Ενας αμερικανός μεγιστάνας της αγοράς ακινήτων, ο Τζέισον Μπούζι, έριξε πρόσφατα στα διεθνή μέσα ενημέρωσης την ιδέα ενός «έθνους προσφύγων». Χονδρικά, ο Μπούζι πρότεινε να αγοραστεί μια αραιοκατοικημένη έκταση γης κάπου στον κόσμο και να μετατραπεί σε ένα νέο έθνος για τους απανταχού πρόσφυγες. Σε μια εποχή όπου οι ανάγκες προστασίας των προσφύγων ολοένα και αυξάνονται, αλλά η πολιτική ανεκτικότητα απέναντι τους όλο και μειώνεται, επιχειρηματολόγησε, χρειάζονται ριζοσπαστικές λύσεις.

Ο Αλεξάντερ Μπετς, διευθυντής του Κέντρου Προσφυγικών Μελετών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, εξέτασε εξονυχιστικά για λογαριασμό της «Γκάρντιαν» την ιδέα του Μπούζι –και τα υπέρ της και τα κατά της. Ηταν ακόμη μια επιβεβαίωση αυτού που κατέδειξε έρευνα του Ευρωβαρόμετρου: το Μεταναστευτικό είναι πλέον η βασική έγνοια των Ευρωπαίων, μπροστά από τα οικονομικά ζητήματα και την ανεργία.

Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην Ευρώπη, κάθε άλλο. Μπορεί οι αιτήσεις ασύλου στην ΕΕ να έχουν τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία, αλλά το 85% των προσφύγων του κόσμου φιλοξενείται σε αναπτυσσόμενες χώρες. Σε κάθε περίπτωση, σε μια εποχή οικονομικής κρίσης και με τις εθνολαϊκιστικές δυνάμεις σε άνοδο παντού, το μεταναστευτικό ζήτημα έχει εξελιχθεί σε μια από τις μεγαλύτερες πηγές έντασης για τη Γηραιά Ηπειρο.

Ο Νότος δέχεται κύματα προσφύγων και κατηγορεί τον Βορρά για έλλειψη αλληλεγγύης. Περισσότεροι από 224.000 πρόσφυγες και μετανάστες έχουν φτάσει στην Ευρώπη διαπλέοντας τη Μεσόγειο από τις αρχές του έτους. Μέσα σε επτά μήνες ξεπεράστηκε ο αντίστοιχος αριθμός για όλο το 2014. Εως τα τέλη Ιουλίου και σύμφωνα με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, είχαν καταμετρηθεί 98.000 πρόσφυγες στην Ιταλία και 124.000 πρόσφυγες στην Ελλάδα. Περισσότεροι από 2.100 πρόσφυγες χάθηκαν την ίδια περίοδο στη Μεσόγειο. Μέσα Ιουνίου, ο ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι έφτασε να απειλήσει την Ευρώπη πως αν δεν «επιλέξει την αλληλεγγύη», έχει έτοιμο ένα «Plan B» που «θα έπληττε πρώτα από όλα» την ίδια. Την περίοδο εκείνη είχε ξεσπάσει διπλωματική κρίση ανάμεσα στην Ιταλία και στη Γαλλία, μετά την απόφαση της τελευταίας να εμποδίσει 200 αφρικανούς μετανάστες να διασχίσουν τα ιταλογαλλικά σύνορα στη Βεντιμίλια και τις παρατηρήσεις στη Ρώμη να σέβεται τον κανονισμό Δουβλίνο ΙΙΙ.

Κρίση στο τούνελ. Ανάλογη διπλωματική κρίση έχει ξεσπάσει τελευταία ανάμεσα στη Γαλλία και στη Βρετανία με αφορμή τις εκατοντάδες απόπειρες διείσδυσης που κάνουν καθημερινά (Αφρικανοί, κυρίως) μετανάστες στο τούνελ της Μάγχης στο Καλαί, με την ελπίδα να φτάσουν στη Βρετανία. Δέκα άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στην προσπάθεια αυτή το τελευταίο δίμηνο. Βρετανοί πολιτικοί κατηγορούν το Παρίσι για ολιγωρία, ενώ το Παρίσι διαμαρτύρεται ότι αναγκάζεται να γίνει «ο «αστυνομικός βραχίονας» της βρετανικής μεταναστευτικής πολιτικής». Επισήμως ωστόσο οι δύο πλευρές προσπάθησαν να εμφανίσουν αρραγές μέτωπο προαναγγέλλοντας από κοινού περαιτέρω ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας συμπεριλαμβανομένου ενός νέου τείχους στο Καλαί. Παράλληλα, η κυβέρνηση Ορμπαν στην Ουγγαρία άρχισε αυτή την εβδομάδα την κατασκευή τείχους 175 χλμ. κατά μήκος των συνόρων με τη Σερβία –ένα από τα πολλά αντιμεταναστευτικά μέτρα που έκαναν τη συγγραφέα και ακτιβίστρια Σόφια Μπαν να υπογράψει στην εφημερίδα «Ελ Παΐς» άρθρο με τον τίτλο: «Συγγνώμη για την κυβέρνησή μας!».

Αν υπάρχει κάτι στο οποίο συναινούν οι περισσότεροι αναλυτές, είναι ότι όσα «τείχη» και αν υψώσει η Ευρώπη (και έχει δαπανήσει για τον σκοπό αυτό 13 δισ. ευρώ από το 2000) δεν μπορεί να αποθαρρύνει ανθρώπους που αφήνουν πίσω τους συρράξεις, διωγμούς και φτώχεια και δεν έχουν τίποτε να χάσουν. Με τα πολλά, οι «28» συμφώνησαν τέλη Ιουλίου σε έναν μηχανισμό κατανομής 32.256 προσφύγων από την Ελλάδα και την Ιταλία σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο αριθμός αυτός θα ήταν αστείος αν δεν ήταν τραγικό το πρόβλημα. Επιπλέον, πολλά κράτη δεν δέχονται κανέναν ή δέχονται ελάχιστους πρόσφυγες.

Προτάσεις. Η αναγκαιότητα να αντικατασταθεί ο κανονισμός του Δουβλίνου με ένα κεντρικά ελεγχόμενο ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, που θα κατανέμει τους πρόσφυγες πιο δίκαια ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες, έχει επισημανθεί από πολλούς –πρόσφατα την επισήμανε στην «Γκάρντιαν» ο επικεφαλής της ευρωομάδας των Φιλελευθέρων, Γκι Φέρχοφστατ. Εξίσου προφανείς στην κοινή λογική είναι η ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι γενεσιουργοί αιτίες των μεταναστευτικών ροών στις χώρες που τις παράγουν, όπως και να παταχθούν τα δίκτυα των διακινητών. Ειδικά για την οικονομική μετανάστευση υπάρχουν και πιο αιρετικές προτάσεις.

Η οργάνωση, για παράδειγμα, της υποδοχής των μεταναστών στην Ευρώπη, η νομιμοποίηση της οικονομικής μετανάστευσης με την πώληση ταξιδιωτικών εγγράφων και προσωρινών αδειών εργασίας στους ανθρώπους που επιθυμούν να εργαστούν στην Ευρώπη. Κόντρα στις κραυγές των λαϊκιστών, εξηγούσε στη «Λιμπερασιόν» η Εμανιέλ Οριόλ, ερευνήτρια στη Σχολή Οικονομικών της Τουλούζης, υπάρχει ανάγκη για εργατικό δυναμικό. Και τα κολοσσιαία ποσά που δίνονται στους διακινητές θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν πολύ καλύτερα στο έδαφός μας. Αν έχει δίκιο σε κάτι ο Τζέισον Μπούζι, είναι πως οι καιροί απαιτούν ριζοσπαστικές λύσεις.