Το βράδυ της περασμένης Τρίτης, τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ είχαν στραμμένο το βλέμμα τους στην Αγία Πετρούπολη. Συγκεκριμένα στην «ελληνική αίθουσα» του παλατιού Κονσταντινόφσκι, όπου έλαβε χώρα το τετ α τετ που σφράγισε τη συμφιλίωση του Βλαντίμιρ Πούτιν με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εννέα μήνες μετά την κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού από τουρκικό F-16 κοντά στα συροτουρκικά σύνορα, που φάνηκε να φέρνει τις δύο χώρες στο χείλος ενός πολέμου –και σίγουρα τις έφερε σε κατάσταση ψυχρού πολέμου. Τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ επεχείρησαν να κρύψουν την ανησυχία τους για αυτή την επαναπροσέγγιση. «Οχι, δεν ανησυχώ» δήλωσε στην «Μπιλντ» ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ. «Δεν πιστεύω πως οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες θα γίνουν τόσο στενές που η Ρωσία θα μπορέσει να προσφέρει στην Τουρκία μια εναλλακτική επιλογή έναντι της νατοϊκής συνεργασίας για την ασφάλεια» πρόσθεσε. «Δεν τα βλέπουμε όλα αυτά ως παιχνίδι ισχύος με νικητές και χαμένους» δήλωσε, από την πλευρά της, η εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Ελίζαμπεθ Τριντό. «Υπάρχουν πολλοί κοινοί στόχοι, κοινά συμφέροντα. Δεν πιστεύω πως τίθεται καθόλου το ερώτημα μιας αποδυνάμωσης της σχέσης μας με την Τουρκία».

Εντούτοις, σε μια περίοδο μεγάλης έντασης στις σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, λόγω των όσων ακολούθησαν το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, του κύματος των εκκαθαρίσεων στην Τουρκία, της επιμονής του Ερντογάν να αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο επαναφοράς της θανατικής ποινής, της αξίωσης της Αγκυρας να εκδώσουν οι ΗΠΑ τον Φετουλάχ Γκιουλέν, των καταγγελιών πως «το σενάριο του πραξικοπήματος γράφτηκε στο εξωτερικό» κ.ο.κ., το ερώτημα τίθεται και η Δύση ανησυχεί.

Το Προσφυγικό. Η πιο άμεση, η βαθύτερη ανησυχία της Ευρώπης αφορά τη συμφωνία για την ανάσχεση των προσφυγικών ροών που υπέγραψε με την Αγκυρα τον περασμένο Μάρτιο. Τελευταία τούρκοι αξιωματούχοι έχουν αφήσει επανειλημμένως ανοιχτό το ενδεχόμενο καταγγελίας της αν οι Βρυξέλλες δεν δώσουν συγκεκριμένη ημερομηνία για την κατάργηση της βίζας για τους τούρκους πολίτες. Θεωρητικά το θέμα δεν αφορά τον Πούτιν, λίγοι ωστόσο αμφιβάλλουν πως ο ρώσος πρόεδρος, που πιστεύει ότι τόσο η ΕΕ όσο και το ΝΑΤΟ απειλούν την επιρροή της Ρωσίας επί των γειτόνων της, θα λυπόταν αν έβλεπε ένα νέο προσφυγικό κύμα να δοκιμάζει την κλονισμένη συνοχή της ΕΕ.

Οι διαφωνίες. «Αν υπάρχει ένα πράγμα που ο Ερντογάν μπορεί να κάνει για τον Πούτιν» έγραφε τις προάλλες στην ισραηλινή «Χααρέτζ» ο Ανσελ Πφέφερ, «είναι να πάψει να συλλαμβάνει τους διακινητές». Εντούτοις και ο ίδιος αναγνώριζε πως, παρά τα φαινόμενα, η Ρωσία και η Τουρκία δεν βρίσκονται στο χείλος στρατηγικής συμμαχίας. Η στρατηγική τους αντιπαλότητα μετράει αιώνες και εξακολουθούν να έχουν σοβαρές διαφωνίες σε ό,τι αφορά τη Συρία. Ο Πούτιν είναι ο βασικός σπόνσορας του καθεστώτος Ασαντ, το οποίο ο Ερντογάν αποστρέφεται και οι Ρώσοι στηρίζουν και συνεργάζονται με τους κούρδους μαχητές στη Συρία, τους οποίους η Τουρκία θεωρεί τρομοκράτες. Προς το παρόν, τα βασικά κίνητρα για την αποκατάσταση των διμερών σχέσεων είναι οικονομικά: και οι δύο χώρες ωφελούνται από τον τεράστιο όγκο των εμπορικών συναλλαγών τους. Παράλληλα, και οι δύο χώρες χαίρονται, για τους δικούς τους λόγους, να ασκούν πίεση στο Βερολίνο, στις Βρυξέλλες και στην Ουάσιγκτον. Παρά την αντιδυτική ρητορική του Ερντογάν, προσυπογράφει στο Bloomberg ο Λίονιντ Μπερσίντσκι, τα συμφέροντά του δεν ευθυγραμμίζονται με εκείνα του Πούτιν στη Συρία. Παρότι η δυσφορία απέναντι στη Δύση φέρνει κοντά δύο πικρόχολους, φιλόδοξους και αυταρχικούς ηγέτες όπως ο Πούτιν και ο Ερντογάν, δεν αρκεί για να οικοδομηθεί πάνω σε αυτήν μια νέα συμμαχία στον συριακό πόλεμο που θα κατέστρεφε τη σχέση της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ. «Ο Πούτιν θα ήθελε να διακόψει ο Ερντογάν τον εφοδιασμό των ανταρτών, αλλά αυτό μπορεί να υπερβαίνει όσα είναι πρόθυμος να κάνει ο τούρκος πρόεδρος για τον «αγαπητό φίλο» του. Μπορεί να στείλει όμως πολλές ντομάτες και τα τουρκικά ξενοδοχεία μπορούν να προσφέρουν σούπερ ευκαιρίες στους ρώσους τουρίστες που θα φτάσουν στο κλείσιμο της σεζόν» καταλήγει σε ειρωνικό τόνο ο Μπερσίντσκι αναφερόμενος στη συμφωνία Πούτιν και Ερντογάν για άρση των εμπορικών κυρώσεων και επανάληψη των πτήσεων τσάρτερ προς την Τουρκία.

Προσέγγιση «τακτικής φύσεως»

«Παρά τα κοινά σημεία τους» σχολιάζει στη «Φιγκαρό» η Ιζαμπέλ Λασέρ,«ο Βλαντίμιρ Πούτιν και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι δύο πολιτικά ζώα πουδεν ανήκουν στο ίδιο είδος: ο πρώτος είναι ένας πολιτικός ψύχραιμος, ο δεύτερος ένας πολιτικός θερμόαιμος. Τουρκία και Ρωσία υπήρξαν εχθροί για αιώνες, ενεπλάκησαν σε πολλούς πολέμους. Οι δύο χώρες ανταγωνίζονται για την επιρροή στη Μέση Ανατολή και στη Μαύρη Θάλασσα. Για οικονομικούς λόγους, η Αγκυρα δεν έχει κανένα συμφέρον να έλθει σε ρήξη με την Ευρώπη. Κυρίως όμως η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ». «Δεν πιστεύω σε αλλαγή συμμαχίας.Δεν σβήνει κανείς έτσι γρήγορα δεκαετίες συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής συνεργασίας, με τις ΗΠΑ. Η προσέγγισή τους είναι κυρίως τακτικής φύσεως» επισημαίνει ο Μπρινό Τερτρέ, ερευνητής στο Ιδρυμα Στρατηγικών Ερευνών (FRS).

Τελευταία Νέα