Τα μαύρα ρεκόρ του κλίματος

Κακός καιρός για τον πλανήτη. Οχι μόνο από πλευράς συνθηκών αλλά και κυριολεκτικά, όσον αφορά το κλίμα. Η έκθεση που μόλις έδωσε στη δημοσιότητα η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA) για το 2015, με την αρωγή 450 επιστημόνων από 62 χώρες, ήταν η 26η ετήσια έκθεσή της κατά σειρά. Ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο άσχημα τα νέα. Αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας και των ωκεανών, άνοδος της στάθμης των θαλάσσιων υδάτων, εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, τήξη των πάγων, πολλαπλασιασμός των ακραίων καιρικών φαινομένων, κατακλυσμιαίες βροχές, τεράστιες πυρκαγιές… Δεκάδες ρεκόρ έσπασαν με βάση τους πενήντα δείκτες που παρουσιάζονται σε αυτή την «Κατάσταση του κλίματος το 2015». Οι περισσότεροι από αυτούς επιβεβαιώνουν, πέραν κάθε αμφιβολίας, «μια τάση υπερθέρμανσης του πλανήτη». Οι υπεύθυνοι της NOAA ίσως θα έπρεπε να στείλουν την έκθεση στον Ντόναλντ Τραμπ –που θεωρεί την κλιματική αλλαγή, στην καλύτερη περίπτωση, ένα πρόβλημα ήσσονος σημασίας.

Το 2015, επισημαίνει η «Μοντ» επικαλούμενη την αμερικανική Υπηρεσία, ήταν η θερμότερη χρονιά που έχουν καταγράψει οι μετεωρολόγοι στη Γη από το 1861. Η μέση θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη ξεπέρασε κατά 0,1^ο C εκείνη του 2014, που ήταν ήδη μια χρονιά-ρεκόρ. Ο κόσμος είναι επί του παρόντος κατά έναν βαθμό θερμότερος σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή. Και σύμφωνα με την Παγκόσμια Μετεωρολογική Υπηρεσία, με βάση τους έξι πρώτους μήνες του, το 2016 προαγγέλλεται ακόμα πιο ζεστό.

Εντονες ξηρασίες, πρωτοφανείς όσον αφορά στη διάρκειά τους, έπληξαν το 2015 ολοένα και μεγαλύτερες επιφάνειες ανά τον πλανήτη: το 14% της συνολικής του επιφάνειας, έναντι 8% το 2014. Συχνότερες και σφοδρότερες βροχοπτώσεις είχαν ως αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό πλημμυρών και κατολισθήσεων. Το Ελ Νίνιο –ένα κλιματικό φαινόμενο που συνδέεται με την αύξηση της θερμοκρασίας των υδάτων στην επιφάνεια του Ειρηνικού ανοιχτά του Περού και του Ισημερινού –επηρέασε έντονα το 2015, που βίωσε λιγότερους τυφώνες στον Βόρειο Ατλαντικό αλλά περισσότερους τροπικούς κυκλώνες –συνολικά 101, ενώ ο μέσος όρος ήταν 81 την περίοδο 1981-2010.

Το λιώσιμο των πάγων. Και τα αρνητικά ρεκόρ συνεχίζονται: στην επιφάνεια των θαλάσσιων υδάτων η θερμοκρασία κατέγραψε νέα αύξηση, της τάξης των 0,33^ο C – 0,39^ο C, σπάζοντας έτσι το ρεκόρ του 2014. Από το 1993 μέχρι σήμερα, η μέση στάθμη των ωκεανών έχει αυξηθεί κατά 70 χιλιοστά. Κάθε χρόνο, ανεβαίνει πια κατά επιπλέον 3,3 χιλιοστά. Και η τήξη των πολικών πάγων αναμένεται να επιταχύνει το φαινόμενο αυτό –καθώς εκατοντάδες δισεκατομμύρια τόνοι λιωμένου πάγου καταλήγουν κάθε χρόνο στον ωκεανό. Οι πάγοι της Αρκτικής κατέγραψαν το 2015 νέο χειμερινό χαμηλό. Οι παγετώνες των Αλπεων συρρικνώθηκαν κατά 36η συνεχόμενη χρονιά. Ειδικοί και μη παρατηρούν ήδη στις θάλασσες πρωτοφανείς συγκεντρώσεις φυκιών (ιδιαίτερα φύκιατου γένους Sargassum, που σχηματίζουν στρώματα πολλών χιλιομέτρων στον Ατλαντικό), ακόμη όμως δεν γνωρίζουμε ποιες συνέπειες θα έχει η υπερθέρμανση του πλανήτη στο σύνολο των θαλάσσιων και χερσαίων ειδών. Για τους κλιματολόγους, το ερώτημα αφορά κυρίως την οξίνιση των ωκεανών: Μέχρι πότε θα μπορούν αυτοί να αποθηκεύουν ολοένα και περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα, απορροφώντας σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του;

Τι φταίει. Στις κορυφές των βουνών, στα νησιά του Ειρηνικού, οι αλλαγές του κλίματος είναι ήδη ορατές με γυμνό μάτι. Το βασικό αίτιο ωστόσο πρέπει να αναζητηθεί σε ολόκληρο τον κόσμο: εκείνη που εκτίναξε την παραγωγή CO₂ είναι η αύξηση της κατανάλωσης άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, όπως και των δύο άλλων βασικών αερίων του θερμοκηπίου, του μεθανίου και του πρωτοξειδίου του αζώτου, «έφτασαν σε νέα ύψη το 2015». Ηδη από τη δεκαετία του 2000, οι επιστήμονες αναρωτιούνταν αν η υπέρβαση ενός ορίου 350 μερών ανά εκατομμύριο (ppm) θα επέφερε μακροπρόθεσμα μια μη αναστρέψιμη απορρύθμιση του κλίματος. Σύμφωνα με τη NOAA, ο παγκόσμιος μέσος όρος φτάνει επί του παρόντος τα 399,4 ppm, ήτοι 2,2 ppm περισσότερα από το 2014.

Τέλη του 2015 στο Παρίσι, κατά τη ΔιάσκεψηCOP21του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, 195 χώρες και οργανισμοί συμφώνησαν να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για τον περιορισμό της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τον 1,5^ο C μέχρι το 2100, μειώνοντας άμεσα τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Μέχρι σήμερα έχουν υπογράψει τη συμφωνία 177 χώρες –μόλις 22 την έχουν όμως επικυρώσει και όλες μαζί δεν είναι υπεύθυνες παρά για το 1% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.