Η σημασία του περιβάλλοντος στην ανθρώπινη εξέλιξη υπήρξε πάντα καθοριστική. Στην κλασική αρχαιότητα, η σχέση ανθρώπου – φύσης ήταν συντροφική. Υπήρξαν μεταξύ τους συνεργοί και συνοδοιπόροι στη βελτίωση της πολιτισμικής συνείδησης. Το φυσικό φαινόμενο λειτούργησε σαν καθρέφτης και ταυτόχρονα εργαλείο ανακάλυψης των πλούσιων και άγνωστων ανθρώπινων δυνατοτήτων.

Από το τέλος όμως της Αναγέννησης, με πρωταγωνιστή τον Καρτέσιο, και μετά τον Διαφωτισμό η σχέση αυτή διαταράχτηκε μονόπλευρα. Ωθούμενος από μια αφελή «θεολογική» πεποίθηση της επιστήμης, όπως έλεγε και ο Νίτσε, ο άνθρωπος πίστεψε ότι όχι μόνο μπορούσε ν’ αλλάξει τη φύση, αλλά και να κυριαρχήσει πάνω της. Ειδικά την εποχή της βιομηχανικής νεωτερικότητας, ο άνθρωπος, όντας βέβαιος ότι μπορούσε να γίνει κύριος της Ιστορίας αποσπώντας την από τη φύση, μετατράπηκε σε εχθρό του πλανητικού οικοσυστήματος, με κίνδυνο μια μελλοντική οικοκτονία. Με θράσος άρχισε να εκμεταλλεύεται αχόρταγα ανανεώσιμες και μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Συγκέντρωσε μαζικά, ως εμπορική εκμετάλλευση, τη γήινη αφαίμαξή του και την έβαλε στην υπηρεσία του οικονομικού κέρδους αδιαφορώντας για τον βιασμό της γης. Οι χθόνιες δυνάμεις, όμως, δεν μπορούσαν να μείνουν δίχως απάντηση. Εκτός από μια αυξημένη συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων τα τελευταία χρόνια, βιώνουμε την κλιματική αλλαγή και την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Επειτα από μια περίοδο σταθερότητας δέκα χιλιάδων χρόνων, ζούμε την αρχή μιας γεωλογικής απορρύθμισης. Σε περίπτωση που, όπως υπολογίζουν επιστήμονες, ο πλανήτης υπερθερμανθεί το 2100 κατά 4 βαθμούς Κελσίου, θα πρόκειται για μοναδικό και αχαρτογράφητα επικίνδυνο φαινόμενο. Αλλά και η σημερινή επιμήκυνση της βιοποικιλότητας με ρυθμό κατά δέκα ώς εκατό φορές περισσότερο από τον φυσικό απειλεί με εξαφάνιση 25% ώς 50% των ζωντανών φυσικών ειδών. Η επικίνδυνη αυτή κατάσταση έρχεται αντιμέτωπη με το γήινο σύστημα. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα γεωλογική ηλικία. Οι χθόνιες δυνάμεις της Γαίας αντιδρούν και θα αντιδράσουν μελλοντικά ακόμη περισσότερο, προκαλώντας έντονα και επικίνδυνα κλιματικά φαινόμενα. Η βεβαιότητα κυριαρχίας του ανθρώπου επί της φύσης ήταν ένα είδος αυτοεξαπάτησης. Καιρός να γίνει κατανοητό και να σταματήσει η αφελής περιπέτεια οικοφονίας της φύσης. Γιατί θα ‘ναι ίσως αργά όταν νιώσουμε τι σημαίνει να αγριεύουν πραγματικά οι χθόνιες δυνάμεις της Γαίας.

Ο Δημοσθένης Δαββέτας είναι καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης στο IESA του Παρισιού, ποιητής και εικαστικός

Τελευταία Νέα