβεται την κουλτούρα και τις αξίες της χώρας που τον υποδέχεται. Αυτό θα ήταν σωστό να γίνεται εξαρχής πριν κάποιος μπει στη χώρα.

Πρέπει να δοθεί έμφαση στην κουλτούρα των συνόρων, ως χώρος με πολιτισμικά χαρακτηριστικά, για τα οποία πρέπει να ενημερώνεται κάθε μετανάστης. Στην ιστορία των κρατών εθνών, η εδαφική κυριαρχία είναι πάντα συνδεδεμένη με τον έλεγχο των συνόρων. Η φύλαξή τους έχει σχέση με την κυριαρχία. Στην ΕΕ σήμερα υπάρχει σύγχυση ως προς τις έννοιες σύνορα και κυριαρχία. Εχει χαθεί η αίσθηση των συνόρων. Υπάρχει πρακτική αδυναμία ελέγχου τους. Υπάρχει πρόβλημα ευρωπαϊκής κυριαρχίας.

Πώς μπορεί όμως να γίνει ένας τέτοιου είδους συνοριακός έλεγχος; Φτάνουν οι σύγχρονες τεχνολογίες; Από ό,τι φαίνεται, όχι. Συνεπώς χρειάζεται μια κουλτούρα των συνόρων. Ούτε το γκρέμισμα των συνόρων ούτε το χτίσιμο τείχους είναι λύση. Αλλο σύνορο, άλλο τείχος. Το σύνορο έχει σχέση με ανθρώπους, δίκαιο, εμπόριο, γλώσσα και δεν αποκλείει αλλά επιτρέπει τον έλεγχο. Το τείχος αποκλείει. Αν γίνει αυτό κατανοητό και υπάρξει κουλτούρα των συνόρων, η Ευρώπη δεν θα φοβάται και θα προχωρά δημιουργικά.

Ο Δημοσθένης Δαββέτας είναι καθηγητής φιλοσοφίας της τέχνης, ποιητής, εικαστικός

Τελευταία Νέα