Η πρώτη έκδοση του μυθιστορήματος «Δόκτωρ Ζιβάγκο» στη ρωσική γλώσσα αποτελεί από μόνη της ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία αυτού του εμβληματικού έργου της ρωσικής λογοτεχνίας. Το αριστούργημα του Μπορίς Παστερνάκ κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1957, όχι στα ρώσικα αλλά στα ιταλικά, χάρη στον ιταλό εκδότη Τζιαντζιάκομο Φελτρινέλι. Για να κυκλοφορήσει ωστόσο στη γλώσσα που γράφτηκε ήταν απαραίτητη η εμπλοκή των μυστικών υπηρεσιών χωρών της Δύσης, μεταξύ των οποίων και της CIA.

Ο πρώτος που μίλησε για μια πιθανή εμπλοκή της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ στην έκδοση του έργου στα ρωσικά ήταν ο κορυφαίος αμερικανός μελετητής της ρωσικής λογοτεχνίας Καρλ Πρόφερ, ο οποίος εξέφρασε τη συγκεκριμένη υπόθεση το 1987. Για το ίδιο θέμα έγραψε το 2008 και ο ρώσος ερευνητής Ιβάν Τολστόι ενώ πέρυσι υπέρ της εμπλοκής της CIA στη ρωσική έκδοση του βιβλίου τάχθηκε και ο Πάολο Μανκόζου, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Μπέρκλεϊ.

Σήμερα, η υπόθεση αυτή επιβεβαιώνεται από την ίδια τη CIA μέσω δημοσιοποίησης 130 αποχαρακτηρισμένων διπλωματικών τηλεγραφημάτων. Τα ζήτησαν ο δημοσιογράφος Πίτερ Φιν και η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης Πέτρα Κουβέ, συγγραφείς του βιβλίου «Η υπόθεση Ζιβάγκο: Το Κρεμλίνο, η CIA και η μάχη για ένα απαγορευμένο βιβλίο», μία περίληψη του οποίου δημοσιεύτηκε προχθές στην «Ουάσιγκτον Ποστ».

Στόχος των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών ήταν να εκμεταλλευτούν την «προπαγανδιστική αξία» του έργου. «Εχουμε την ευκαιρία να κάνουμε τους σοβιετικούς πολίτες να αναρωτηθούν τι κάνει λάθος η κυβέρνησή τους και ένα αξιόλογο λογοτεχνικό έργο ενός ανθρώπου που έχει αναγνωριστεί ως ο μεγαλύτερος εν ζωή ρώσος συγγραφέας δεν είναι διαθέσιμο στη ίδια τους τη χώρα, στη γλώσσα τους», αναφερόταν σε τηλεγράφημα το οποίο στάλθηκε σε όλα τα παραρτήματα της Soviet Russian Division της CIA.

Υστερα από μια πρώτη απόπειρα έκδοσης του βιβλίου από έναν μικρό εκδότη της Νέας Υόρκης, η CIA επικοινώνησε με τις μυστικές υπηρεσίες της Ολλανδίας (BVD) με τις οποίες είχε ισχυρούς δεσμούς και ζήτησε από τους Ολλανδούς να αναλάβουν εκείνοι την έκδοση.

Ο πρώτος «Δόκτωρ Ζιβάγκο» στα ρωσικά τυπώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1958 στη Χάγη σε λιγότερα από 1.000 αντίτυπα που κατέληξαν σε διάφορους σταθμούς της CIA, κυρίως στη Δυτική Ευρώπη. Διακόσια από αυτά στάλθηκαν στην Ουάσιγκτον, 200 στην Φρανκφούρτη, 100 στο Μονακό, 25 στο Λονδίνο και 10 στο Παρίσι. Το μεγαλύτερο δέμα, με 365 αντίτυπα, κατέληξε στις Βρυξέλλες με σκοπό να διατεθούν στους περισσότερους από 15.000 Σοβιετικούς που αναμένονταν να επισκεφτούν τη Διεθνή Εκθεση στη βελγική πρωτεύουσα εκείνη τη χρονιά.

Ομως για να μην αποκαλυφθεί η αμερικανική εμπλοκή στην έκδοση του βιβλίου, η CIA ζήτησε βοήθεια από το Βατικανό, αξιωματούχοι του οποίου προσφέρθηκαν να διανείμουν εκείνοι τα αντίτυπα από το δικό τους περίπτερο. Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο Παστερνάκ έγραψε σ’ έναν φίλο του: «Είναι αλήθεια ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε στα ρωσικά;».

Βραβείο Νομπέλ

Η επιτυχία της πρώτης έκδοσης του «Δόκτορος Ζιβάγκο» στα ρωσικά είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση ακόμη 9.000 αντιτύπων τον Ιούλιο του 1959, τα οποία μάλιστα τυπώθηκαν στο αρχηγείο της CIA. Εναν χρόνο νωρίτερα, ο Μπορίς Παστερνάκ είχε τιμηθεί με το Νομπέλ Λογοτεχνίας

Τελευταία Νέα