Ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται, προειδοποιεί η λαϊκή ρήση. Η αλήθεια είναι ότι στην κοινωνία μας περισσεύουν και οι δύο –ειδικά στην εποχή του Διαδικτύου όπου το «είσαι ό,τι δηλώσεις» γνωρίζει νέες δόξες (μια ματιά στα τέρατα που γράφονται στα social media θα σας πείσει).

Υπάρχει, άραγε, κάποιος τρόπος να πιάνουμε στα πράσα τους ψεύτες της ψηφιακής εποχής περιορίζοντας τη… χαρά τους όχι στον έναν χρόνο αλλά σε ελάχιστα δευτερόλεπτα;

Υπάρχει και, μάλιστα, θα βρίσκεται πολύ σύντομα στη διάθεσή μας –τουλάχιστον αν πιστέψουμε τους επιστήμονες που τον εφηύραν, οι οποίοι διαβεβαιώνουν ότι στο εξής θα καταλαβαίνουμε πότε κάποιος λέει ψέματα στα κοινωνικά δίκτυα.

Ερευνητές από πέντε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια ένωσαν τις δυνάμεις τους για να αναπτύξουν τον απόλυτο «ανιχνευτή ψεύδους» της ψηφιακής εποχής: ένα σύστημα που μπορεί να αναγνωρίσει τι είναι αλήθεια και τι παραμύθια, αναλύοντας το περιεχόμενο των tweets και των αναρτήσεων στο facebook.

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι είναι σε θέση να ανιχνεύσουν σε πραγματικό χρόνο την ειλικρίνεια όσων γράφουν οι χρήστες, ελπίζοντας ότι τα ψεύδη, οι φήμες και οι συκοφαντίες που σήμερα κατακλύζουν το Διαδίκτυο σύντομα θα αποτελέσουν παρελθόν.
Οι δημιουργοί του λογισμικού, το οποίο ονόμασαν Pheme (Φήμη) εμπνευσμένοι από την ομώνυμη μορφή της ελληνικής μυθολογίας που αποτελούσε προσωποποίηση των δημόσιων διαδόσεων, πιστεύουν ότι θα αποδειχθεί πολύτιμο ιδίως κατά τη διάρκεια μεγάλων γεγονότων όπως οι ταραχές στο Λονδίνο το 2011.
Τότε είχε προκληθεί πανικός και σύγχυση ακόμη και στην αστυνομία όταν χρήστες του twitter άρχισαν να διαδίδουν ψευδείς πληροφορίες ότι ζώα είχαν ξεφύγει από τον ζωολογικό κήπο της πόλης και ότι το London Eye –ο εμβληματικός τροχός δίπλα στον Τάμεση –είχε τυλιχθεί στις φλόγες.
Ανάλογα φαινόμενα έχουν παρατηρηθεί και στα καθ’ ημάς, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση την τραγωδία της 5ης Μαΐου 2010, όταν έχασαν τη ζωή τους οι τρεις υπάλληλοι της Marfin Bank στη Σταδίου: εκμεταλλευόμενοι τη σύγχυση, κάποιοι διατείνονταν στα social media ότι δεν είχε πεθάνει κανείς, ενώ άλλοι έβγαζαν τους νεκρούς περισσότερους.
Στο πρόσφατο παρελθόν το ελληνικό Διαδίκτυο αποτέλεσε βήμα για τη διάδοση τερατωδών ψεμάτων: ο Χρήστος Χωμενίδης, ο Απόστολος Γκλέτσος και η Τζούλια Αλεξανδράτου πληροφορήθηκαν ότι… είναι νεκροί, ενώ όλοι οι υπόλοιποι «μάθαμε» ότι «άρχισαν να τυπώνονται δραχμές» και ότι «η πτώχευση της Ελλάδας είναι θέμα ημερών».
Δεν συμφωνείτε ότι μια Φήμη είναι αυτό που χρειαζόμαστε; Το λογισμικό θα είναι σε θέση να αξιολογήσει τις αναρτήσεις σε χρόνο μηδέν και να εντοπίσει την πηγή προέλευσής τους. Αυτό, κατά τους εμπνευστές του, θα επιτρέψει τον άμεσο εντοπισμό των αναληθών πληροφοριών που δημοσιεύονται στα social media.

Μάλιστα, το σύστημα θα προειδοποιεί τους χρήστες που διαδίδουν ψευδείς πληροφορίες ότι έχουν… πιαστεί στα πράσα, με την ελπίδα ότι θα τους κάνει να σταματήσουν.

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ. «Οι άνθρωποι πιστεύουν αυτά που διαβάζουν στο Διαδίκτυο. Σε κρίσιμες καταστάσεις είναι απαραίτητη η μετάδοση αξιόπιστων πληροφοριών και η ενημέρωση των Αρχών (για ανακριβείς πληροφορίες) προτού τα πράγματα ξεφύγουν από τον έλεγχο» δήλωσε στους «Τάιμς» του Λονδίνου η Καλίνα Μπόντσεβα, καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστήμης των Υπολογιστών του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ και υπεύθυνη ανάπτυξης του Pheme.
Το λογισμικό θα ταξινομεί τα διαδικτυακά ψεύδη σε τέσσερις κατηγορίες:

α) κερδοσκοπία (π.χ. τα περί χρεοκοπίας ή αύξησης των επιτοκίων),

β) αμφισβήτηση (περιπτώσεις ανακριβών ισχυρισμών για θέματα που απασχολούν την επικαιρότητα),

γ) ακούσια παραπληροφόρηση (διάδοση ψευδών πληροφοριών εν αγνοία του χρήστη) και

δ) εκούσια παραπληροφόρηση (διάδοση ψευδών πληροφοριών με δόλο).

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Πώς θα το καταφέρει αυτό; Σύμφωνα με τους δημιουργούς του, θα κατηγοριοποιεί τις πηγές των αναρτήσεων στα κοινωνικά δίκτυα αξιολογώντας την «αυθεντία» και την εγκυρότητα των χρηστών.

Θα δίνει περισσότερη βαρύτητα σε έγκυρους ειδησεογραφικούς οργανισμούς και εγνωσμένου κύρους ειδικούς, ενώ παράλληλα θα εντοπίζει τα bots (προγράμματα που αποστέλλουν μηνύματα σπαμ).

Τέλος, θα λαμβάνει υπόψη το υπόβαθρο των χρηστών, βάσει της προηγούμενης δραστηριότητάς τους στο twitter και στο facebook, εντοπίζοντας τους λογαριασμούς που έχουν δημιουργηθεί αποκλειστικά για τη διάδοση ψευδών πληροφοριών.

Κατόπιν, θα αναζητά άλλες πηγές που μπορούν να επιβεβαιώσουν ή να διαψεύσουν τις πληροφορίες που αναρτώνται και θα «αποφαίνεται» αν είναι ψευδείς. Τα αποτελέσματα θα εμφανίζονται στην οθόνη των χρηστών, οι οποίοι θα ενημερώνονται αμέσως αν αυτό που διαβάζουν είναι ή όχι αληθές.

Η εφαρμογή αναμένεται να είναι διαθέσιμη σε ενάμιση χρόνο. Ωστόσο, πολύ νωρίτερα θα κυκλοφορήσουν δοκιμαστικές εκδόσεις της. Το κόστος του εγχειρήματος ανέρχεται σε 4,3 εκατ. ευρώ, τα οποία θα προέλθουν κυρίως από χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης.