Μεταξύ χρεοκοπίας και επιβίωσης

Υπάρχουν φορές που το δραματουργικό υλικό ενός έργου χτυπά κατευθείαν στο στομάχι. Δημιουργώντας πρώτα μικρές συνειδησιακές εκρήξεις. Τα δέκα διηγήματα του Κώστα Περούλη που συγκεντρώνονται σ’ αυτό τον τόμο διαπνέονται από μια νατουραλιστική αμεσότητα. Εδώ αποτυπώνονται οι κατά πολλούς αθέατες όψεις του ελληνικού κοινωνικού γίγνεσθαι, εντός κι εκτός της κρισιακής περιόδου.

Ο Κώστας Περούλης έγινε σχετικά γνωστός ως ο συν-σεναριογράφος της βραβευμένης ταινίας του Αλέξανδρου Αβρανά: «Miss Violence» (Αργυρός Λέοντας στο 70ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας). Γεννήθηκε το 1974 στον Πειραιά και σπούδασε νομικά και φιλολογία. Αν και έγραφε από τα φοιτητικά του χρόνια, η τελική διαμόρφωση στο περιεχόμενο της πρώτης του συλλογής διηγημάτων ήρθε μέσω Μισέλ Ουελμπέκ όπως δήλωσε στο «Βιβλιοδρόμιο». Ο Ζεντ Μαρτέν στο «Ο χάρτης και η επικράτεια» (εκδ. Εστία, μτφ. Λίνα Σιπητάνου), ανάμεσα στα άλλα φτιάχνει πίνακες που αντιστοιχούν σε επαγγέλματα και σε ανάλογα συμπεριφορικά μοτίβα. Αυτός ο χαρακτήρας αποτέλεσε την αφετηρία για τα «Αυτόματα».

Πράγματι, ο αφηγηματικός ιστός κάθε διηγήματος κινείται γύρω από ένα μοναχικό συνήθως πρόσωπο, που μοιάζει ξεκομμένο από τον εαυτό του και από το περιβάλλον του. Εναν εργασιακό μικρόκοσμο που βρίσκεται μεταξύ εν δυνάμει χρεοκοπίας και δύσκολης επιβίωσης. Οι ήρωες του συγγραφέα είναι χειρώνακτες, ρισκαδόροι. Αλλοι εμφανίζονται ως παραγωγικές μονάδες που καθορίζουν το παίγνιο του χρήματος από το παρασκήνιο και άλλοι είναι απλά απόκληροι. Η ψυχή τους όμως δεν έχει κατεβάσει ρολά. Ανώνυμοι οι περισσότεροι, καθότι αυτάρκεις. Από το πρώτο κιόλας διήγημα «Στο μουσείο» παίρνουμε μια γεύση για το τι θα επακολουθήσει. Ο ήρωας καθαρίζει πίσσα στο Γκάζι, στους φούρνους. Οταν κλείνει, κατεβαίνει στου Ρέντη και γίνεται συγκολλητής. Περνά τη μισή του ζωή σε μια τρύπα. Με τις πρώτες αστραπές ξημερώματα, ο «Τρύγος» ξυπνά απότομα. Μια αγωνιώδης λασπομαχία για την πολύτιμη σοδειά του σταφυλιού. Ενα λυκειόπαιδο είναι ο «Κάπιταλ». Ξεκινά να πουλά μαχαίρια στο Ιντερνετ και φτάνει να ελέγχει έναν δυναμικό τομέα του χρηματιστηριακού κεφαλαίου.

Ο τίτλος «Αυτόματα», όπως μας είπε ο Περούλης, είναι εμπνευσμένος από τις πρώτες μηχανικές κούκλες του 18ου αιώνα. Τοποθετούνταν στις πολεμίστρες των κάστρων και η χρησιμότητά τους ήταν να ξεγελούν και να φοβίζουν τους αντιπάλους. Η κατά τον συγγραφέα αντανάκλαση του κοινωνικού αυτοματισμού σήμερα. Για να αποφύγει την ψυχρότητα της κατασκευής ο Περούλης προσέθεσε, όπως μας είπε, «ρωγμές ανθρωπιάς στις κούκλες-ήρωες του βιβλίου». Από την Αιτωλικού στα Μανιάτικα, πίσω από τα παλιά μηχανουργεία του Παπαστράτου, δύο αστυφύλακες «Στο υπηρεσιακό» πλανάρουν πάνω σε ψοφίμια. Εξω από τα «Μπετά» της Πολεοδομίας, το νταραβέρι της αγοραπωλησίας ακινήτων. Από χέρι σε χέρι οι ληγμένες εγγυητικές. Δώστε ΕΣΠΑ στον λαό. Το τσιμέντο λιώνει, με τους κατοίκους του μαζί.

Ο Κώστας Περούλης έγραψε τη συλλογή διηγημάτων εναλλάξ με το σενάριο. Ντοστογέφσκι και Κάφκα είναι οι μεγάλες του επιρροές. Δεν συμπαθεί την πεζογραφία των ψυχολογισμών και δίνει έμφαση στον ρυθμό και την εξωτερική δράση, όπως μας ομολόγησε. Αυτό φαίνεται και στον γέρο ναυτικό, που ίσα ίσα τον κρατούν τα πόδια του, «Στη γέφυρα». Οι ταχύτητες ανεβαίνουν στα «Αστικά» με την σκληρή αντιδικία μεταξύ ασφαλιστικών εταιρειών. Ενώ ένας νεαρός πόρνος «Στα τέσσερα» επιδεικνύει την άγρια δοσοληψία της σάρκας. Με το τελευταίο διήγημα «Στο λοιμωδών» ολοκληρώνεται ελεγειακά το ταξίδι των τραυματισμένων ψυχών. Ανθρώπων που την ίδια στιγμή είναι ολότελα δεμένοι με τις ελάχιστες αναβάσεις και τις συχνές καταβυθίσεις αυτού του τόπου.