Στο τεύχος του περιοδικού Ουόρλντ Πόλισι Τζέρναλ που είχε κυκλοφορήσει το φθινόπωρο του 2013, δύο ρώσοι δημοσιογράφοι, οι Αντρέι Σολντάτοφ και Ιρίνα Μπορόγκαν, είχαν περιγράψει λεπτομερώς το εύρος των παρακολουθήσεων στη Ρωσία. Ολες οι ρωσικές εταιρείες τηλεπικοινωνιών και οι πάροχοι Ιντερνετ υποχρεούνται να εγκαθιστούν, με δικά τους έξοδα, «μαύρα κουτιά» που επιτρέπουν στην FSB να παρακολουθεί από τοπικά κέντρα ελέγχου τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις και τα e-mail των πολιτών. Η FSB δεν είναι υποχρεωμένη να προσκομίζει ένταλμα ή να ενημερώνει την εταιρεία. Ο νόμος είναι εξάλλου πάντα με το μέρος της: κάθε επικριτής του καθεστώτος μπορεί να χαρακτηριστεί «εξτρεμιστής» και άρα νόμιμος στόχος παρακολούθησης. Το 2012, για παράδειγμα, το ρωσικό Συνταγματικό Δικαστήριο είχε αποφανθεί πως η παρακολούθηση του Μαξίμ Πέτλιν, ενός ηγέτη της αντιπολίτευσης στο Γεκατερίνμπουργκ, ήταν σύννομη διότι ο Πέτλιν είχε συμμετάσχει σε συγκεντρώσεις όπου ακούστηκαν συνθήματα εναντίον της διεύρυνσης της εξουσίας των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών –άρα «προσκλήσεις σε εξτρεμιστικές ενέργειες». Αλλά αυτά ήταν γνωστά. Το καινούργιο είναι ένα νομοσχέδιο για την «αντιτρομοκρατική προστασία των σχολείων» που ανέβηκε στον ιστότοπο του ρωσικού υπουργείου Παιδείας. Οι υπεύθυνοι λυκείων και πανεπιστημίων καλούνται να παρακολουθούν τις προσωπικές σελίδες μαθητών και καθηγητών στο Ιντερνετ, να εντοπίζουν «εκείνους που έχουν την τάση να παραβιάζουν τους κανόνες» και να ενημερώνουν σχετικά την FSB ή το ρωσικό υπουργείο Εσωτερικών.

Εντουαρντ Σνόουντεν: «Υποκλέπτει, αποθηκεύει ή αναλύει με οποιονδήποτε τρόπο η Ρωσία τις επικοινωνίες εκατομμυρίων ατόμων;»

Ο Εντουαρντ Σνόουντεν δέχθηκε έντονη κριτική για τη συμμετοχή του στην ετήσια διακαναλική συνέντευξη του Βλαντίμιρ Πούτιν προς τους ρώσους πολίτες και τα ΜΜΕ. Εκ των υστέρων, ένιωσε την ανάγκη να δικαιολογηθεί. Με την ερώτηση που υπέβαλε επιχειρηματολόγησε, ήθελε να σπάσει το ταμπού, να ανοίξει μια δημόσια συζήτηση –και να υποχρεωθεί ο Πούτιν να δώσει δημόσια μια απάντηση, όποια και αν ήταν αυτή, ώστε να ελεγχθεί στη συνέχεια.

Βλαντίμιρ Πούτιν: «Δεν υπάρχουν μαζικές, ανεξέλεγκτες παρακολουθήσεις στη χώρα μας… Οι ειδικές υπηρεσίες μας ελέγχονται αυστηρά από την κοινωνία και τον νόμο».

Αυτή την απάντηση άκουσαν εκατομμύρια Ρώσοι την περασμένη Πέμπτη. Και μετά, σιωπή. Η συζήτηση συνεχίστηκε εκτός Ρωσίας.