Μια καμήλα στη χώρα των αισθητικών επεμβάσεων

Οι διδακτικές αφηγήσεις (fables) γεννήθηκαν τα παλιά χρόνια σε διαφορετικούς πολιτισμούς. Σ’ αυτές τα ανθρωποποιημένα ζώα μιλούσαν μεταξύ τους, καμιά φορά και με τους ανθρώπους, και τους μάθαιναν να είναι συνετοί, ολιγαρκείς και προνοητικοί δείχνοντας παραστατικά πως η αλαζονεία και η ματαιοδοξία πληρώνονται. Τα ίδια θέματα διαρθρώνουν παρόμοιες αφηγήσεις από τον Αίσωπο και τον Ακίχαρο της Ανατολής μέχρι τους ρωμαίους μυθογράφους, τους μεσαιωνικούς μύθους και τον Λαφοντέν και πολλούς άλλους επώνυμους κι ανώνυμους δημιουργούς και επιβιώνουν ώς τις μέρες μας στις αμέτρητες παιδικές διασκευές. Θυμίζω τον αισώπειο μύθο της ελαφίνας (κρατώ εσκεμμένα το θηλυκό γένος του ζώου) που καθρεφτιζόταν στο ποταμάκι. Θαύμαζε αυτάρεσκα τα πολύκλαδα κέρατά της, ενώ κάκιζε τα αδύνατα πόδια της, για να καταλάβει τη στιγμή του κινδύνου πως με τα δεύτερα θα μπορούσε να σωθεί τρέχοντας ενώ τα πρώτα έγιναν παγίδα θανάτου. Θυμίζω ακόμα τον επίσης αισώπειο μύθο της καμήλας που ζήλεψε τα εντυπωσιακά κέρατα του ταύρου και ζήτησε από τον Δία ένα παρόμοιο ζευγάρι. Ο θεός τότε οργίστηκε και όχι μόνο δεν της έδωσε κέρατα, αλλά και την τιμώρησε μικραίνοντας υπερβολικά τα αφτιά της!

Κάπως διαφορετικά είναι τα πράγματα στην απολαυστική γραφιστική νουβέλα του Ευγένιου Τριβιζά. Η δική του καμήλα είναι πάντα μαζί με τον μοναχικό βεδουίνο της Χαμέτ Χαμαμέτ. Αχώριστοι οι δυο τους σε μια σχέση αποκλειστικής αμοιβαιότητας. Η αφοσίωση του Χαμέτ εκφράζεται με υπερβολικές δηλώσεις, κολακευτικές αποστροφές και με μια σειρά από επαίνους διατυπωμένους με εξωτικές νατουραλιστικές εικόνες τεράστιας χωροχρονικής έκτασης: «… Ω παρέα θαυμαστή… Ω οπτασία διαλεχτή!.. Πολυτιμότερη είσαι από όλες τις ολόδροσες οάσεις και οι αρετές σου πολυπληθέστερες από τους αναρίθμητους κόκκους της άμμου όλων των ερήμων της Αραβίας!» κι αλλού «Ακόμα κι αν ζούσα χίλιες χιλιάδες τέρμινα και πάλι δεν θα προλάβαινα να σου… ξεπληρώσω όσα σου χρωστάω»!

Παρωδιακός λόγος

Ο Ευγένιος Τριβιζάς έχει καθιερώσει στα γράμματά μας τον παρωδιακό λόγο και την υπονομευτική επανερμηνεία διαφορετικών λογοτεχνικών ειδών. Θυμίζω την αντίστοιχη αριστουργηματική χρήση του ρητορικού πολιτικού λόγου στο έργο του «Η τελευταία μαύρη γάτα». Στη «Θαυμαστή καμήλα» διακρίνουμε την υπονομευτική ηχώ της ερωτικής αραβικής ποίησης, όπου συχνά συγκρίσεις με φυσικά τοπία περιέχονται στα εγκώμια για την αγαπημένη: «Ηταν από όλες τις χώρες η καλύτερη» λέει γι’ αυτήν ο ποιητής Ομάρ Ιμπν Αμπί Ραμπία (7ος – 8ος αιώνας) και βεβαιώνει πως «την κάθε δροσερή όαση ξεπερνούσε η χαρά» από τη συνάντηση μαζί της. Η πολύ επιτυχημένη εικονογράφηση του Νίκου Κούτση ενισχύει ανάλογους συνειρμούς, αφού η καμήλα παρουσιάζεται με υπέροχα μακιγιαρισμένα μάτια κοκέτας κυρίας!

Και ακριβώς σαν κοκέτα κυρία φέρεται, αφού απαντά στα εγκώμια του βεδουίνου με την κοινωνικής ευγένειας και πλαστής μετριοφροσύνης στερεοτυπική φρασούλα «τα παραλές» εκμαιεύοντας έτσι καινούργιες μεγεθυσμένες διαβεβαιώσεις αφοσίωσης. Μπορεί λοιπόν να στηριχτεί σ’ αυτές για να ζητήσει από τον αγαθό βεδουίνο ως απόδειξη της μεγάλης αγάπης και της εκτίμησής του να της κάνει μια επίσης απροσδόκητα μεγάλη χάρη. Ο διάλογος ανάμεσα στα δύο αυτά πλάσματα θυμίζει τις πιο δροσερές σκηνές από τις κωμωδίες του Γκολντόνι, όπου χειριστικότατες ηρωίδες αξιοποιούν τη γοητεία και την πονηριά τους για να χειραγωγήσουν αγαθούς κυρίους προς τη λυσιτελέστερη για τις ίδιες πλευρά, σε μια εποχή που τα περί ισότητας των φύλων ήτανε πολύ μακρινά! Η θεατρικότητα μαζί με την παρωδία είναι πάντα από τις κύριες τεχνικές της γραφής του Τριβιζά!

Και ποια είναι η επιθυμία της καμήλας; Θέλει να την πάει ο βεδουίνος της στην Ευρώπη για να κάνει πλαστική εγχείρηση! Ζητάει να πραγματοποιηθεί αυτή η επιθυμία της «αντί να τα φορτώνει όλα στην καμπούρα της». Η ειρωνική κυριολεξία της φράσης είναι χαρακτηριστική. Η καμήλα θέλει να απαλλαγεί από αυτή την καμπούρα! Και πράγματι ο βεδουίνος την πηγαίνει στο χιονισμένο Λονδίνο, όπου χάρη στη χειρουργική επέμβαση γίνεται λεπτή και φίνα σαν ελαφίνα!.. Ολοι τη θαυμάζουν όταν γυρίζει στην πατρίδα, αλλά όταν ξαναπηγαίνει στην έρημο είναι αδύνατον να επιβιώσει. Θα πεθάνουν λοιπόν και οι δύο, πρώτα η ίδια και μετά ο βεδουίνος!

Να υποθέσουμε πως παρόμοιο τέλος θα έχουν και οι άλλοι πελάτες που ο Χαμέτ και η καμήλα του συνάντησαν στο ιατρείο του πλαστικού χειρουργού; Αυτοί οι άλλοι πελάτες είναι ανθρωποποιημένα και γελοιογραφικά παρουσιασμένα ζώα που στον βωμό της ματαιόδοξης καλλονής είναι έτοιμα να απαρνηθούν την ίδια τους τη φύση, για να πειθαρχήσουν στους αλλότριους κανόνες ομορφιάς των ανθρώπων και μάλιστα σε αυτούς τους κανόνες που έχει θεσπίσει η βιομηχανία της διαφήμισης και του τηλεοπτικού θεάματος στη Δύση: μια κατσίκα θέλει αποτρίχωση (πώς θα προστατευθεί από το κρύο;), ο κόρακας μεταμόσχευση πολύχρωμων φτερών παγονιού (πώς θα πετάει μετά;), ο σκαντζόχοιρος επιθυμεί αφαίρεση των αγκαθιών του (πώς θα προστατεύεται από τους εχθρούς του;), η φάλαινα ονειρεύεται αδυναμία μαρίδας… Ομως η φύση εκδικείται και πάντα δαμάζεται δύσκολα κι αυτό το υπονοεί ειρωνικά και η εικονογράφηση, όταν δείχνει την ανθρωποποιημένη κατσίκα στο ιατρικό σαλόνι αναμονής να μασουλάει την πρασινάδα από το βάζο!

Τα καταλαβαίνουν όλα αυτά οι μικροί μας αναγνώστες; Γενικά τα παιδιά καταλαβαίνουν πάντα πολύ περισσότερα από όσα νομίζουμε. Ομως τα αξιόλογα παιδικά βιβλία είναι πάντα κατάλληλα και για τους μεγάλους. Μπορούν να προσφέρουν σε κάθε ηλικία διαφορετικά πράγματα και να ξαναδιαβαστούν έπειτα από χρόνια, όταν τα παιδιά αυτά θα έχουν μεγαλώσει.

Η «θαυμαστά ανανεωμένη» διδακτική αφήγηση του Τριβιζά ενσωματώνει πλήθος ανθρωπολογικών και φιλοσοφικών στοιχείων και γίνεται βιβλίο για όλη την οικογένεια που αντέχει σε πολλές και διαφορετικές αναγνώσεις και επαναναγνώσεις.