Ο γερμανός στοχαστής Γιούργκεν Χάμπερμας είναι σαφής. Η κατασκευή του έθνους – κράτους και των εθνικισμών που τροφοδότησε ήταν ένα εργαλείο του μοντερνισμού του 19ου και του 20ού αιώνα. Οι εξελίξεις και, κυρίως, η επέλαση της παγκοσμιοποίησης οδηγούν μοιραία σε αυτό που ονομάζει «μεταεθνικό αστερισμό». Κυρίως, λέει, για να προστατευθούν οι λαοί στο πλαίσιο ενός υπερεθνικού κεϊνσιανισμού, μιας μεταεθνικής εξέλιξης του κράτους πρόνοιας. Οπως και να ‘ναι, για αυτό γράφει, αυτό διεκδικεί ο μαχητικός διανοητής.

Να είναι άραγε ο Χάμπερμας οπαδός της Εθνικής Γερμανίας; Να είδε το προχθεσινό ματς της Γερμανίας –ή έστω να πληροφορούνταν για την εξέλιξή του; Κι αν το παρακολούθησε, τι άραγε να συμπέρανε για τον γερμανικό εθνικισμό, όπως θα μπορούσε να εκφραστεί στη διάρκεια του αγώνα και στους πανηγυρισμούς του τέλους;

Ισως ο Χάμπερμας γράψει κάποια στιγμή πώς νιώθει ένας οπαδός της υπέρβασης του έθνους τον αθλητικό θρίαμβο. Οι παίκτες της γερμανικής ομάδας, που θριάμβευσαν, πάντως, έπαιξαν (και πανηγύρισαν) περισσότερο σαν επαγγελματίες και λιγότερο σαν εθνικά περήφανοι. Ηταν ένα συγκροτημένο σύνολο, όπου οι πειθαρχημένες ατομικότητες κατέληγαν στον στόχο. Κι όταν ήρθε το συντριπτικό για τη Βραζιλία αποτέλεσμα, υπήρξαν συγκρατημένοι στους πανηγυρισμούς –τη νίκη δεν την έφεραν ούτε το γερμανικό DNA ούτε ο θεός της Γερμανίας, την έφεραν οι συνεργαζόμενες ατομικότητες, ο σχεδιασμός, η προσπάθεια.

Η πλάκα είναι ότι με ανάλογο τρόπο έπαιξαν, από την αρχή του Μουντιάλ, και οι Βραζιλιάνοι (και οι περισσότερες ομάδες, άλλωστε). Δυναμικοί παίκτες, σύστημα με κοινό στόχο, σχεδιασμός και προσπάθεια ήταν περίπου κοινή στρατηγική. Η ομάδα του Πελέ ή η ομάδα του Μαραντόνα είναι, πλέον, ευφημισμοί. Δεν υπάρχει εθνικός τρόπος ανάπτυξης, δεν υπάρχει εθνικό ταμπεραμέντο –όλα αυτά είναι μύθοι που κατέρρευσαν εκ των πραγμάτων. Το ποδόσφαιρο έχει μεν ομάδες με διαφορετικά χρώματα, ισχυρούς και αδυνάμους, αλλά ως ένας από τους μεγαλύτερους και ακριβότερους παγκοσμίως μηχανισμούς παραγωγής θεάματος έχει πλέον κοινά χαρακτηριστικά, που καθορίζονται από τους θεαματικούς κανόνες όπως αυτοί διαμορφώθηκαν την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Κατ’ αναλογίαν, με τον τρόπο που το Χόλιγουντ θέτει την αισθητική και το μέτρο σύγκρισης στα μαζικά οπτικοακουστικά προϊόντα όλου του κόσμου.

Ο μεταεθνικός αστερισμός του παγκοσμιοποιημένου ποδοσφαίρου μοιάζει να προηγείται των μεγάλων ομοσπονδιακών υπερεθνικών συνασπισμών που ονειρευόταν ο Χάμπερμας. Αν αυτό ισχύει, δείχνει τον δρόμο της εξέλιξης και των εθνών – κρατών, από τα οποία εκπορεύονται οι πραγματικοί εθνικισμοί.

Δεν είναι παράξενο. Οσοι παρακολουθούν, γνωρίζουν ότι το θέαμα αποδίδει τις τάσεις της ζωής. Το ποδοσφαιρικό θέαμα, με τους κανόνες και τους συμβολισμούς του, δεν θα μπορούσε να διαφέρει.

Τελευταία Νέα