Πέντε παρανοήσεις

Με αφορμή την επίσκεψη του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ στην Αθήνα την περασμένη Δευτέρα και την πρόταση για την τοποθέτηση του υπουργού Αμυνας Δ. Αβραμόπουλου ως μέλους της Επιτροπής «προερχομένου από την Ελλάδα» έχουν γραφτεί του κόσμου οι παρανοήσεις για την Επιτροπή και τον πρόεδρό της. Εχω επισημάνει πέντε τουλάχιστον βασικές παρανοήσεις:

Παρανόηση πρώτη. Ο Ζ.-Κ. Γιούνκερ δεν είναι ακόμη πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συνταγματικά, τυπικά τουλάχιστον. Είναι ο «εκλεγμένος πρόεδρος» (president-elect). Θα γίνει κανονικά και τυπικά πρόεδρος όταν, πρώτον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με νέα ψήφο του στις αρχές Οκτωβρίου εγκρίνει το σύνολο της Επιτροπής, περιλαμβανομένων ξανά του προέδρου, του ύπατου εκπροσώπου και των μελών της και, δεύτερον, όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία διορίσει την Επιτροπή στο σύνολό της. Θεωρητικά η διαδικασία αυτή θα πρέπει να εξελιχθεί ομαλά. Ωστόσο κάποιο ατύχημα δεν αποκλείεται. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο π.χ. έχει απειλήσει να καταψηφίσει την Επιτροπή εάν δεν συμπεριλαμβάνει σημαντικό αριθμό γυναικών (τουλάχιστον το ένα τρίτο) στα μέλη της. Και μέχρι τη στιγμή που διατυπώνονται οι γραμμές αυτές ο όρος αυτός δεν εκπληρούται.

Παρανόηση δεύτερη. Η κατανομή των αρμοδιοτήτων (χαρτοφυλάκια – portofolios) ανάμεσα στους επιτρόπους δεν αποφασίζεται από τις κυβερνήσεις ή άλλο θεσμικό όργανο (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο). Αποφασίζεται αποκλειστικά και μόνο από τον εκλεγμένο πρόεδρο της Επιτροπής (το Συμβούλιο αποφασίζει τον κατάλογο των προσώπων που προτείνει να διορισθούν μέλη της Επιτροπής). Βεβαίως στο παρασκήνιο όλες οι κυβερνήσεις ασκούν πιέσεις για να έχει ο προερχόμενος από τη χώρα επίτροπος ένα καλό χαρτοφυλάκιο. Αλλά μέχρι εκεί. Τον τελικό λόγο τον έχει ο εκλεγμένος πρόεδρος, στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Ζ.-Κ. Γιούνκερ και ουδείς άλλος. Βεβαίως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί εμμέσως να επηρεάσει την κατανομή. Ο πρόεδρος της Επιτροπής έχει επίσης την αποκλειστική αρμοδιότητα να διορίσει και τους αντιπροέδρους της Επιτροπής, με την εξαίρεση του/της ύπατου εκπροσώπου / αντιπροέδρου της Επιτροπής που διορίζεται από το Συμβούλιο.

Παρανόηση τρίτη. Ο πρόεδρος της Επιτροπής και όχι οι κυβερνήσεις ή το Συμβούλιο αποφασίζει για την εσωτερική οργάνωση / διάρθρωση της Επιτροπής. Για το πόσα και ποια χαρτοφυλάκια π.χ. θα υπάρχουν. Εάν θα συγχωνευθούν κάποια χαρτοφυλάκια ή εάν θα δημιουργηθούν νέα. Ετσι, λόγου χάριν, χαρτοφυλάκιο για τη μετανάστευση (που φέρεται «να διεκδικεί» η Ελλάδα) αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει. Το θέμα της μετανάστευσης καλύπτεται από το χαρτοφυλάκιο Εσωτερικές Υποθέσεις (Home Affairs). Αλλά είναι πολύ πιθανόν ο Ζ.-Κ. Γιούνκερ να αποφασίσει τη δημιουργία ξεχωριστού χαρτοφυλακίου για τη μετανάστευση. Ωστόσο ο Ζ.-Κ. Γιούνκερ σκέφτεται να προχωρήσει σε βαθύτερη αναδιοργάνωση της Επιτροπής με ομαδοποίηση αρμοδιοτήτων (clusters) με επικεφαλής έναν αντιπρόεδρο, κάτι που επιθυμούν και οι ισχυρότερες χώρες-μέλη αλλά απορρίπτουν οι μικρότερες, καθώς φοβούνται ότι θα δημιουργήσει επιτρόπους δύο ταχυτήτων.

Παρανόηση τέταρτη και η σημαντικότερη ίσως. Η Επιτροπή δεν καθορίζει πλέον τη θεματολογία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Δεν είναι όπως στο παρελθόν agenda-setter. Την agenda καθορίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπως άλλωστε έγινε τελευταία (Ιούνιος 2014) με τον καθορισμό των βασικών προτεραιοτήτων της Ενωσης για την επόμενη πενταετία. Βεβαίως η Επιτροπή εξακολουθεί να έχει το «αποκλειστικό δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας». Και αυτό είναι σημαντικό. Αλλά σε μεγάλο βαθμό οι νομοθετικές πρωτοβουλίες απορρέουν από τις προτεραιότητες που καθορίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αυτό καλό είναι να το έχουμε υπόψη ώστε να μην έχουμε και αδικαιολόγητα υπερβολικές φιλοδοξίες από τη νέα Επιτροπή Γιούνκερ. Αρκετά μπορεί να κάνει αλλά όχι τα πάντα.

Καλό είναι λοιπόν να διαλυθούν οι παρεξηγήσεις αυτές ώστε να μην έχουμε αυταπάτες και φιλοδοξίες που είναι καταδικασμένες να διαψευσθούν. Από την άλλη μεριά, δεν πρέπει να διαφεύγει ότι η Ελλάδα θα πρέπει να φροντίζει να έχει πάντοτε στο πλευρό της την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (και ιδιαίτερα τον πρόεδρό της). Χωρίς τη στήριξη της Επιτροπής, ελάχιστα μπορεί να πετύχει στο επίπεδο της Ενωσης.