Απ’ τις αλάνες στα σαλόνια

Χρησιμοποιώντας ως φόντο το ποδόσφαιρο, αλλά με προεκτάσεις στην πραγματική ζωή, την καθημερινότητα της μεγαλούπολης και το εν γένει αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, ο Δημήτρης Κωστόπουλος κάνει την πρώτη του πεζογραφική εμφάνιση με μια ευφάνταστη συλλογή δέκα διηγημάτων. Πρόκειται για έναν –ώς σήμερα –συγγραφέα «μη μυθοπλασίας» που ασκεί εδώ τις ερευνητικές του δεξιότητες για να ανασύρει άφθονο εμπειρικό υλικό από τις πάλαι ποτέ λαϊκές γειτονιές, πρωτίστως της Αθήνας, και να το μεταποιήσει σε καθαρόαιμη λογοτεχνία.

Ο όρος non-fiction χρησιμοποιείται ευρέως στις αγγλοσαξονικές χώρες για να αποδώσει βιβλία αφηγηματικού χαρακτήρα που βασίζονται, ωστόσο, σε πραγματικά περιστατικά και χρησιμοποιούν πραγματικούς πρωταγωνιστές. Εναλλακτικά, στη λογοτεχνία χρησιμοποιείται ο όρος «νέα δημοσιογραφία» με τυπικά παραδείγματα τον Τρούμαν Καπότε («Εν ψυχρώ») και τον Νόρμαν Μέιλερ («Μια φωτιά στο φεγγάρι», «Οι στρατιές της νύχτας» κ.ά). Η δουλειά του Κωστόπουλου, καλού συνεργάτη στα χρόνια της Νέας Οικολογίας (που σημειωτέον είναι και διδάκτωρ Χωροταξίας του ΕΜΠ), επικεντρωνόταν ανέκαθεν στους μετασχηματισμούς του χώρου και τη γεωγραφική κατανομή των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Επιφανή παραδείγματα τα βιβλία του «Η οικογεωγραφία της οργής», όπου μας δινόταν μια αναλυτική εικόνα των Βαλκανίων με αφορμή τις συγκρούσεις στην πρώην Γιουγκοσλαβία, και το «Ο Νταβέλης στο Σικάγο», μια ανθρωπολογική προσέγγιση του κόσμου της νύχτας, των συμμοριών και της παρανομίας. Κατ’ ουσίαν και στην παρούσα συλλογή δεν αποκλίνει από τις ερευνητικές του εμμονές.

Ανατέμνοντας πάθη

Ο συγγραφέας κατασκευάζει στα δέκα διηγήματα του βιβλίου μια αστική ανθρωπογεωγραφία με ρομαντικούς και σαρκαστικούς απόηχους. Από τα προσφυγικά του Περιστερίου ώς το στάδιο Γεώργιος Καραϊσκάκης και από το λιμάνι του Λίβερπουλ ώς το Γιοχάνεσμπουργκ, περνώντας από τον Ταύρο, τη Ριζούπολη, τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας και τη θεσσαλονικιώτικη Τούμπα, ο Κωστόπουλος ανατέμνει τα πάθη, τους έρωτες και τις απώλειες της ζωής όπως συμβολίζονται μέσα από το παιχνίδι. Πολλές από αυτές τις γειτονιές (ενίοτε πόλεις) αναπτύχθηκαν ιστορικά γύρω από ένα γήπεδο και μια εκκλησία. Ειδικά στην περίπτωση της Αθήνας είχαμε μια αστική έκρηξη για πολλούς και ποικίλους λόγους –από την καταστροφή του ’22 ώς τον Εμφύλιο και από την εγκατάλειψη των νησιωτικών και ορεινών κοινοτήτων ώς την άλογη υπερσυγκέντρωση πόρων και πολιτικής ισχύος στο Λεκανοπέδιο –που κατασκεύασαν αυτή την άμορφη πόλη των πέντε εκατομμυρίων κατοίκων και βάλε. Αφηγούμενος τις ανθρώπινες ιστορίες και τα προσωπικά δράματα, ο Κωστόπουλος κάνει διαρκείς ιστορικές αναφορές. Πώς δομήθηκε το Περιστέρι, τα Αρμένικα, η Ανθούπολη γύρω από προσφυγικές παράγκες; Ποια τα αιτήματα, τα όνειρα και οι κοινωνικές συγκρούσεις που κατασκεύασαν τον σημερινό δομημένο χώρο; Πώς μετέτρεψε η χούντα τους μπετατζήδες διαδηλωτές των Ιουλιανών σε εργολάβους; Πώς μετασχηματίστηκαν τα καταναλωτικά πρότυπα;

Ο Πάγκαλος και ο Βενιζέλος, ο Παττακός και η Φρειδερίκη κάνουν μετρημένες εμφανίσεις στο βιβλίο από τα χρόνια του Μεσοπολέμου ώς το σημερινό τοπίο της καταστροφής. Υπήρξαν, αυτοί και πλείστοι άλλοι, φορείς του λεγόμενου αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας και βεβαίως άμεσοι ή έμμεσοι παραγωγοί πολιτικής. Οι πραγματικοί ήρωες όμως, για το καλό και το κακό, παραμένουν οι απλοί άνθρωποι. Ο κνίτης ποιητής, οπαδός του Απόλλωνα που τον διέγραψε το κόμμα και τον εγκατέλειψε η αγαπημένη του την ίδια μέρα που η ομάδα του υποβιβάζεται στη Β’ Εθνική, τα λαϊκά παιδιά της Θύρας 7 από τη Δραπετσώνα και το Κερατσίνι που άφησαν την τελευταία τους πνοή στο Γ. Καραϊσκάκης ύστερα από έναν θρίαμβο του Ολυμπιακού επί της ΑΕΚ, η κόρη καλής οικογενείας που θα βρει τον θάνατο μαζί με τον νεαρό λαϊκό εραστή της στις κερκίδες, έχοντας προηγουμένως εγκαταλείψει τον άγγλο αρραβωνιαστικό και τα μεταπτυχιακά στο Λονδίνο, ο παοκτσής που του κλέβουν το κινητό στον τελικό του Κυπέλλου στη Νέα Φιλαδέλφεια την ώρα που ο πατέρας του πεθαίνει και η σύζυγος γεννάει, οι μικροί ήρωες της μιας μέρας των ερασιτεχνικών κατηγοριών που οι ανακατωσούρες της ζωής μπορούν να τους μεταβάλουν από μεγάλα αστέρια έως καταδίκους στις φυλακές.

Ο Φωστήρας του Ταύρου