Μεγάλος αποχαιρετισμός, ανησυχίες για το μέλλον

Ηγέτες αριστερών κυβερνήσεων και εκπρόσωποι αναπτυσσόμενων χωρών κατέφθασαν χθες στην Αβάνα για να πάρουν μέρος σε μεγάλη εκδήλωση στη μνήμη του Φιντέλ Κάστρο, την ώρα που συνεχίζεται η διεθνής συζήτηση για τον ιστορικό ρόλο του ανθρώπου που ηγήθηκε της κουβανικής επανάστασης. Για πολλούς, ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική και την Αφρική, υπήρξε σύμβολο αντίστασης στον ιμπεριαλισμό, έχοντας εκδιώξει έναν δικτάτορα που στηριζόταν από τις ΗΠΑ. Για άλλους, μεταξύ των οποίων η μεγάλη κοινότητα των κουβανών εξόριστων στο Μαϊάμι, υπήρξε τύραννος που φυλάκισε τους αντιπάλους του και κατέστρεψε την οικονομία της χώρας.

Στην Κούβα έχει κηρυχθεί πένθος εννέα ημερών, ενώ τα ξημερώματα (ώρα Ελλάδας) πραγματοποιήθηκε εκδήλωση στην Πλατεία της Επανάστασης στην Αβάνα. Στο ίδιο σημείο απ’ όπου ο Κάστρο εκφωνούσε τους πολύωρους λόγους του, μίλησαν εκπρόσωποι κυβερνήσεων, μεταξύ των οποίων και ο έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Ουρές σχηματίστηκαν και χθες, και οι Κουβανοί χρειάστηκε να περιμένουν τέσσερις ή πέντε ώρες για να αποτίσουν φόρο τιμής στον εκλιπόντα, στο κέντρο της κεντρικής πλατείας όπου είχε στηθεί το αγαπημένο πορτρέτο του Κάστρο, μια φωτογραφία του στην οποία ήταν ντυμένος με στρατιωτικά ρούχα και κρατούσε τουφέκι.

Σε μια ξεχωριστή τελετή, ο 85χρονος πρόεδρος της Κούβας και αδελφός του Φιντέλ, Ραούλ Κάστρο μαζί με άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους, εναπέθεσαν λευκά λουλούδια μπροστά στο κουτί που περιείχε την τέφρα του Λίντερ Μάχιμο. Ενα καραβάνι που θα μεταφέρει την τεφροδόχο θα ξεκινήσει σήμερα από την Αβάνα με κατεύθυνση την πόλη Σαντιάγο ντε Κούμπα, στα ανατολικά του νησιού, όπου και θα ταφεί. Το ταξίδι αυτό είναι ακριβώς η αντίστροφη πορεία που ακολούθησε ο Κάστρο με τους αντάρτες του για να ανατρέψουν τον δικτάτορα Φουλχένσιο Μπατίστα το 1959.

Ηγέτες αριστερών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής, μεταξύ των οποίων οι πρόεδροι της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο και της Βολιβίας Eβο Μοράλες, μετέβησαν στην Κούβα, όπως και ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Τζέικομπ Ζούμα και ο πρόεδρος της Ζιμπάμπουε Ρόμπερτ Μουγκάμπε. Η Κίνα έστειλε τον αντιπρόεδρό της Λι Γουαντσάο, ενώ ο πρόεδρος της χώρας Σι Τζινπίνγκ επισκέφθηκε χθες την πρεσβεία της Κούβας στο Πεκίνο και έγραψε στο βιβλίο συλλυπητηρίων ότι η Κίνα «έχασε έναν σύντροφο και πραγματικό φίλο».

Εκτός από τον Σι και άλλοι ηγέτες μεγάλων χωρών επέλεξαν να μην πάνε στο νησί της Καραϊβικής. Ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ήταν ένας εξ αυτών, παρότι χαρακτήρισε τον Κάστρο «πραγματικό φίλο της Ρωσίας». Μάλιστα το Κρεμλίνο σε ανακοίνωσή του αναφέρει ότι ο Πούτιν έχει διαφορετική άποψη για τον ιστορικό ρόλο του Φιντέλ από εκείνη που έχει ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος αποκάλεσε τον Κάστρο «στυγνό δικτάτορα». Η κυβέρνηση Ομπάμα έκανε γνωστό ότι δεν πρόκειται να στείλει κάποιον αξιωματούχο για την κηδεία.

Εκτός από τις τυπικές εκδηλώσεις, υπάρχει αγωνία μεταξύ των Κουβανών για την πορεία που θα ακολουθήσει η κυβέρνηση. Οι περισσότεροι ελπίζουν πως νέες μεταρρυθμίσεις θα βοηθήσουν τις μικροεπιχειρήσεις να αναπτυχθούν και θα γίνουν προσπάθειες ώστε να μην υπάρξει αντιπαράθεση με τον νεοεκλεγέντα Ντόναλντ Τραμπ. Ο Ραούλ Κάστρο επέτρεψε τη δημιουργία μικρών επιχειρήσεων πριν από έξι χρόνια και έκτοτε τα οικογενειακά εστιατόρια, γνωστά ως παλαντάρες, έχουν ανθήσει με τη βοήθεια των δολαρίων των τουριστών που έχουν αρχίσει να καταφθάνουν από τις ΗΠΑ.

Καθώς οι Κουβανοί ατενίζουν το μέλλον χωρίς τον πολιτικό που καθόρισε την πορεία της Κούβας από το 1959, πολλοί ανησυχούν για τις απειλές του Τραμπ ότι θα διακόψει τους εμπορικούς και τουριστικούς δεσμούς. Οι πολιτικοί αναλυτές διαφωνούν για το πόσο μπορεί να επισπεύσει τον ρυθμό των μεταρρυθμίσεων ο Ραούλ Κάστρο και υπάρχει πάντα ο φόβος μιας νέας έντασης εάν ο νεοεκλεγείς αμερικανός πρόεδρος ακολουθήσει σκληρή γραμμή. Ομως όσοι ευελπιστούν σε μεγαλύτερη αμερικανική συμμετοχή στην κουβανική οικονομία θεωρούν πως ο θάνατος του Φιντέλ θα αφαιρέσει εμπόδια.