Το διαζύγιο ανάμεσα στον πρόεδρο και τον πρωθυπουργό της Τουρκίας επισημοποιήθηκε. Επιβεβαιώνοντας την έντονη φημολογία των τελευταίων ημερών για ρήγμα στις σχέσεις μεταξύ του ηγετικού διδύμου της γείτονος, ο Αχμέτ Νταβούτογλου επιβεβαίωσε χθες πως δεν θα διεκδικήσει εκ νέου την ηγεσία του ΑΚΡ κατά το έκτακτο κομματικό συνέδριο της 22ας Μαΐου –άρα παραιτείται, ντε φάκτο, από πρωθυπουργός. Η Τουρκία εισέρχεται σε μια περίοδο πολιτικής αστάθειας, τη στιγμή που η ίδια έχει ανοιχτά πολλαπλά μέτωπα, η Ευρώπη χρειάζεται τη βοήθειά της για την αντιμετώπιση της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης και η Ουάσιγκτον τη στήριξή της στη μάχη εναντίον του ISIS στη Συρία και στο Ιράκ.
Πιστός στην εικόνα της μετριοπάθειας που τον κατέστησε τον τελευταίο ενάμιση χρόνο τον πιο έμπιστο εταίρο των Βρυξελλών στην Αγκυρα, ο Νταβούτογλου αναφέρθηκε με τον κομψότερο τρόπο στον «αδελφό» του: «Ποτέ δεν έχει ακουστεί και ποτέ δεν πρόκειται να ακουστεί από μένα κάτι αρνητικό για τον πρόεδρό μας» δήλωσε. «Η τιμή του προέδρου μας, του συνοδοιπόρου μου, είναι και δική μου τιμή. Η τιμή της οικογένειάς του είναι και τιμή της δικής μου οικογένειας».

Κανείς δεν έχει ωστόσο την παραμικρή αμφιβολία πως η απομάκρυνση του πρωθυπουργού ήταν επιλογή του προέδρου. Και πως η επιλογή αυτή δεν έχει άλλο στόχο παρά να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τις εξουσίες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που δεν κρύβει τη φιλοδοξία του να μετατρέψει το πολίτευμα της Τουρκίας από προεδρευόμενη σε προεδρική δημοκρατία.

Οταν ανέλαβε τον πρωθυπουργικό θώκο, το 2014, λίγο μετά τη μεταπήδηση του Ερντογάν στον προεδρικό θώκο, ο Νταβούτογλου είχε χαρακτηριστεί από πολλούς ως «μαριονέτα» του επιθετικού και ολοένα πιο αυταρχικού, πλην όμως λαοφιλούς ισχυρού ανδρός της Τουρκίας. Κατάφερε ωστόσο να λαξέψει μια θέση στην πολιτική σκηνή της χώρας. Οι εντάσεις ανάμεσα στους δύο άνδρες παρέμειναν για καιρό κρυμμένες, αναδύθηκαν ωστόσο βίαια στην επιφάνεια το τελευταίο διάστημα.

Σύμφωνα με τη «Μοντ», ο Ερντογάν «δεν εκτίμησε καθόλου το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός του ενήργησε ως μοναχικός καβαλάρης στις Βρυξέλλες στο θέμα της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης. Με βάση δημοσιεύματα του Τύπου, ήταν ο Νταβούτογλου αυτός που αποφάσισε και πρότεινε από μόνος του στη γερμανίδα καγκελάριο, χωρίς να ρωτήσει τον Ερντογάν, την επιστροφή όλων των προσφύγων και των μεταναστών που φτάνουν στην Ελλάδα από τις 20 Μαρτίου».

Ο τούρκος πρόεδρος δεν εκτίμησε καθόλου ούτε τη δεδηλωμένη επιθυμία του Νταβούτογλου να επιστρέψει η Αγκυρα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους κούρδους αντάρτες. Διάσταση απόψεων υπήρξε επίσης τελευταία μεταξύ τους στο θέμα της προφυλάκισης δημοσιογράφων στη διάρκεια της δίκης τους, μέτρο στο οποίο ο απερχόμενος πια τούρκος πρωθυπουργός αντιτάχθηκε δημόσια.

Στο μεταξύ, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Ερντέμ Γκιουλ από την εφημερίδα «Τζουμχουριέτ», ορισμένοι αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών, του στρατού και του υπουργείου Εξωτερικών έγιναν με τον καιρό θερμοί υποστηρικτές του Νταβούτογλου, γεγονός που «τροφοδότησε ανησυχία στο προεδρικό περιβάλλον». Στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν είχε ήδη φροντίσει να ροκανίσει την εξουσία και τον έλεγχο του Νταβούτογλου επί του AKP: στις 29 Απριλίου, η κεντρική επιτροπή του, που αποτελείται κατά τα τρία τέταρτα από έμπιστους του τούρκου προέδρου, του αφαίρεσε τη δυνατότητα να διορίζει ο ίδιος τους υπευθύνους του κόμματος στις περιφέρειες.

Υπεραμυνόμενος του πρωθυπουργικού του έργου, ο ίδιος ο Νταβούτογλου χαρακτήρισε χθες την παραίτησή του ζήτημα αρχών και μια «αναγκαιότητα» που προέκυψε λόγω «μη συντροφικών συνθηκών» στην ηγεσία του κόμματος. Είπε επίσης πως θα συνεχίσει «μέχρι τέλους τον αγώνα για δημοκρατία ως βουλευτής και στέλεχος του ΑΚΡ». Απομένει βέβαια να δούμε αν, παρά τη δήλωση πίστης του προς τον Ερντογάν, θα υπάρξουν εντός του κόμματος διαδικασίες στοχοποίησης του απερχόμενου πρωθυπουργού που θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα την απομάκρυνσή του και από το ΑΚΡ.
Οσο για τον διάδοχο του Νταβούτογλου στην πρωθυπουργία, ήδη ακούγονται ως υποψήφιοι ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Νουμάν Κουρτουλμούς και ο υπουργός Δικαιοσύνης Μπεκίρ Μποζντάγκ, αμφότεροι στενοί σύμμαχοι του Ερντογάν, όπως επίσης ο υπουργός Δικαιοσύνης Μπιναλί Γιλντιρίμ και ο υπουργός Ενέργειας Μπεράτ Αλμπαϊράκ –ο τελευταίος είναι γαμπρός του τούρκου προέδρου. Ενας σύμβουλος του Ερντογάν, ο Τζεμίλ Ερτέμ, διαβεβαίωνε χθες πως η τουρκική οικονομία θα σταθεροποιηθεί ακόμα περισσότερο μόλις αναλάβει καθήκοντα ένας πρωθυπουργός περισσότερο «εναρμονισμένος» με τον πρόεδρο.

Ο ίδιος διαβεβαίωνε πως δεν θα γίνουν νέες εκλογές προτού εκπνεύσει η θητεία της κυβέρνησης το 2019. Εντούτοις, δύο υψηλόβαθμοι τούρκοι αξιωματούχοι είπαν στο πρακτορείο Reuters πως το πιθανότερο σενάριο είναι να γίνουν κοινοβουλευτικές εκλογές μέσα στο φθινόπωρο –οι τρίτες μέσα σε λιγότερο από 18 μήνες. Στόχος θα ήταν να εξασφαλίσει το AKP τα δύο τρίτα των 550 εδρών του Κοινοβουλίου, μια προσθήκη 50 εδρών στις 317 που έχει σήμερα, ώστε να μπορέσει να αλλάξει το Σύνταγμα χωρίς την ανάγκη δημοψηφίσματος.

Τρέμει η συμφωνία

Είτε γίνουν πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές στην Τουρκία είτε όχι, η αποχώρηση του Αχμέτ Νταβούτογλου αναμένεται να δοκιμάσει τις σχέσεις της Αγκυρας με την Ευρώπη. «Εκδιώκοντας τον πολιτικό που υπήρξε ο πλέον αξιόπιστος εταίρος των Βρυξελλών στην Αγκυρα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αφαίρεσε ακόμα ένα τουβλάκι από τον ήδη επισφαλή πύργο Jenga με τον οποίο ισοδυναμεί η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας για τη μετανάστευση» σχολίαζε χθες το Politico.