Το βιβλίο του Θερβάντες «Ο λαβύρινθος του έρωτα» (εκδ. Αλφειός, 2016) βρισκόταν καλά κρυμμένο στο συρτάρι για πολλά χρόνια. Θέμα του έργου είναι ο έρωτας, για χάρη του οποίου τρεις νεαροί δούκες και τρεις νεαρές δούκισσες μπλέκονται σε καταστάσεις παρεξηγήσεων και πλανών, που ενισχύονται μέσα από ακούσια ή εκούσια μπερδέματα και μεταμφιέσεις.

Ο τόπος όπου εκτυλίσσεται το έργο είναι η Ιταλία και η δράση του πραγματοποιείται στην πόλη και σε διάφορους δρόμους της επαρχίας. Ο δούκας της Νοβάρα, λίγο πριν τελέσει τoν προσυμφωνημένο γάμο της κόρης του Ροσαμίρα, την κλείνει στη φυλακή. Εκείνη, αν και κατηγορείται άδικα, δέχεται να φυλακιστεί μέχρι τη μέρα της κονταρομαχίας, όπου δυο ιππότες θα αναλάβουν να υπερασπιστούν την τιμή της. Ο μέλλων σύζυγός της Μανφρέδο, όταν μαθαίνει σχετικά με την τιμωρία, αποφασίζει να διαλύσει τον αρραβώνα. Στην πραγματικότητα, η κατηγορία είναι ψευδής και προέρχεται από τον Νταγκομπέρτο, ο οποίος είναι ερωτευμένος με τη Ροσαμίρα και κινούμενος από τη ζήλεια του προσπαθεί να πληγώσει ανεπανόρθωτα την ηθική της. Στην περιοχή Ντορλάν, ο εκεί δούκας έχει δύο παιδιά, τη Χούλια και τον Αναστάσιο, και μια ανιψιά, την Πορσία. Ο Αναστάσιο, παρακινημένος από τον έρωτά του για τη Ροσαμίρα μεταμφιέζεται για να πάρει μέρος στην κονταρομαχία. Τα δύο κορίτσια το σκάνε και αυτά από το σπίτι τους μεταμφιεσμένα. Οι παρεξηγήσεις και τα κωμικά στιγμιότυπα που κυριαρχούν καθορίζουν την εξέλιξη της κωμωδίας του Θερβάντες και οδηγούν στη λύση των παρεξηγήσεων. Η συνεχής αντίθεση μεταξύ αλήθειας και ψευδούς είναι κυρίαρχη, με αποτέλεσμα οι ήρωές του να βρίσκονται διαρκώς παγιδευμένοι σε αυτό τον λαβύρινθο και η λύση να είναι καλά κρυμμένη πίσω από τις μεταμφιέσεις των ηρώων.

Το θέμα της μεταμφίεσης είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στις θεατρικές κωμωδίες, όπως στον Σαίξπηρ και τον Γκολντόνι, και καταλαμβάνει αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη του έργου. Στον Θερβάντες, η μεταμφίεση συνιστά από τη μια τον άξονα γύρω από τον οποίο κινείται η πλοκή, δημιουργώντας ένα παιχνίδι ψευδαισθήσεων, και από την άλλη καταδεικνύει τη δραματουργική ικανότητα του συγγραφέα. Σχεδόν όλοι οι ήρωες του έργου μεταμφιέζονται. Ο Αναστάσιο μεταμφιέζεται σε αγρότη, ο Μανφρέδο σε σπουδαστή και ο Νταγκομπέρτο σε προσκυνητή. Οι ανδρικές όμως μεταμφιέσεις της Πόρσια και της Χούλια είναι αυτές που δίνουν στη μεταμφίεση έναν πραγματικό τόνο αλλαγής, όχι μόνο των ρούχων, αλλά και του χαρακτήρα, της τάξης και του φύλου. Οι δύο προσπαθούν να υποδυθούν τους ρόλους τους, να υιοθετήσουν τα χαρακτηριστικά τους, τις χειρονομίες και την ομιλία που θα τις κάνουν να μοιάζουν όσο το δυνατόν περισσότερο με άνδρες. Η μεταμφίεση για αυτές έχει ως στόχο την ελευθερία που τους χαρίζει ένας ανδρικός ρόλος, μέσα από την οποία θα οδηγηθούν στον προσωπικό τους έρωτα. Βασιζόμενες, λοιπόν, σε ένα ψέμα θα αποκαλύψουν την αλήθεια όχι μόνο για εκείνες, αλλά και για όλους τους ήρωες του έργου.

Οι γυναίκες του Θερβάντες είναι εκείνες που οδηγούν την εξέλιξη μέσα από την οριστική λύση των παρεξηγήσεων και την επανατοποθέτηση της αλήθειας. Είναι αυτές που αναγνωρίζουν τις επιθυμίες τους και τις εκπληρώνουν. «Οι γυναίκες», όπως αναφέρεται στην εισαγωγή του βιβλίου, «έχουν κερδίσει το δικαίωμα να υλοποιήσουν έντιμα και έννομα τις ηθικές, ευαίσθητες, συναισθηματικές επιθυμίες τους». Ο έρωτας θριαμβεύει στο έργο του Θερβάντες και είναι γένους θηλυκού. Τα δύο φύλα εμπλέκονται ισάξια και σε αυτή την εμπλοκή η γυναικεία φύση, η ευφυΐα και η μεθοδικότητα βγαίνει νικήτρια.
Ιδεολογική ριζοσπαστικότητα

Εναντίον των προσυμφωνημένων γάμων

Το έργο του Θερβάντες αξίζει να ιδωθεί στο πλαίσιο μιας παράδοσης στην οποία κυριαρχεί ο Λόπε ντε Βέγα. Ο Λόπε ντε Βέγα ήταν μια παθιασμένη προσωπικότητα και αυτό του το πάθος το μετέφερε στα έργα του, καθώς αντιτάσσεται στις αυστηρές νόρμες της θεατρικής τέχνης όπως είχαν επικρατήσει. Η υπεροχή του Βέγα ήταν αναμφισβήτητη. Η νέα τεχνική του, που ήρθε να ταράξει τους κανόνες του ισπανικού θεάτρου, προτιμήθηκε και για τον λόγο αυτό ο Θερβάντες εμφανίζεται δυσαρεστημένος, καθώς τα έργα του δεν χαρακτηρίζονταν από αυτό το καινοτόμο μοτίβο. Στο έργο του «Ο λαβύρινθος του έρωτα», όμως, ο Θερβάντες κινείται σε μια «ιδεολογική ριζοσπαστικότητα» καθώς εκφράζεται εναντίον των προσυμφωνημένων γάμων, εξυψώνει τη γυναίκα και κατακεραυνώνει την αυστηρή πατριαρχική κοινωνία. Το έργο αυτό, παρά τη δαιδαλώδη και αρκετά περιπλεγμένη μορφή του, αναδεικνύει μια άλλη πλευρά του Θερβάντες, αυτή του δραματουργού.

Η μετάφραση είναι του Κωνσταντίνου Κυριακού, ο οποίος μας προσφέρει μια εκτενή και αναλυτική εισαγωγή ιδιαίτερα βοηθητική στην κατανόηση του έργου του Θερβάντες.

Miguel de Cervantes

Ο λαβύρινθος του έρωτα

Μτφ. Κωνσταντίνος Κυριακού,

εκδ. Αλφειός 2016, σελ. 196

Τιμή: 12,70 ευρώ

Τελευταία Νέα