Μανιακοί αναγνώστες και φανατικοί με τις ιδέες που είχαμε προλάβει να διαμορφώσουμε, μια παρέα πιτσιρικάδες, στα 1981-82, τα χρόνια της Αλλαγής, ανακαλύψαμε για πρώτη φορά στη ζωή μας τον συντηρητισμό. Πότε; Οταν ο υπουργός Παιδείας Ελευθέριος Βερυβάκης έφερε στη Βουλή το σχέδιο νόμου για την κατάργηση του πολυτονικού στην εκπαίδευση και εμείς ήμασταν αντίθετοι. Θυμάμαι την επίθεση κατά του Εμμανουήλ Κριαρά, πρωτεργάτη της εισαγωγής του μονοτονικού, από τον Αγγελο Ελεφάντη, εκδότη του περιοδικού «Πολίτης» και οπαδό των αποχρώσεων σε μια Αριστερά που συζητούσε πολύ τα ζητήματα.

Ο Ελεφάντης επέμεινε στο πολυτονικό, πρέπει μάλιστα να επηρέασε πολύ και τον εκδοτικό χώρο, αφού πολλοί οίκοι συνέχισαν να εκδίδουν βιβλία με τόνους και πνεύματα. Τα ισχυρά επιχειρήματά του ήταν δύο. Το ένα, ότι θα ξαναέχουμε, όπως και στο παρελθόν, γλωσσικό πρόβλημα στην Ελλάδα, και θα σφαχτούμε «προοδευτικοί» οπαδοί του μονοτονικού έναντι «συντηρητικών» οπαδών του πολυτονισμού. Το δεύτερο, ότι τα «πλατιά λαϊκά στρώματα», που δεν γράφουν και δεν διαβάζουν αλλά έμαθαν να χρησιμοποιούν τόνους και πνεύματα, θα αποτραπούν από το διάβασμα διότι οι νέες, τότε, οπτικές συνήθειες του αναγνώστη θα δημιουργήσουν ακόμη ένα πρόβλημα.

Προσωπικώς, τότε, ήμουν με τον Ελεφάντη –ήταν ο γκουρού μου, πώς να μην είμαι; Σήμερα, θα ήμουν με τον Κριαρά. Τι έλεγε ο Κριαράς; Εξι πράγματα. 1. Οτι καμιά ιστορική συνέπεια δεν επέβαλε τον πολυτονισμό διότι ήταν μεταλεξανδρινό κατάλοιπο. 2. Οτι η ποικιλία των τριών τόνων, οξεία, βαρεία, περισπωμένη, δεν εξυπηρετούσε κανέναν πρακτικό σκοπό και καμιά γλωσσική ανάγκη. 3. Οτι η εκμάθηση των κανόνων του τονισμού ήταν περιττή γνώση που θα μπορούσε να παραλειφθεί για να στραφούν οι μαθητές σε πιο χρήσιμα και ανταγωνιστικά γνωστικά αντικείμενα –π.χ. πληροφορική ή γλώσσες. 4. Οτι η μηχανική απομνημόνευση άχρηστων τύπων μαραίνει το πνεύμα και κλονίζει την εμπιστοσύνη των παιδιών στο σχολείο. 5. Οτι η χρήση των τόνων έξω από το σχολείο, στην τυπογραφία, επιβάρυνε την οικονομία με πρόσθετη δαπάνη. 6. Οτι την τονική μεταρρύθμιση είχαν ήδη αρχίσει να επιβάλλουν οι παράγοντες της γραφής, συγγραφείς, ημερήσιος και περιοδικός Τύπος.

Ο Εμμανουήλ Κριαράς είχε δίκιο. Η μεταρρύθμιση έγινε ασμένως δεκτή, πέρασε στο σχολείο, υιοθετήθηκε από την τυπογραφία… Θα μπορούσε να είναι αφορμή για να ξεκολλήσει το σχολείο (και η κοινωνία) από αγκυλώσεις αιώνων, αγκυλώσεις τις οποίες επιβάλλει μια άνευ επί της ουσίας αναφορών εθνικολαϊκή αρχαιοπληξία. Μπα. Οταν ακόμη και στη δίνη της μεγάλης κρίσης η αρχαιοπληξία τίθεται υπεράνω του ρεαλισμού, τι μπορείς να αντιτάξεις; Παραδέχεσαι την ήττα σου.

Ο Εμμανουήλ Κριαράς, πάντως, που πέθανε σε ηλικία 108 ετών, πίστευε πολύ και στέρεα στις ιδέες του και ουδέποτε παραδέχθηκε καμία ήττα.

Τελευταία Νέα