Πρόσφατα ερευνητές υπολόγισαν ότι ο Κριστιάνο Ρονάλντο, ο σουπερστάρ της Ρεάλ Μαδρίτης με τους 37,7 εκατομμύρια followers στο twitter, θα μπορούσε να βγάζει 230.366 ευρώ από κάθε tweet, από ένα μόνο tweet, αν επέλεγε να διαφημίσει με αυτό κάποιο προϊόν, εταιρεία ή υπηρεσία. Εμάς τους «κοινούς θνητούς» όμως, ο ιταλός κοινωνιολόγος Αντόνιο Κασίλι μάς καλεί να σκεφθούμε κάτι άλλο: και αν κάθε tweet, κάθε post, κάθε σχόλιο ή παρέμβαση που κάνουμε στο Iντερνετ ισοδυναμεί στην πραγματικότητα με «εργασία που δεν λέει το όνομά της»; Κι αν κάθε χρήστης του Διαδικτύου είναι στην πραγματικότητα ένας εργάτης των Google, Amazon, Facebook, twitter και Σία;

Τείνουμε να θεωρούμε τους χρήστες ως καταναλωτές των ψηφιακών πλατφορμών σημειώνει στη «Libération» ο Αντόνιο Κασίλι, που εξειδικεύεται στις κοινωνικές επιπτώσεις του Ιντερνετ, είναι καθηγητής Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Σπουδών στο Télécom ParisTech και στην Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού, και συνυπέγραψε μόλις στη Γαλλία από κοινού με τον Ντομινίκ Καρντόν το βιβλίο «Τι είναι η Ψηφιακή Εργασία;» («Qu’est-ce que le digital labor?», εκδόσεις ΙΝΑ). Στο βιβλίο του, όμως, ο ιταλός κοινωνιολόγος θέτει ένα αιρετικό ερώτημα: και αν οι χρήστες είναι στην πραγματικότητα οι παραγωγοί, οι εργάτες; Κάθε δημοσίευση, ακόμα και κάθε σύνδεσή μας σε μια εφαρμογή στο κινητό ή σε ένα κοινωνικό δίκτυο μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία που ισοδυναμεί με εργασία.

Οταν μοιραζόμαστε μια πληροφορία ή μια συμβουλή, πόσω μάλλον όταν ανεβάζουμε ένα πιο επεξεργασμένο κείμενο, παράγουμε ένα περιεχόμενο με εγγενή αξία –η οποία όμως συλλέγεται (ή υποκλέπτεται) και ωφελεί τις ψηφιακές πλατφόρμες. Το ίδιο ισχύει για όλα τα κλικ μας, τις αναζητήσεις μας στο Google, τα like μας στο facebook, τα retweet στο twitter. Και πέραν αυτών: με τα έξυπνα κινητά, τα έξυπνα ρολόγια κ.ο.κ. κάθε ενέργειά μας παράγει πλέον δεδομένα που τροφοδοτούν τα Big Data (Μεγάλα Δεδομένα) των κολοσσών του Iντερνετ. Δουλεύουμε συνεχώς για το ψηφιακό -βιομηχανικό συγκρότημα, χωρίς να το συνειδητοποιούμε.

Αυτό ακριβώς αποκαλεί ο Αντόνιο Κασίλι «ψηφιακή εργασία». Υπάρχουν, όπως επισημαίνει, τρία κριτήρια που επιτρέπουν τη χρήση του όρου «εργασία». Κατ’ αρχάς, η ψηφιακή εργασία όλων μας είναι πηγή αξίας. Κατά δεύτερον, οι επιδόσεις μας μετριούνται συνέχεια. Οι εταιρείες της ψηφιακής εποχής καταβάλλουν αξιοσημείωτη προσπάθεια ώστε να ποσοτικοποιήσουν τη συμπεριφορά μας: πού βρισκόμαστε; Πόσο χρόνο παραμένουμε συνδεδεμένοι κάθε ημέρα; Πόσα likes, πόσα tweets παράγουμε; Και το κάνουν ακριβώς διότι παράγουμε κάτι που έχει εμπορική αξία, συγκεκριμένα πληροφορίες, δεδομένα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν και να μεταπωλήσουν ώστε να τροφοδοτήσουν τους αλγορίθμους τους. Επιπλέον, οι εταιρείες αυτές εξαρτούν την παρουσία μας online από συμβόλαια: τους «όρους χρήσης» που μας ζητούν να δεχθούμε ώστε να χρησιμοποιήσουμε τις εφαρμογές και υπηρεσίες τους. Ο λόγος ύπαρξης αυτών των συμβολαίων είναι, ακριβώς, να αναδιανείμουν την παραγόμενη αξία ανάμεσα στον χρήστη και στον φορέα.

Μπορεί να μην έχει κανείς την εντύπωση πως δουλεύει όταν ανεβάζει κάποιο post στο facebook ή στέλνει κάποιο tweet, ο Αντόνιο Κασίλι ωστόσο επιμένει πως από τη στιγμή που υπάρχει παραγωγή αξίας, υπάρχει εργασία. Και γεγονός είναι πως «δεν μπορεί κανείς να είναι ευτυχισμένος και θύμα εκμετάλλευσης» επισημαίνει, επικαλούμενος μια ρήση του ιταλού φιλοσόφου Κάρλο Φορμέντι. «Ο καπιταλισμός είναι μια μορφή ευδαιμονίας [στα ελληνικά στο πρωτότυπο κείμενο], μια υπόσχεση ευτυχίας. Και η ευτυχία αυτή γίνεται ένα πανούργο τέχνασμα που σπρώχνει τον εργαζόμενο να γίνει παραγωγικός. Η μεγαλοφυΐα της ψηφιακής εργασίας είναι πως η εργασία δεν έχει πλέον όρια, γίνεται ατελείωτη, 24 ώρες το 24ωρο, επτά ημέρες την εβδομάδα, χωρίς αυτό να γίνεται απαραίτητα αντιληπτό».

Δουλεύουμε όταν νομίζουμε πως ξεκουραζόμαστε: γνωρίζατε, για παράδειγμα, πως πληκτρολογώντας έναν captcha code [ο κωδικός ασφαλείας με τον οποίο ελέγχεται αν ο χρήστης είναι άνθρωπος ή υπολογιστής] ψηφιοποιούμε μια σελίδα βιβλίου για την Google Books ή τροφοδοτούμε έναν αλγόριθμο; Και όταν φοράει κανείς κάποιο έξυπνο, συνδεδεμένο αντικείμενο, εργάζεται ακόμη και όταν κάνει τζόγκινγκ ή όταν κοιμάται. Κάθε λεπτό της ύπαρξής μας συμμετέχει σε μια παραγωγική δραστηριότητα. Η ψηφιακή εργασία, επισημαίνει ο Αντόνιο Κασίλι, είναι η επέκταση του εργασιακού τομέα στο άπειρο. \

Ψηφιακό προλεταριάτοκαι γνωσιακός καπιταλισμός

Ο Αντόνιο Κασίλι μιλάει ανοιχτά για ένα «ψηφιακό προλεταριάτο» που πέφτει εν αγνοία του θύμα εκμετάλλευσης από τον «γνωσιακό καπιταλισμό». Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: πώς θα μπορούσε να αρχίσει η ψηφιακή εργασία να αμείβεται; Ο ιταλός κοινωνιολόγος απορρίπτει ως ανεφάρμοστη την ιδέα των «πνευματικών δικαιωμάτων» και υπερασπίζεται την ιδέα ενός «οικουμενικού ελάχιστου εισοδήματος», το οποίο θα χρηματοδοτείται από μια φορολόγηση στις ψηφιακές πλατφόρμες. «Θα πρέπει να αξιολογήσουμε την αξία που παράγει αυτή η αόρατη εργασία», σημειώνει στη «Λιμπερασιόν», «και η επιβολή φόρου στους κολοσσούς του Ιντερνετ θα είναι περίπλοκη, πρόκειται όμως για ένα απαραίτητο μέτρο που προϋποθέτει και συζήτηση μεταξύ των πολιτών και πολιτική απόφαση».

Μια εργασία πουδεν λέει το όνομά της

Η ψηφιακή εργασία είναι μια συνεπαγόμενη εργασία που αφορά όλους τους χρήστες των ψηφιακών τεχνολογιών, μια εργασία που δεν λέει το όνομά της, αλλά από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει κανένας συνδεδεμένος με το Ιντερνετ άνθρωπος τη σημερινή εποχή.

Τελευταία Νέα