Μάιος του 2011: οι αμερικανοί πολίτες βγαίνουν στους δρόμους με τις σημαίες ανά χείρας για να πανηγυρίσουν την είδηση της εκτέλεσης από τις ειδικές δυνάμεις του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Ιούνιος του 2014: η ΕΛ.ΑΣ., έπειτα από μία δύσκολη επιχείρηση στο κέντρο της Αθήνας, συλλαμβάνει τον Νίκο Μαζιώτη. Δεν περίμενε βέβαια κανείς να βγουν οι Ελληνες στους δρόμους και να πανηγυρίσουν το γεγονός. Σημαίνει άραγε αυτό ότι η τρομοκρατία στην Ελλάδα δεν είναι ζήτημα εθνικής ασφάλειας;

Στην εποχή της αλληλεξάρτησης ανάμεσα στις κοινωνίες, την επανάσταση της τεχνολογίας και την «κατάργηση» των συνόρων από τις απειλές-δίκτυα, όπως είναι η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα, οι επιπτώσεις της μετανάστευσης και της κλιματικής αλλαγής, και το κυβερνοέγκλημα, δεν υφίσταται πλέον ο παραδοσιακός διαχωρισμός των ζητημάτων ασφάλειας σε «εσωτερικά» –ζητήματα που αφορούν την εσωτερική ασφάλεια της χώρας, με έμφαση στην αστυνόμευση –και «εξωτερικά» –ζητήματα που αφορούν την εξωτερική ή εθνική ασφάλεια της χώρας. Καθώς η φύση των απειλών άλλαξε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την υποχώρηση των πολέμων μεγάλης κλίμακας, άλλαξε μαζί και ο ορισμός, αλλά και το περιεχόμενο της εθνικής ασφάλειας, η οποία αποφορτίστηκε από την «εξωτερική» απειλή, με την έννοια της επίθεσης από άλλο κράτος.

Στις περισσότερες δυτικές χώρες σήμερα, αλλά και σε όλους τους διεθνείς θεσμούς ασφάλειας, δεν υφίσταται η κλασική διάκριση ανάμεσα σε άμυνα, εξωτερική πολιτική και ασφάλεια. Αντίθετα έχει δημιουργηθεί ένα φιλοσοφικό και θεσμικό «αμάλγαμα», μια συνέργεια που δίνει κυρίαρχη έμφαση στη σύγχρονη έννοια της ασφάλειας η οποία περιλαμβάνει και τις τρεις πτυχές σχετικά με την αναγνώριση και την αντιμετώπιση των απειλών. Αυτή η «στρατηγική κουλτούρα» είναι αποτυπωμένη στις στρατηγικές εθνικής ασφάλειας, τόσο των χωρών όπως οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και η Γερμανία όσο και των διεθνών θεσμών όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Η τρομοκρατία, οι επιπτώσεις της μετανάστευσης και της κλιματικής αλλαγής περιλαμβάνονται μαζί με τα όπλα μαζικής καταστροφής και τις περιφερειακές συγκρούσεις στις απειλές για την εθνική και την παγκόσμια ασφάλεια.

Από την Ελλάδα απουσιάζει αυτή η στρατηγική, η θεσμική αποτύπωση των απειλών για την εθνική μας ασφάλεια. Για την ακρίβεια δεν απουσιάζει μόνο η θεσμική αποτύπωση, αλλά και η σύγχρονη προσέγγιση της ασφάλειας με την ώσμωση των δύο διαστάσεων, της εσωτερικής και της εξωτερικής. Στην Ελλάδα παραμένει ακόμη εμφανέστατος ο αντιθετικός διαχωρισμός εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας, με τη διάσταση της εξωτερικής να αποτελεί ταυτολογία της εθνικής ασφάλειας και να εντάσσεται στα ζητήματα υψηλής πολιτικής. Ποια είναι όμως η εξήγηση για αυτόν τον ελληνικό «εξαιρετισμό» στα ζητήματα ασφάλειας; Πρώτον, η κυριαρχία της αίσθησης της «εξωτερικής απειλής» από την Τουρκία, το κύριο χαρακτηριστικό της στρατηγικής μας κουλτούρας από τη γέννηση κιόλας του νεοελληνικού κράτους και, δεύτερον, το τραύμα» για τη διάσταση της εσωτερικής ασφάλειας που δημιούργησαν ο εμφύλιος πόλεμος και η δικτατορία. Ενα πολιτισμικό τραύμα για τον ρόλο των σωμάτων ασφαλείας, το οποίο εξηγεί σε μεγάλο βαθμό και την ανοχή μέρους των Ελλήνων στην τρομοκρατία, ειδικά όταν αυτή ήταν ενδεδυμένη με τον ιδεολογικό μανδύα της πρώτης περιόδου της 17 Νοέμβρη.

Η εθνική ασφάλεια στην Ελλάδα παραμένει ακόμη εγκλωβισμένη στη στενή έννοια, συνδεδεμένη με τα «εθνικά θέματα» και μόνο. Απειλές, όπως η τρομοκρατία, η πολιτική αναταραχή, οι επιπτώσεις της μετανάστευσης και της κλιματικής αλλαγής ή το κυβερνοέγκλημα δεν έχουν βρει ακόμη το πρόσφορο έδαφος για να θεωρηθούν απειλές για την εθνική μας ασφάλεια. Ισως κάποια στιγμή να αλλάξουμε την αντίληψή μας για την εθνική ασφάλεια και να συνειδητοποιήσουμε πως τα θύματα από τις τρομοκρατικές επιθέσεις ή τις θανάσιμες πυρκαγιές είναι περισσότερα και με μεγαλύτερη συχνότητα στη ζωή μας από κάποιον πόλεμο μεγάλης κλίμακας. Τότε, μπορεί και να θεωρήσουμε πως πρέπει να είμαστε υπερήφανοι για τη σύλληψη του Μαζιώτη, του Ξηρού ή κάποιου εμπρηστή και να εμπεδώσουμε πως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ασφάλεια δεν είναι ζήτημα μόνο του πυροσβεστικού σώματος και πως στον σύγχρονο κόσμο η επίτευξη της ασφάλειας απαιτεί τη συνεργασία των στρατιωτικών δυνάμεων με τα σώματα ασφαλείας.

Ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι διεθνολόγος με ειδικότητα στα θέματα ασφάλειας και καθηγητής στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας

Τελευταία Νέα