«Οι λέξεις είναι σκάγια»

Η συλλογή αφηγημάτων του Θοδωρή Ρακόπουλου σε οδηγεί στα δικά της ιδιαίτερα μονοπάτια. Πρόκειται για ασυνήθιστες ιστορίες όχι μόνο γι’ αυτό που λένε όσο για εκείνο που αφήνουν στη σκιά. Αφηγήσεις που δείχνουν την ανάγκη των ανθρώπων να μιλήσουν και να ορθοποδήσουν πάνω στα λόγια τους κι ας μην αποκαλύπτονται πάντοτε οι εκμυστηρεύσεις αυτές στον αναγνώστη που μοιάζει να κρυφακούει σαν περαστικός διαβάτης.

Κάποιος άντρας, σε ένα μοναχικό βενζινάδικο, διηγείται ιστορίες για ωραίες κοπέλες: «Για κάθε μια τέτοια, δέκα φορτηγατζήδες, και σε κάθε ιστορία γινόταν και πιο όμορφη. Αλλαζε το μαλλί της αποχρώσεις δέκα φορές».

Εγκλωβισμένοι

Οι άνθρωποι στις ιστορίες του Ρακόπουλου εγκλωβίζονται σε μετέωρες ή αινιγματικές καταστάσεις, προσπαθούν να επεξηγήσουν ή να λύσουν έναν παλιό λογαριασμό, ενώ δυσοίωνα σύμβολα προβάλλουν πάνω σε τάφους, μέσα σε παιδικές χαρές και σε άδεια τοπία που λες απονεκρώθηκαν λίγο πριν ή μετά το πέρασμά τους.

Οι κουβέντες είναι λιγοστές, οι πράξεις αποκρύπτουν κάτι σημαντικό ή καθημερινό, μια ενοχή, μια παραπλάνηση, οι λέξεις είναι «σκάγια» (όπως τις αποκαλεί ο συγγραφέας), η πλοκή δεν αγωνιά για την κάθαρση, οι εκβάσεις και οι ερμηνείες παραμένουν ανοιχτές. Η αφήγηση κάνει κινηματογραφικά cut και μεταφερόμαστε –χρόνια μετά –στους ίδιους ήρωες μεταμορφωμένους. Για να μην πω παραμορφωμένους.

Στο αφήγημα «Το όνομά μου είναι Λεγεών» ένας οδηγός ακούει, μέσα σε ένα ξενοδοχείο, τη φράση του τίτλου ενώ στο διπλανό δωμάτιο κάνει έρωτα ένα ζευγάρι. Ταυτόχρονα στην τηλεόραση παρακολουθεί μοναχικά πουλιά στη σαβάνα. Οι άνθρωποι στις αφηγήσεις ζούνε μοναχικά, περιπλανώνται, μετακινούνται, μεταναστεύουν, ξεριζώνονται, επιβιώνουν πίσω από μεσοτοιχίες, εγκλωβίζονται σε ασφυκτικά διαμερίσματα.

Η θλίψη κάνει μετάσταση

Κάποιες ιστορίες αφορούν οικογένειες ή μορφές συμβίωσης. Στη «Γιορτή» μια οικογένεια βρίσκεται σε ψυχοσωματική αλληλοεπίδραση. Η μάνα τρέχει για θεραπεία στον ογκολόγο, η εξαδέλφη την αναπληρώνει μαγειρεύοντας μια ογκώδη σπλήνα την οποία θα κλέψει και θα κακοποιήσει ο μικρός αφηγητής που πάσχει από κολικούς κ.ο.κ. Η θλίψη κάνει μετάσταση στους χώρους και τους ανθρώπους κι αυτό χωρίς πρόθεση δράματος ή ηθογραφίας. Ο Ρακόπουλος αφαιρεί τα συναισθηματικά στοιχεία προσδίδοντας στους χαρακτήρες μια εντελώς σωματοποιημένη και ενστικτώδη συμπεριφορά.

Οι χώροι είτε εξωτερικοί είτε εσωτερικοί συμβάλλουν στη διαμόρφωση αυτής της ανθρωπογεωγραφίας. Αδεια εσωτερικά κατοικιών, εποχικά σπίτια, μικρά διαμερίσματα στις μεγαλουπόλεις, όπου ασφυκτιούν οι ανθρώπινες σχέσεις και εντείνονται οι πρόσκαιρες δεσμεύσεις. Ομως και οικεία τοπία ξαναγράφονται ως εσωτερικά.

Στο διήγημα «Η Ικο με τα σκυλιά» η Γιαπωνέζα Ικο, που ζει στο Λονδίνο, έχει μια ιδιαίτερη αντίληψη για τα ζώα και τη δική της γονιμότητα. «Μα οι σκύλοι –όπως ο Ιβάν, με τις τρεις του πόλεις και τις πτήσεις του –αδιαφορούσαν για τη θηλυκότητά της, πνίγοντας κάθε υποψία γαβγίσματος στα σκέλια που περνούσαν ανάμεσά τους άδεια, μην κρύβοντας τίποτα, κανένα αίμα, και λούφαζαν απορημένοι για τις απιονισμένες της οσμές».

Αφηγηματικοί κρίκοι

Στις αφηγήσεις του μεταμορφωμένου παρελθόντος ανήκει και το «Αεροβόλο». Παιδιά στα σύνορα, μεγαλώνουν στα μεθόρια, διασκορπίζονται και συναντώνται τυχαία ύστερα από χρόνια. Τώρα πια ο ένας είναι συνοριοφύλακας και ελέγχει και τρομοκρατεί παράνομους ταξιδιώτες –το μόνο που αναγνωρίζει ο παλιός του φίλος είναι η ηθική μετάλλαξη που σκιάζει όσα πέρασαν, αλλοιώνοντας τον τόπο της παιδικής ηλικίας.

Τόποι μακρινοί, δυσπρόσιτα χωριά, καταργημένες διαδρομές του τρένου, δύσβατες αποστάσεις όπως στα αγχωτικά όνειρα. Εσωτερικοί αφηγηματικοί κρίκοι ανασυνθέτουν μια επικράτεια οργανικών όντων, ανθρώπων, ζώων, φυτών τα οποία ο συγγραφέας δεν διαφοροποιεί κοινωνικά ή ψυχογραφικά. Φίδια στους τάφους, παπούτσια με φιδίσιο δέρμα, χελώνες στη φύση και μια χελώνα βασανισμένη στα χέρια των παιδιών σαν βόμβα εδάφους, νυχτερίδες στα σκοτεινά σπίτια και μια νυχτερίδα στην τσέπη μιας κοπέλας που αφήνει ένα κολλώδες υγρό καθώς εκείνη περιμένει τη θεία της από την Αυστραλία –μια τελευταία αναλαμπή στον αποκλεισμό της. Αλλη μία διαψευσμένη στιγμή στο ομώνυμο και εξαιρετικό διήγημα.