Αναζήτηση
Συχνά τον τελευταίο καιρό ακούμε ότι «το πολιτικό θερμόμετρο έχει πλέον σπάσει», προφανώς λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που έχουν αναπτυχθεί στην πολιτική αλλά και την κοινωνία. Τι σημαίνει όμως πραγματικά η φράση αυτή;
Οταν ήμασταν παιδιά, σχεδόν όλοι σπάσαμε ένα θερμόμετρο και θυμούμαστε τους γονείς μας να μαζεύουν προσεκτικά με χαρτάκι τις μικρές σταγόνες υδραργύρου σε όλο και μεγαλύτερες και τελικά σε μια ενιαία, μεγάλη σταγόνα. Ενα ρευστό υγρό μαζευόταν γρήγορα σε ενιαία μάζα, με την απόσταση από τη διάσπαση στη συνένωση να φαντάζει πολύ μικρή.
Οι διάφορες πολιτικές κινήσεις που έχουν εκδηλωθεί τελευταία, από την Κεντροαριστερά μέχρι τη φιλελεύθερη Κεντροδεξιά, μοιάζουν με τις διεσπαρμένες σταγόνες υδραργύρου ενός σπασμένου θερμομέτρου. Οι συνεκτικές δυνάμεις είναι προς το παρόν ασθενείς, η δυσπιστία στην προσέγγιση κυριαρχεί. Και πολλοί εύλογα αναρωτιούνται πώς και πού μπορεί να βρεθεί εκείνο το μαεστρικό χέρι που θα μαζέψει τις επιμέρους σταγόνες ενώνοντάς τες σε ενιαίο πολιτικό σύνολο προτού ο υδράργυρος εξατμιστεί.
Εχω την εντύπωση ότι ο «μαέστρος» δεν είναι πρόσωπο· δεν είναι δηλαδή το πρόσωπο το ζητούμενο. Η συνεκτική δύναμη πρέπει να αναζητηθεί σε ένα στοιχείο υπερβατικό, σε ένα κοινό ηθικοπολιτικό πρόταγμα, ικανό να ενώσει τις διάσπαρτες δυνάμεις υπό ενιαία σκέπη. Και το πρόταγμα αυτό ακούει ίσως στο όνομα τής «κοινότητας αξιών».
Δεν εννοώ βεβαίως ότι συναθροίζονται τα «ηθικά» στοιχεία της κοινωνίας, οι αναμάρτητοι, οι «δυνάμεις του καλού», για να δώσουν τη μάχη ενάντια στις «δυνάμεις του κακού», να τις νικήσουν και να ανακτήσουν έτσι τον απολεσθέντα παράδεισο του Μίλτον… Οι ηθικολογίες έχουν ήδη βλάψει πολύ τη χώρα· ο Ελληνας λησμόνησε ίσως τον σοφό λόγο του Ευαγγελιστή: ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω. Ολοι λίγο πολύ σε μια κοινωνία κουβαλάμε κάποια κρίματα, κάποια αμαρτήματα, τελεσθέντα είτε με συγκεκριμένες ενέργειες είτε διά παραλείψεως. Το ζητούμενο δεν είναι να βάλουμε κάτω το ηθικόμετρο, να ανοιγοκλείνουμε το «τρύπημα της ραφίδος», αποφασίζοντας ποιος θα διέλθει τη βασιλεία των ουρανών και ποιος όχι. Το ζητούμενο είναι να αναδειχθούν οι άξιοι, οι ικανοί, αυτοί που έχουν ιδέες και ξέρουν πώς να τις υλοποιήσουν.
Η βασική συνεκτική δύναμη εντοπίζεται στην κατηγορηματική απόρριψη των διεφθαρμένων πρακτικών του χθες, πρωτίστως της πελατειακής αντίληψης για την πολιτική. Εδώ πλέον μιλάμε για μία πηγαία διάθεση προσφοράς στα κοινά, χωρίς ιδιοτέλειες και κρυφές επιδιώξεις. Κοινή συνισταμένη πρέπει να είναι η προσπάθεια για έξοδο της χώρας από το τριπλό τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει: το πολιτικό, το ηθικό και το πολιτισμικό· μοναδικός γνώμονας συμμετοχής στα κοινά, η υπηρέτηση του συλλογικού συμφέροντος. Ας κάνουμε ειρήνη μεταξύ μας, έστω και για ένα μεταβατικό χρονικό διάστημα, μέχρις ότου ξανασταθεί ο τόπος στα πόδια του και εγκαθιδρυθεί ένας σοβαρός κρατικός μηχανισμός που θα περιορίζει τα φαινόμενα διαφθοράς σε επίπεδα ανεκτά για χώρα του δυτικού κόσμου.
Με την κοινότητα αξιών εννοώ, συναφώς, και την πίστη στην ιδέα της ενωμένης Ευρώπης και κυρίως την πίστη στη θέση ότι η Ελλάδα ανήκει και πρέπει να εξακολουθήσει να ανήκει στην ευρωπαϊκή οικογένεια για λόγους στρατηγικής επιβίωσης, πολιτισμικής συγγένειας και ευημερίας των επομένων γενεών.
Τέλος, με την κοινότητα αξιών εννοώ την εδραιωμένη πεποίθηση ότι, για να μπορέσει να προοδεύσει μια κοινωνία, πρέπει να αποτελεί μια επικράτεια του νόμου, δηλαδή μια δημοκρατική πολιτεία όπου τηρούνται και γίνονται σεβαστοί από όλους οι νόμοι και οι επιμέρους κανόνες. Και τούτο, ανεξάρτητα από το αν κάποιοι διαφωνούν με το ουσιαστικό περιεχόμενο των κανόνων (κάτι που είναι απολύτως θεμιτό και αναγκαίο σε μια δημοκρατία)· διότι το σημαντικό είναι να αναγνωρίζουν την πηγή νομιμοποίησης των κανόνων σεβόμενοι τους όρους του δημοκρατικού και ιδίως του κοινοβουλευτικού παιγνίου.
Ο Αντώνης Καραμπατζός είναι επίκουρος καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών
