1. Αποστολή και ιστορικό της παραγωγής δημοσίων έργων

H όποια διαδικασία ανάθεσης και επίβλεψης της κατασκευής των δημοσίων έργων

οφείλει να εκπληρώνει μια θεμελιώδη αποστολή: Να διαχειρίζεται με σύνεση

και διαφάνεια το δημόσιο χρήμα, αναθέτοντας έπειτα από υγιή

ανταγωνισμό και στη συνέχεια κατασκευάζοντας το καλύτερο δυνατό έργο, στη

μικρότερη δυνατή τιμή, σε συγκεκριμένο χρόνο, χωρίς εκπτώσεις στην

προδιαγεγραμμένη ποιότητα αλλά και χωρίς αλλαγή του δημοπρατηθέντος φυσικού

αντικειμένου. H θεσμοθέτηση της διαδικασίας από το κράτος ευθύνεται επομένως

κατά σημαντικό ποσοστό για τις λίγες καλές και τις περισσότερες κακές

περιόδους του όλου συστήματος παραγωγής των έργων.

Οι αποτυχίες των θεσμικών πλαισίων της τελευταίας τριακονταετίας συσσώρευσαν

καίρια πλήγματα στην ποιότητα και την έγκαιρη ολοκλήρωση των έργων οδηγώντας

παράλληλα σε μεγάλες υπερβάσεις του προϋπολογισμού αλλά και σε απώλειες

πολύτιμων πόρων από την E.E.. Πολλοί και σύνθετοι οι λόγοι, συνοψίζονται:

* Στην αδυναμία του απλού συστήματος της μειοδοσίας να αντιμετωπίσει

τις ανορθολογικές και τυχοδιωκτικές μεγάλες εκπτώσεις και τις δυσάρεστες

συνέπειές τους όπως αποδείχθηκε και από την επί δεκαετία εφαρμογή του N.

1418/84.

* Στην κατάχρηση της υποκειμενικής κρίσης για τον προσδιορισμό τής

«πλέον συμφέρουσας» οικονομικής προσφοράς, όπως αποδείχθηκε από την εφαρμογή

του N. 2229/94 ο οποίος έδωσε το δικαίωμα στην προϊσταμένη αρχή να μην

κατακυρώνει το έργο στη χαμηλότερη προσφορά.

* Στην καταστρατήγηση της αντικειμενικότητας του «Μαθηματικού Τύπου»,

που εισήγαγε ο N. 2576/98, λόγω της εγγενούς δυνατότητας ελέγχου του

αποτελέσματός του από ομάδες κατασκευαστών, μέσα από καθοδηγούμενο, οιονεί

προκατασκευασμένο, πακέτο προσφορών.

Οι γνωστές αποφάσεις του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και του Νομικού

Συμβουλίου του Κράτους, για την αιτιολόγηση των υπερβολικά χαμηλών προσφορών,

επανέφεραν την υποκειμενικότητα του καταργηθέντος N. 2229/94 και έδωσαν τη

χαριστική βολή στο ήδη παραστρατημένο σύστημα ανάθεσης με τον μαθηματικό τύπο.

Κατέστησαν δε δυσχερέστατη την κατακύρωση των διαγωνισμών διότι διεξάγεται

πλέον ένας συνεχής «πόλεμος» στα δικαστήρια με αποτέλεσμα να σταματήσουν οι

αναθέσεις των περισσότερων έργων για μεγάλο χρονικό διάστημα.

2. H νέα πρόταση του ΥΠΕΧΩΔΕ

H έμπειρη περί τα δημόσια έργα νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ, με επικεφαλής

τον υπουργό Γιώργο Σουφλιά, ανέλυσε συστηματικά τα αίτια των αποτυχιών του

παρελθόντος, άκουσε προσεχτικά τις απόψεις των αρμόδιων φορέων, συνεργάστηκε

με τα καλύτερα στελέχη του υπουργείου και στα πλαίσια των προεκλογικών

δεσμεύσεων για τη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου διαφάνειας, ισονομίας και

υγιούς ανταγωνισμού, μελέτησε και υπέβαλε σε χρόνο- ρεκόρ το νέο σχέδιο νόμου:

Ο «Μαθηματικός Τύπος» του N. 2576/1998 αντικαθίσταται με τη διαδικασία

διαφανούς, αντικειμενικής, αδιάβλητης και ταχείας επιλογής του αναδόχου μέσω

μειοδοτικού διαγωνισμού, ο οποίος όμως θωρακίζεται με ουσιώδεις βελτιώσεις στα

θεμέλια του συστήματος παραγωγής των έργων, δηλαδή στις μελέτες, τα τιμολόγια

και την επίβλεψη αλλά και με ισχυρές ασφαλιστικές δικλίδες έναντι των πέραν

κάθε λογικής μεγάλων εκπτώσεων της περιόδου 1979-1994. Ειδικότερα:

* Όλα τα έργα θα κατακυρώνονται αναγκαστικά, με απόλυτη διαφάνεια και

χωρίς παρέμβαση υποκειμενικής κρίσης, από μια και μόνη Επιτροπή Διαγωνισμού,

σε μια και μόνη μέρα και σε δημόσια συνεδρίαση, στην εταιρεία ή κοινοπραξία

που θα καταθέτει τη χαμηλότερη προσφορά και διαθέτει τα προβλεπόμενα από τη

διακήρυξη προσόντα και δικαιολογητικά.

* Επανελέγχονται υποχρεωτικά και συμπληρώνονται οι εκπονηθείσες μελέτες

των έργων πριν από τη δημοπράτησή τους.

* Καθιερώνονται αξιόπιστα και ενιαία ανά κατηγορία και είδος έργου

τιμολόγια για όλα τα εκτελούμενα στη χώρα δημόσια έργα και τυποποιούνται το

τεύχος της διακήρυξης των έργων και τα έντυπα των προσφορών.

* Αλλάζει ριζικά το σύστημα επίβλεψης των έργων. Θεσμοθετείται ομάδα

επιβλεπόντων για κάθε σύνθετο έργο και προβλέπονται συγκεκριμένες και

αυστηρότερες ποινές για τους αμελείς επιβλέποντες.

* Τίθενται ισχυρά αντικίνητρα, καταστροφικά για όσους θα επιχειρήσουν

να παίξουν εις βάρος του πραγματικού δημόσιου συμφέροντος προσφέροντας

παράλογες εκπτώσεις, και συγκεκριμένα:

* Σταδιακή αύξηση του ποσοστού των εγγυητικών επιστολών καλής εκτέλεσης

για τις παράλογες εκπτώσεις. Τα προαναφερθέντα αξιόπιστα νέα τιμολόγια και οι

βελτιωμένες μελέτες θα επιτρέπουν την αντικειμενική εκτίμηση του λογικού

ορίου, πέραν του οποίου αυξάνεται η εγγύηση, όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλο τον

πολιτισμένο κόσμο. Το όριο αυτό θα είναι γνωστό σε όλους εκ των προτέρων, θα

ισχύει για όλους τους διαγωνισμούς ανά κατηγορία έργων και θα αναπροσαρμόζεται

περιοδικά σύμφωνα με την εξέλιξη του πραγματικού κόστους των έργων.

* Διπλασιασμός των χρηματικών ποινών για την μη τήρηση των

χρονοδιαγραμμάτων, ακόμα και των ενδιάμεσων προθεσμιών.

* Υποχρεωτική και ταχεία διαδικασία έκπτωσης για ορισμένους σαφείς

λόγους και κατάπτωση στο ακέραιο, υπέρ του Δημοσίου, της εγγυητικής επιστολής

καλής εκτέλεσης. Συνεχίζεται δε αμέσως η εκτέλεση του έργου με ανάθεση στον

επόμενο μειοδότη.

* Τιμωρούνται αυστηρά συμπαιγνίες μεταξύ των μειοδοτών, με ακύρωση του

διαγωνισμού, μόνιμο αποκλεισμό των εμπλεκομένων στη συμπαιγνία από το έργο,

κατάπτωση της εγγυητικής επιστολής συμμετοχής τους στον διαγωνισμό και

πειθαρχική δίωξη.

* Μειώνονται δραστικά οι υπεργολαβίες που χρησιμοποιήθηκαν ως μέσο

ενίσχυσης μεθοδεύσεων για την προσυμφωνημένη κατανομή των έργων.

Το νέο Σχέδιο Νόμου για τις κατασκευές των δημοσίων έργων έχει ήδη τεθεί σε

δημόσια κριτική και παράλληλα ετοιμάζεται πυρετωδώς και το νέο Σχέδιο Νόμου

για τις μελέτες των δημοσίων έργων. Ο ελληνικός λαός και το σύνολο του υγιούς

κατασκευαστικού δυναμικού της χώρας επιζητούν μαζί με το ΥΠΕΧΩΔΕ τις

περισσότερες δυνατές βελτιώσεις στο κατατεθέν νομοσχέδιο. Ο διάλογος με όλους

είναι επομένως ανοικτός, δεν προάγεται όμως με ανακρίβειες και αφορισμούς. Για

να αποδώσει η καθ’ όλα επιθυμητή αυστηρή κριτική σ’ ένα σαφέστατο και

αναλυτικό νομοσχέδιο, πρέπει να υπάρξουν θέσεις και αντιθέσεις σαφείς, και επί

της ουσίας.

O Θεμιστοκλής Σ. Ξανθόπουλος είναι υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ.