Αναζήτηση
Βομβαρδισμοί με εκατόμβες θυμάτων στη Γάζα, ατέλειωτες σφαγές στη Συρία, φόβος και τρόμος στο Ιράκ, πολυαίμακτη αποσχιστική ανταρσία στην Ουκρανία, ρήξη στις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία, επιδημία Εμπολα στη Δυτική Αφρική, η Αργεντινή ξανά σε χρεοκοπία (έστω «επιλεκτική»): ιδού η ουβερτούρα της φετινής περιόδου των διακοπών. Ποιος έχει πει ότι τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις; Ο Ουμπέρτο Εκο, φυσικά. Αλλά με τόσες ειδήσεις πρώτης γραμμής στο ξεκίνημα του φετινού Αύγουστου, η περίφημη ρήση του ιταλού σημειολόγου και μυθιστοριογράφου μοιάζει ειρωνική, μολονότι εδώ, για μια φορά, αυτός ο μετρ της μεταμοντέρνας ειρωνείας δεν είχε την πρόθεση να ειρωνευτεί.
Η Ιστορία δεν πάει διακοπές. Στην πραγματικότητα, ο Αύγουστος έχει διαχρονικά το ίδιο μερίδιο σε βαρυσήμαντα γεγονότα όσο κάθε άλλος μήνας. Ισως μάλιστα μεγαλύτερο. Με τον ερχομό ενός Αύγουστου άρχισε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και τις τελευταίες ημέρες ενός άλλου Αύγουστου στήθηκε το σκηνικό για την έναρξη του Δεύτερου. Αύγουστο μήνα ισοπέδωσαν οι ατομικές βόμβες τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Αύγουστο έγινε το υποκινημένο από τη CIA πραξικόπημα που ανέτρεψε τον νόμιμο πρωθυπουργό του Ιράν Μοσαντέκ το 1953. Αύγουστο έγινε η σοβιετική εισβολή που έβαλε τέλος στην Ανοιξη της Πράγας το 1968. Αύγουστο έγινε μια άλλη εισβολή, του Ιράκ στο Κουβέιτ το 1990, πρελούδιο του πρώτου πολέμου του Κόλπου. Και τον επόμενο Αύγουστο εκδηλώθηκε το πραξικόπημα της σοβιετικής νομενκλατούρας εναντίον του Γκορμπατσόφ. Για να μην αναφέρουμε τις φυσικές καταστροφές, τις εξοντωτικές επιδημίες, τα πολύνεκρα δυστυχήματα, που ούτε αυτά κάνουν διακοπές τον Αύγουστο. Αύγουστο εξάλλου διεξάγονται κατά κανόνα οι Ολυμπιακοί Αγώνες, που αναγνωρίζονται ως μείζον διεθνές γεγονός.
Στα δικά μας χρονικά, αρκεί να θυμηθούμε ότι Αύγουστο έγινε το κίνημα στο Γουδί, Αύγουστο συντελέστηκε η Μικρασιατική Καταστροφή, Αύγουστο κηρύχτηκε η δικτατορία του Μεταξά, Αύγουστο δόθηκε η τελική μάχη του Εμφυλίου, Αύγουστο προέλασε ο δεύτερος Αττίλας στην Κύπρο, Αύγουστο βρεθήκαμε στο χείλος του πολέμου με την Τουρκία το 1976 («Βυθίσατε το «Χόρα»»), αλλά και Αύγουστο, του 2007, είχαμε τις πυρκαγιές που αποτέφρωσαν τη μισή Πελοπόννησο και έφτασαν ώς μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας, με την «ισχυρή Ελλάδα» του καραμανλικού κράτους σε ρόλο αμήχανου θεατή.
Μερικές φορές είναι δύσκολο να αντισταθεί κανείς σε ένα εντυπωσιακό ευφυολόγημα που γαργαλάει τη γλώσσα του, ακόμη και αν καταλαβαίνει ότι είναι ανούσιο ή άτοπο. Το απόφθεγμα ότι τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις είναι εντυπωσιακό ως ευφυολόγημα (ή παραδοξολόγημα), ενόψει όμως των παραδειγμάτων που δώσαμε ενδεικτικά διαψεύδεται από την ίδια την πραγματικότητα, αν το πάρει κανείς τοις μετρητοίς. Μπορεί όμως να κουβαλάει ο Εκο ένα γονίδιο φιγουρατζή, που του βγαίνει πότε πότε, ωστόσο δεν είναι με κανένα τρόπο επιπόλαιος. Το νόημα της διάσημης ρήσης του είναι αρκετά πιο σύνθετο από την τρέχουσα ερμηνεία της. Αυτό που ήθελε να πει είναι ότι, στην εποχή της ιλιγγιώδους διάδοσης και διαφοροποίησης των μέσων μαζικής επικοινωνίας, εκείνοι που παράγουν γεγονότα ενδιαφέρονται τα μέγιστα για τον επικοινωνιακό αντίκτυπό τους και πολλές φορές τα παράγουν προπαντός, αν όχι αποκλειστικά χάριν αυτού. Επειδή όμως τον Αύγουστο τα ΜΜΕ υπολειτουργούν ή ληθαργούν και οι χρήστες τους αραιώνουν, μια είδηση δεν θα είχε το επικοινωνιακό αντίκρισμα που επιδιώκει ο πρόξενός της. Ετσι, τα γεγονότα αναβάλλονται για μετά τις αυγουστιάτικες διακοπές.
Αλλά να που δεν έχουν όλοι οι παραγωγοί γεγονότων τέτοιες ευαισθησίες και προτεραιότητες. Σίγουρα δεν τις έχει το Ισραήλ, όταν αποφασίζει πότε θα εξαπολύσει τα βομβαρδιστικά του. Ούτε ο αμερικανός δικαστής που δικαίωσε τα αρπακτικά των hedgefunds και άναψε φωτιά στα μπατζάκια της Αργεντινής. Οι ρώσοι αυτονομιστές της Ουκρανίας δεν είχαν την υπομονή να περιμένουν ώς τον Σεπτέμβριο για να συνεχίσουν την εξέγερσή τους, ούτε ο ουκρανικός στρατός για να αντιδράσει. Και οι ισλαμιστές αντάρτες του ISIS μπορεί να βιντεοσκοπούν θηριώδεις εκτελέσεις αιχμαλώτων τους, για να τις βλέπουν στο Διαδίκτυο οι αντίπαλοί τους και να παραλύουν από τρόμο, αλλά δεν τους νοιάζει να «αξιοποιήσουν» επικοινωνιακά τον ισλαμικό νόμο και την κλειτοριδεκτομή που έχουν επιβάλει στη Μοσούλη. Πώς να το κάνουμε, στην εποχή των επικοινωνιακών εντυπώσεων δεν είναι όλα ζήτημα επικοινωνιακών εφέ.
Δεν είναι, λοιπόν, οι ειδήσεις που λιγοστεύουν τον Αύγουστο. Εκείνο που λιγοστεύει είναι η δεκτικότητα στην πρόσληψη και την επεξεργασία τους. Για λόγους που δεν είναι τόσο αυτονόητοι όσο φαίνονται (αυτό είναι όμως άλλη ιστορία), οι άνθρωποι στις όψιμες αστικές κοινωνίες έχουν αποφασίσει και θεσμοθετήσει να πέφτουν για έναν μήνα σε θερινή νάρκη, να κλείνουν τους διακόπτες του μυαλού τους και να διάγουν σε μια κατάσταση ευχάριστης αφασίας. Οι αυγουστιάτικες ειδήσεις, όσο σημαντικές και αν είναι, θαμπώνουν και διαλύονται γρήγορα μέσα στην αχλή της χαυνωμένης συνείδησής τους.
Αυτό μπορεί να είναι μάλιστα εξαιρετικά ευνοϊκό για όσους έχουν στα σκαριά σχέδια που θα γίνουν αρνητικές ειδήσεις. Και ίσως έτσι εξηγείται γιατί ο Αύγουστος είναι ο μήνας με τα χειρότερα γεγονότα, από πολέμους και πραξικοπήματα μέχρι τη θέσπιση σκοτεινών νόμων. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, πόσα νομοσχέδια με ύπουλες τροπολογίες έχουν περάσει από το τμήμα θερινών διακοπών της ελληνικής Βουλής.
Επειτα από όλα αυτά, πώς να πούμε ότι έχει δίκιο ο Ουμπέρτο Εκο με τον αφορισμό του για τον Αύγουστο; Περισσότερο ταιριάζει στον πονηρό χαρακτήρα αυτού του μήνα ο τίτλος ενός μυθιστορήματος που έγραψε ένας λίγο προγενέστερος συμπατριώτης του Εκο, ο συγγραφέας Ακίλε Καμπανίλε: «Αύγουστο μήνα, γυναίκα δεν σε ξέρω».
