Φέτος βλέπουμε έναν αριθμό-ρεκόρ προσφύγων να αποπειρώνται –συχνά πληρώνοντας με τη ζωή τους –να διασχίσουν τη Μεσόγειο και να φθάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές προσπαθώντας να γλιτώσουν από αιματηρούς πολέμους, από την κατάρρευση της Λιβύης και άλλων κρατών, από περιβαλλοντικές καταστροφές και από τη φτώχεια. Αυτά τα αλλεπάλληλα κύματα μεταναστών που δεν φαίνεται να τελειώνουν, μαζί με παλαιότερα κύματα οικονομικών μεταναστών προς την ενιαία αγορά της Ευρώπης, έχουν προκαλέσει κρίση στη Γηραιά Ηπειρο, καθώς τα συστήματα υποστήριξης φθάνουν στα άκρα τους και προκαλούν ενίσχυση του ακροδεξιού εξτρεμισμού.

Με δεδομένη την ευρωπαϊκή προσήλωση στην ανθρωπιστική πολιτική, το ερώτημα δεν είναι εάν θα πρέπει να επιτραπεί στους πραγματικούς πρόσφυγες να φθάσουν, αλλά το πού πρέπει να πάνε. Η Ευρωπαϊκή Ενωση εξετάζει ένα σύστημα ποσόστωσης για να μοιραστεί το βάρος της προστασίας των προσφύγων στα κράτη – μέλη και να δημιουργηθούν εναλλακτικές, ώστε οι μετανάστες να μην είναι αναγκασμένοι να πληρώνουν δουλεμπόρους για να ταξιδέψουν με σαπιοκάραβα.

Η διαπραγμάτευση ενός τέτοιου συστήματος θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Κάποιες χώρες τείνουν να μην αναλαμβάνουν ευθύνες ενώ άλλες πνίγονται. Ολοι γνωρίζουν πως όσο πιο πολύ παραμένουν σε μια χώρα οι πρόσφυγες τόσο πιο δύσκολη γίνεται η επιστροφή στην πατρίδα τους, γι’ αυτό και προσφέρουν μόνο προσωρινό καταφύγιο. Κάποια κράτη, όπως η Γερμανία και η Σουηδία, έκαναν περισσότερα από όσα τους αναλογούσαν σε παλαιότερες κρίσεις και τώρα θέλουν να αναλάβουν λιγότερους πρόσφυγες.

Και οι πρόσφυγες έχουν διαφορετικά κίνητρα: Αν και όλοι θέλουν προστασία, πολλοί ελπίζουν να καταλήξουν σε εύπορες χώρες όπους ίσως εγκατασταθούν μόνιμα. Αλλοι ελπίζουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες.

Ενα σχέδιο που θα επιτρέπει το βάρος της προστασίας ανάλογα με τις δυνατότητες κάθε κράτους, που όπως φαίνεται θα υιοθετήσει η ΕΕ, είναι ουσιώδες. Μια υπηρεσία θα μπορούσε να υπολογίσει το δίκαιο μερίδιο κάθε κράτους βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, όπως το ΑΕΠ, ο πληθυσμός και η έκταση. Θα πρέπει επίσης να εκτιμήσει πόσοι πρόσφυγες χρειάζονται προστασία, προσωρινή ή μόνιμη, και τον αριθμό όσων πληρούν τα κριτήρια –εξαιρώντας έτσι τους οικονομικούς μετανάστες.

Προτείνω αυτή η υπηρεσία να δημιουργήσει και να ελέγχει μια αγορά στην οποία τα κράτη να μπορούν να αγοράζουν και να πωλούν όλες ή μέρος των υποχρεώσεων προστασίας βάσει της ποσόστωσης. Και η υπηρεσία και η χώρα που πωλούν την προστασία πρέπει να εφαρμόσουν τα διεθνή στάνταρ ώστε να εξασφαλίσουν πως η χώρα στην οποία τελικά θα κατευθυνθούν οι πρόσφυγες θα προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματά τους.

Οπως το ανάλογο σύστημα για τις εκλύσεις διοξειδίου του άνθρακα ενισχύει την περιβαλλοντική προστασία, αυτή η νέα αγορά θα αυξήσει τον αριθμό των μεταναστών που θα προστατεύονται από διαφορές στις δυνατότητες των κρατών, την πολιτική, τη γεωγραφία και τη στάση απέναντι στους νεοφερμένους. Ενα πιο εθνικά ομοιογενές ή ξενοφοβικό κράτος ίσως να θέλει να πληρώσει μεγαλύτερο τίμημα (με μετρητά, πίστωση, αγαθά, πολιτική υποστήριξη, αναπτυξιακή βοήθεια) σε κράτη πιο φιλικά προς τους πρόσφυγες για να αναλάβουν το δικό της μερτικό.

Τέτοιου είδους πληρωμές ήδη ισχύουν κατά κάποιον τρόπο. Οι ΗΠΑ και άλλες χώρες κάποιες φορές πληρώνουν τρίτες χώρες για να δεχθούν μετανάστες: Η Αυστραλία μόλις συμφώνησε να δώσει για τον σκοπό αυτόν 32 εκατομμύρια δολάρια στην Καμπότζη.

Ο Πίτερ Σακ είναι καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ

Τελευταία Νέα