Αφύπνιση (εν) μέσω βροχής

Οφείλουμε να υπογραμμίσουμε από την αρχή ότι το καινούργιο μυθιστόρημα του Αλέξη Σταμάτη «Το βιβλίο της βροχής» είναι ένα έργο ζωντανό, μεστό, σύγχρονο. Γραμμένο σε θαυμάσια ελληνικά, αν και συχνά ερωτοτροπεί με μια αργκό («κατάθλα πολυτελείας», «χλιδάνεργη»), που όμως η όλη σύνθεση την κάνει κάτι περισσότερο από επιβεβλημένη, φυσιολογική. Οι εποχές αλλάζουν, το ίδιο και οι τρόποι γραφής, για να μη μιλήσουμε για το περιεχόμενο που διαθέτει πάντα έναν σατανικό τρόπο ή να αυτοκαταγγέλλεται ως επινοημένο ή, αντίθετα, να προσθέτει έναν κρίκο σε μια αφηγηματική αλυσίδα σφυρηλατημένη από αμνημόνευτους καιρούς. Γνωρίζει πολύ καλά ο Αλέξης Σταμάτης πως κάθε εποχή δημιουργεί τους ανθρώπους της –άρα και τους ήρωες των μυθιστορημάτων –και η δική μας εποχή, σε αντίθεση με τους συμπαγείς (δεν εννοούμε μονολιθικούς) χαρακτήρες παλαιότερων εποχών, δημιουργεί ανθρώπους αντικαταστατούς, εύθρυπτους. Πρόσωπα τελικά που, τακτικά ή άτακτα, νόμιμα ή παράνομα, εχέμυθα ή φασαριώδη, να μη γίνεται να τα γνωρίσεις παρά αν δεις την «αλήθεια» τους ως έκφραση ενός ψέματος –όπως ακριβώς συμβαίνει στη σκηνή ενός θεάτρου. Ο καθένας τους τελικά να είναι ο εαυτός του όπως ο ίδιος τον αναγνωρίζει, αλλά και ο άλλος που έρχεται ξώφαλτσα σε επαφή μαζί τους να μπορεί να μαρτυρήσει γι’ αυτούς κάτι που καίρια τους εκφράζει –έστω και αν όσοι τους αφορά δεν πρόκειται καν να το υποψιαστούν.

Σε αυτό το συνεχές δούναι και λαβείν, σ’ αυτή την ακατάπαυστη ανταλλαγή, όπως συντελείται ακόμη και ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν πρόκειται να έρθουν ποτέ σε επαφή, ο Αλέξης Σταμάτης αναδεικνύεται ένας μάγος. Δεκαέξι φαίνεται να είναι τα πρόσωπα του «Βιβλίου της βροχής» (όσο και αν οι δευτερεύουσας ή τριτεύουσας σημασίας φυσιογνωμίες, όπως η Κική και η Λίζα ή και η Ελπίδα, διατηρούν τόση σημασία όσο τα πρόσωπα τα πρωταγωνιστικά), αλλά στην ουσία αισθάνεσαι μέσα στο βιβλίο να κινείται ένας ολόκληρος πληθυσμός που, στριμωγμένος μέσα στα λεωφορεία, στις καφετέριες ή κάτω από υπόστεγα λόγω της βροχής, έχει τόση σημασία για την οικονομία της ζωής αλλά και του μυθιστορήματος όσο και οι καταχωρισμένοι σε αυτόνομα κεφάλαια, όπως η Μυρτώ, ο Νταράν, ο Τάσος, ο Ηλίας, η Ιόλη και όλοι οι υπόλοιποι.

Ενώ όση σημασία έχει για τη ζωή μιας πόλης –της Αθήνας πιο συγκεκριμένα στη σημερινή (του 2009, για την ακρίβεια) τερατογενή της μορφή –η σύγκρουση δύο ανθρώπων σε ένα δωμάτιο στην Κυψέλη, που φαίνεται να καθορίζει την εξέλιξη της πόλης, άλλη τόση διατηρεί και το σκούντημα δύο αγνώστων μέσα στον συνωστισμό ενός λεωφορείου. Το βιβλίο δεν θα μπορούσε παρά να λέγεται «Το βιβλίο της βροχής» (τι έξοχος τίτλος), αν και τη βροχή δεν την αναγνωρίζουμε παρά ως παρατεταμένη, ακατάπαυστη νεροποντή, θεομηνία θα έλεγες καλύτερα. Νεροποντή ή θεομηνία όμως, δεν παύει να πρόκειται για βροχή που μοιάζει να δημιουργεί μια ατμόσφαιρα συνωμοσίας προκειμένου να έρθουν οι άνθρωποι σε επαφή μεταξύ τους με έναν τρόπο που θα ήταν αδύνατον να υπάρξει αν δεν έβρεχε.

Σαν να τους προκαλεί η βροχή –που μόνο προστατευμένος μπορεί να την αντιμετωπίσει κανείς –να της παραδοθούν, κυριολεκτικά και μεταφορικά, γυμνοί ώστε η οποιαδήποτε συνέπεια να μετράει ως προς το μέγεθος της αλήθειας που αποκαλύπτει και όχι αν συνδυάζεται με δραματικά ή και θανατηφόρα ακόμη αποτελέσματα. Και όσο πιο κατακλυσμιαία πέφτει η βροχή και όσο πιο μούσκεμα γίνονται οι άνθρωποι τόσο πιο συγκλονιστική παραμένει η συνάντηση με τον εαυτό τους ή με ένα κομμάτι τους που θα κοιμόταν αν δεν είχε αρχίσει να αφυπνίζεται με τα προεόρτια κιόλας της βροχής. Μια βροχή που χωρίς καν να της αλλάζει την ταυτότητά της ο συγγραφέας ή να παύει να τη λογαριάζει ως ένα αποκλειστικά φυσικό φαινόμενο, τη μεταφυσική της συνεκφορά την αναγνωρίζουμε χάρη στην επίδρασή της στους ανθρώπους. Αφού σε άτομα κανονικά συναρτάται με τη μεγάλη αλλαγή στη ζωή τους –που δεν θα παραμείνει ένα διάλειμμα -, ενώ σε άτομα ήδη φευγάτα, όπως η έξοχη φυσιογνωμία του Ηλία, ξεκαθαρίζει το θολό τοπίο της κανονικότητας.

Σχέσεις ζωής

Δεν παύει ωστόσο να αναρωτιέται κανείς διαβάζοντας «Το βιβλίο της βροχής» τι βαθύτερο και ουσιαστικότερο δένει τους ήρωές του, όσο και αν τη σχέση του Νταράν με την Ερντέμ, της Χαράς με τον Τάσο, της Μυρτώς με τον Τζιμ ή της Αθηνάς με τον Αρη την απεικονίζει με εξαιρετικά ανάγλυφο τρόπο ο συγγραφέας. Ενώ ακόμη και η τυχαία διασταύρωση όσων δεν γνωρίζονται μεταξύ τους –πόσω μάλλον όταν διατηρούν σχέσεις ζωής –υφαίνει έναν περίγυρο που μαζί με την περιστασιακή συνθήκη της βροχής –που οι ίδιοι με τη συμπεριφορά τους την εξελίσσουν σχεδόν σε μόνιμη –δίνουν στις κινήσεις τους τον απεγνωσμένο χαρακτήρα ενός εγκλωβισμένου.