Το τελευταίο διάστημα γίνεται πολύς λόγος στην ελληνική κοινωνία για τις αποκρατικοποιήσεις και τα δυνητικά τους οφέλη. Σ’ αυτόν τον διάλογο έχει περιληφθεί και το ζήτημα της αξιοποίησης της δημόσιας ακίνητης περιουσίας. Ξεκινώ από την απλή διαπίστωση πως η αντίληψη που θέλει οι εν λόγω αξιοποιήσεις να εντάσσονται στη γενική κατηγορία των αποκρατικοποιήσεων είναι λανθασμένη. Η έννοια της αποκρατικοποίησης εμπεριέχει τη μεταφορά ή την πώληση μιας παραγωγικής δραστηριότητας από το κράτος στην ιδιωτική οικονομία. Στη δημόσια ακίνητη περιουσία σήμερα δεν εξελίσσεται καμία παραγωγική δραστηριότητα, είναι απλώς χωράφια (καταπατημένα ή μη) ή κτίρια που η Πολιτεία οφείλει να μετατρέψει σε θετικά στοιχεία της ελληνικής οικονομίας. Δημόσιες εκτάσεις είναι ανάγκη να παραμείνουν οι κοινόχρηστες εκτάσεις και αυτές που προορίζονται για την ανάπτυξη κοινωνικών σκοπών, όχι οποιοδήποτε κομμάτι γης έτυχε να περιέλθει στην ιδιοκτησία του Δημοσίου για ιστορικούς ή άλλους λόγους. Στην παρούσα φάση υπάρχουν στην κυριότητα του ελληνικού Δημοσίου χιλιάδες τέτοιες εκτάσεις, στις οποίες θα μπορούσε να αναπτυχθεί επωφελής παραγωγική δραστηριότητα και να εξασφαλιστούν ευρύτερα οφέλη για το σύνολο της οικονομίας.

Το ελληνικό κράτος, στην τριακονταετή ιστορία των ανωνύμων εταιρειών αξιοποίησης δημόσιας ακίνητης περιουσίας, ουδέποτε αντιμετώπισε σοβαρά, ήτοι με σύστημα και επαρκή βούληση, το ζήτημα της αξιοποίησης. Οι εν λόγω εταιρείες υπήρξαν πάντα, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, δέσμιες των πολιτικών παρεμβάσεων. Στην καλύτερη περίπτωση κατάφερναν να εμφανίσουν έργο χαμηλής έντασης και προσδοκιών και στη χειρότερη να εξυπηρετούν αποκλειστικά τα συμφέροντα τοπικών κοινωνιών, υπό την καθοδήγηση του πολιτικού συστήματος. Κανείς δεν μπορούσε να προχωρήσει μια μεγάλη αξιοποίηση με οικονομικούς όρους, προσβλέποντας στο γενικό συμφέρον, χωρίς να λάβει υπόψη του το ισχυρό πολιτικό σύστημα. Συνεπώς, το ελληνικό κράτος δεν αντιμετώπισε ποτέ σοβαρά την προοπτική της αξιοποίησης των δημοσίων ακινήτων.

Η ευκαιρία να αναπτυχθεί εκ νέου σημαντική δραστηριότητα στον τομέα αυτό δόθηκε προσφάτως με τη σύσταση του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου που, εκτός από την αναγκαία πολιτική συναίνεση να προχωρήσουν τα σχέδια αξιοποίησης, διαθέτει και την αναγκαία βούληση να επιλύσει χρόνια τεχνικά προβλήματα που ανέστελλαν οποιοδήποτε καλό σχέδιο. Η σημαντική αυτή προοπτική να αξιοποιηθούν περιουσιακά στοιχεία του ελληνικού Δημοσίου μέσα από διαφανείς διαδικασίες ενδέχεται να δώσει μεσοπρόθεσμα μια αναπτυξιακή πνοή στην ελληνική οικονομία, με την προσέλκυση επενδύσεων αλλά και τη μερική ανάσχεση του αρνητικού ψυχολογικού κλίματος που επιδεινώνει τις προσπάθειες ανάκτησης της εμπιστοσύνης στις παραγωγικές δυνάμεις της οικονομίας μας.

Οσον αφορά το ζήτημα των προσδοκώμενων εσόδων από τη μακροχρόνια μίσθωση ή αξιοποίηση ενός δημοσίου ακινήτου, οι αναλύσεις γίνονται πάντα στη βάση μιας απλοϊκής σύνδεσης που θέλει η μεγιστοποίηση του εσόδου να ταυτίζεται με αυτήν του δημοσίου συμφέροντος. Συνεπώς, καμία τιμή δεν είναι αρκετά υψηλή σήμερα διότι αύριο αναμένεται να είναι υψηλότερη και μεθαύριο ακόμα υψηλότερη. Στην αντίληψη αυτή, η αξιοποίηση αναβάλλεται πάντα για αύριο, αν βέβαια στο μεταξύ το ακίνητο δεν έχει καταπατηθεί ή δεν έχει παραχωρηθεί δωρεάν στον δήμο, υπό τις ισχυρές πιέσεις του τοπικού βουλευτή ή υπουργού. Επιπλέον, αυτές οι μη οικονομικές, κατά κύριο λόγο, αναλύσεις παραβλέπουν το πραγματικό γεγονός της ανάπτυξης που επιφέρει η αξιοποίηση μιας δημόσιας έκτασης, που συνεπάγεται άμεσα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Σε ένα πρόσφατο σχέδιό του, που αναμένεται να εξειδικευτεί περαιτέρω και βέβαια να υλοποιηθεί, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων εξήγγειλε ότι θα παραχωρήσει προς αξιοποίηση σε αγρότες δημόσιες εκτάσεις, με χαμηλό τίμημα ενοικίου. Το υπουργείο, υποθέτω, έλαβε την απόφαση όχι με βάση τη λογική της είσπραξης κάποιου ενοικίου, αλλά με βάση τα δευτερογενή οφέλη για το σύνολο της οικονομίας που θα έχει η μετατροπή εκτάσεων που δεν αξιοποιούνται σε παραγωγικές εκτάσεις. Αντίστοιχα, σε κάθε σχέδιο αξιοποίησης μεγάλων δημοσίων ακινήτων οφείλουμε να λαμβάνουμε υπόψη όλες τις σημαντικές συνέπειες που επιφέρει η εντατικοποίηση της παραγωγικής δραστηριότητας στα δημόσια οικονομικά και στα οικονομικά των ΟΤΑ, καθώς και στη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου είναι η τελευταία ελπίδα να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, δίνοντας την ευκαιρία σε αυτό το σημαντικό περιουσιακό στοιχείο του ελληνικού Δημοσίου να αποδώσει τα αναμενόμενα οφέλη για όλη την ελληνική κοινωνία.

Ο Βασίλης Μαγκλάρας είναι αναπληρωτής επιστημονικός διευθυντής στο ΙΣΤΑΜΕ «Ανδρέας Παπανδρέου»