Αναζήτηση
Η βασικότερη μορφή εθισμού είναι ο τζόγος σύμφωνα με τον Ντον Ρος και το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Ανταρσία του Μεσοεγκεφάλου». Αυτό έρχεται σε αντίθεση με όσα πιστεύαμε μέχρι σήμερα, ότι δηλαδή τα ναρκωτικά και το αλκοόλ είναι οι «αληθινοί» εθισμοί ενώ ο τζόγος είναι εθισμός μόνο κατ΄ αναλογία.
O εθισμός στον τζόγο, υποστηρίζει ο Ντον Ρος, αναδεικνύει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την πηγή όλων των εθισμών, που είναι η δίψα για επαναλαμβανόμενες εκπλήξεις. Μέσα από την έρευνα του τζόγου η νέα επιστήμη της νευροοικονομικής είναι σε θέση να προσφέρει καλύτερη κατανόηση για όλες τις υπόλοιπες μορφές εθισμού.
Πώς προσδιορίζουμε αν κάποιος είναι εθισμένος σε κάτι;
Προς το παρόν, οι ψυχίατροι χρησιμοποιούν δομημένες κλινικές συνεντεύξεις.
Αυτές ακολουθούν τυποποιημένες μορφές για εθισμό σε διαφορετικά είδη (αλκοόλ, κοκαΐνη, νικοτίνη, χαρτοπαιξία, κ.ά.) αλλά στηρίζονται πολύ στην κρίση και στην πείρα του συνεντευξιαστή να διεισδύσει στις απαντήσεις του ατόμου με περαιτέρω ερωτήσεις που δεν είναι γραμμένες από πριν. Επίσης εμπειρικές έρευνες έδειξαν ότι ψυχίατροι που χρησιμοποιούν δομημένες κλινικές συνεντεύξεις συμφωνούν σε μεγάλο ποσοστό μεταξύ τους στις διαγνώσεις, πράγμα που αποδεικνύει την αντικειμενικότητα της προσέγγισης.
Θα μπορούσαμε να κάνουμε χρήση του όρου «εθισμός» και για παιδιά που περνούν πολλές ώρες στο Διαδίκτυο;
Δεν το ξέρουμε με βεβαιότητα. Υπάρχουν θεωρητικοί λόγοι που μας κάνουν να υποπτευθούμε ότι το Διαδίκτυο μπορεί να είναι εθιστικό, αλλά δεν υπάρχουν ακόμα εμπεριστατωμένες έρευνες που να το επιβεβαιώνουν. Μια μεγάλη
Ιnfo
Ο καθηγητής Ντον Ρος θα δώσει διάλεξη για το Ίδρυμα Ανδρέα Παπανδρέου με θέμα «Εθισμός:
Νευροοικονομική Προσέγγιση» τη Δευτέρα 24 Νοεμβρίου και ώρα 18.30 στο Αμφιθέατρο του Μεγάρου Καρατζά (Αιόλου 82-84, 1ος όροφος)
δυσκολία είναι ότι δεν είναι ξεκάθαρο τι σημαίνει εθισμός στην περίπτωση των ανηλίκων. Το μέρος του εγκεφάλου που διαταράσσεται στους εθισμένους δεν αναπτύσσεται πλήρως μέχρι την ηλικία των 25. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί πολύ έφηβοι μπορούν να καταναλώνουν, παραδείγματος χάρη, μεγάλες ποσότητες αλκοόλ σε συχνότητες που θα αποτελούσαν απόδειξη εθισμού για έναν ενήλικο, και απλά να διακόπτουν ή να το περιορίζουν αβασάνιστα όταν μεγαλώσουν και γίνουν υπεύθυνοι. Ίσως οι νέοι που είναι τυπικά επιρρεπείς σε απερίσκεπτη κατανάλωση συγκριτικά με τους ενηλίκους, είναι λιγότερο ευάλωτοι, ίσως και καθόλου, στον πραγματικό εθισμό.
Ποια είναι η θέση σας για τη μαριχουάνα;
Δεν πιστεύω πως υπάρχουν καλά επιχειρήματα για την ποινικοποίησή της. Δεν μοιάζει να είναι εθιστική και τα σύγχρονα νευροεπιστημονικά μοντέλα του εθισμού μάς εξηγούν γιατί δεν είναι. (Δεν καταφέρνει να επιδράσει στο μέρος του εγκεφάλου που φαίνεται να είναι στον πυρήνα του εθισμού). Και όμως πολλές κοινωνίες επιτρέπουν την κατανάλωση αλκοόλ και νικοτίνης τα οποία σίγουρα είναι δυνητικά εθιστικά (κυρίως η νικοτίνη). Η ποινικοποίηση της μαριχουάνας κατά τη γνώμη μου παράγει παράλογο κοινωνικό κόστος καθώς δημιουργεί δουλειές για εγκληματίες και στιγματίζει χρήστες που δεν αποτελούν ουσιαστικό κίνδυνο για τους άλλους, έχοντας σαν αντάλλαγμα μικρό κοινωνικό όφελος. Επίσης η ποινικοποίηση στερεί τις κυβερνήσεις από φορολογικά έσοδα όπως αυτά που εισπράττουν από τους μεγάλους φόρους στο αλκοόλ.
Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι ο εθισμός είναι ένα είδος αναζήτησης της ηδονής που ξεφεύγει από τον έλεγχο,όμως εσείς υποστηρίζετε ότι στη ρίζα του εθισμού δεν βρίσκεται η αναζήτηση της ηδονής αλλά της καινοτομίας.Είναι το κάπνισμα αναζήτηση της καινοτομίας;
Περιέργως πώς- μιας και τα συναισθήματα που προκαλούνται από κάθε τσιγάρο είναι πολύ όμοια- η απάντηση είναι «ναι». Η νικοτίνη, όπως και άλλα εθιστικά ναρκωτικά, «διαταράσσει» το εσωτερικό ρολόι που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος για να προβλέψει τον χρόνο των ερεθισμάτων που αντιμετωπίζει ως ανταμοιβές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όλες οι ανταμοιβές που δέχεται ο εγκέφαλος- και όχι μόνο οι ανταμοιβές της νικοτίνης- να μοιάζουν ότι φτάνουν στο σχετικό τμήμα του εγκεφάλου σε απρόβλεπτες στιγμές. Αυτό αποτελεί καινοτομία- δηλαδή έκπληξη- για τον εγκέφαλο, την οποία καταγράφει εκ κρίνοντας τη νευροχημική ντοπαμίνη στην περιοχή που επηρεάζει άμεσα την επιθυμία για κατανάλωση και την εκκίνηση των σωματικών πράξεων, π.χ. το άνοιγμα ενός πακέτου τσιγάρων, που θα οδηγήσουν στην κατανάλωση. Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουμε πως η άμεση αντίληψη αυτού του είδους της «καινοτομίας» δεν είναι συνειδητή. Αυτός είναι και ο λόγος που οι καπνιστές (και άλλοι εθισμένοι) δεν νιώθουν ότι η συνήθειά τους είναι μία πηγή εκπλήξεων. Σκεφθείτε, όμως, γιατί είναι πιο εύκολο να κάνετε έναν μεθυσμένο να γελάσει με ένα ανέκδοτο που έχει ξανακούσει. Στους μεθυσμένους, τα μπαγιάτικα πράγματα μοιάζουν φρέσκα.
Γιατί οι άνθρωποι έχουν την προδιάθεση να αναζητούν την καινοτομία;
Η κύρια εξελικτική ιδιότητα που κάνει το ανθρώπινο είδος τόσο επιτυχημένο είναι ότι οι μεγάλοι μας εγκέφαλοι και η κοινωνική δικτύωση μάς εξοπλίζουν να μπορούμε διαρκώς να αναζητούμε και να ανακαλύπτουμε νέες πηγές δυνατοτήτων, π.χ. ανακάλυψη τροχού και φωτιάς. Σε σχέση με όλα τα άλλα ζώα, αξιοποιούμε μια εντυπωσιακή ικανότητα για μάθηση αυτών των νέων δυνατοτήτων. Αλλά ένας οργανισμός μπορεί να μαθαίνει μόνο εάν έχει την προδιάθεση να αναζητά νέες εμπειρίες. Αν οι άνθρωποι έλκονταν κυρίως ή μόνο από τα οικεία, θα μάθαιναν πολύ λίγα πράγματα. Συνεπώς, το γεγονός ότι είμαστε ευάλωτοι στον εθισμό είναι η μία αρνητική πλευρά της έλξης για νέα μάθηση.
Γιατί δεν βλέπουμε τον εθισμό στα ζώα;
Τον βλέπουμε- στα εργαστήρια. Στην πραγματικότητα, είναι ευκολότερο να προκαλέσουμε εθισμό σε σπονδυλωτά ζώα από ό,τι σε ανθρώπους, παρά την περιέργεια που έχουν για νέες εμπειρίες. Τα σπονδυλωτά ξαδέρφια μας δεν χρειάζονται εσωτερικές άμυνες κατά του εθισμού γιατί δεν έχουν τον ίδιο έλεγχο στο περιβάλλον τους, ενώ εμείς μπορούμε να κάνουμε τους εθιστικούς μας στόχους διαρκώς διαθέσιμους. Για παράδειγμα, οι ελέφαντες τρελαίνονται να μεθούν με ένα είδος βατόμουρων (Μarula berry). Όταν τα συναντούν τα τρώνε χωρίς περιορισμό και συχνά μεθάνε πολύ. Αντίστοιχα, οι μπαμπουίνοι θα φάνε αυτά τα βατόμουρα μέχρι να μην μπορούν να πιαστούν από τα κλαδιά και να πέφτουν από τα δέντρα. Αν οι ελέφαντες ή οι μπαμπουίνοι μπορούσαν να φυτέψουν και να τρυγήσουν αυτά τα βατόμουρα, είναι πιθανόν να ήταν πολύ επιρρεπείς στον εθισμό τους. Καθώς η ευκαιρία τους για τέτοια κραιπάλη είναι περιορισμένη, δεν χρειάζονται καμιά ικανότητα θέλησης για περιστολή- η κύρια άμυνα κατά του εθισμού για τους περισσότερους ανθρώπους.
«Φταίνε και τα γονίδια και το κοινωνικό περιβάλλον»
Ναι, το κλειδί στη θέληση είναι να αναγνωρίζει ότι οι σημερινές επιλογές μας προβλέπουν και τις μελλοντικές. Αυτό μας οδηγεί να βάζουμε κανόνες στους εαυτούς μας, για παράδειγμα, «όχι αλκοόλ πριν από το δείπνο» ή «όχι κάπνισμα εκτός όταν είμαστε σε πάρτι» ή «μόλις χάσω πενήντα ευρώ στον κουλοχέρη θα σταματήσω». Όταν τέτοιοι κανόνες παραβιάζονται, ο τυπικός άνθρωπος νιώθει άμεση μεταμέλεια, που συχνά τον αποτρέπει από εθιστικές συμπεριφορές. Πιστεύετε ότι ο εθισμός είναι ένα κοινωνικό-πολιτιστικό φαινόμενο ή ότι βρίσκεται στα γονίδια μας;
Και τα δύο. Πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι τουλάχιστον ένα 40%, έως και 65% του εθισμού, εξηγείται από κληρονομικούς παράγοντες. Έχουν εντοπιστεί κάποιες ομάδες συγκεκριμένων γονιδίων που κάνουν τους ανθρώπους ευάλωτους στον εθισμό.
Πρέπει να θυμόμαστε ότι ένα μεγάλο μέρος της κατάχρησης ναρκωτικών, αλκοόλ και χαρτοπαιξίας – δηλαδή βαριά κατανάλωση που δημιουργεί μεγάλες δυσκολίες στη ζωή- δεν είναι αυθεντικός εθισμός. Αυτό μπορεί να είναι κατά τη
ΕΙΠΕ
Η ποινικοποίηση της μαριχουάνας παράγει παράλογο κοινωνικό κόστος καθώς δημιουργεί δουλειές για εγκληματίες και στιγματίζει χρήστες που δεν αποτελούν κίνδυνο για τους άλλους
γνώμη μου σχεδόν απόλυτα πολιτισμικό φαινόμενο και να μην έχει κάποια διακριτή γενετική βάση. Για παράδειγμα, νέοι Άγγλοι τουρίστες έρχονται στην Ελλάδα και μεθάνε δημιουργώντας προβλήματα επειδή βλέπουν άλλους Άγγλους τουρίστες να το κάνουν και όχι επειδή στην πλειονότητά τους είναι αλκοολικοί. Η διάκριση των πραγματικά εθισμένων από τους ανθρώπους που κάνουν αυτοκαταστροφική κατανάλωση εξαιτίας της μοναξιάς ή του άγχους τους είναι μια σημαντική πρόκληση στην οποία η νευροεπιστήμη και η γενετική μπορούν να προσφέρουν σημαντικά.
Είμαστε κοντά στην ανακάλυψη φαρμάκων που θα θεραπεύουν τους εθισμούς;Και αν ναι,θα συμπεριλαμβάνονται όλοι;
Προβλέπω πως η απάντηση είναι «ναι» και στις δύο ερωτήσεις. Η πεποίθησή μου είναι ότι μέσα σε 10 χρόνια αλλά ίσως και νωρίτερα, θα υπάρχουν φάρμακα στην αγορά που θα βοηθούν για παράδειγμα ανθρώπους να σταματήσουν εύκολα το κάπνισμα. Θα μπλοκάρουν επίσης την επιθυμία για ηρωίνη, αλκοόλ, κοκαΐνη, τζόγο, και άλλους εθισμούς. Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρχει κανείς που να πίνει πολύ. Τα αντιεθιστικά φάρμακα θα αλλάξουν μόνο τη συμπεριφορά των εθισμένων και όχι αυτή των παρορμητικών καταναλωτών.
Ας απαγορευθούν τα ΑΤΜ στα καζίνα
Τα υψηλά ποσοστά του τζόγου δεν αποτελούν και απαραίτητα πρόβλημα. Λόγω της φιλελεύθερης πολιτικής μου φιλοσοφίας προτιμώ να μην κρίνω τις επιλογές των ανθρώπων στη διασκέδασή τους εφόσον αυτές δεν είναι κοινωνικά επιβλαβείς. Πιστεύω ότι αποτελεί μέρος καλής πολιτικής της δημόσιας υγείας να παρέχει υπηρεσίες στις οποίες οι άνθρωποι με προβλήματα τζόγου να μπορούν να απευθύνονται για συμβουλές και θεραπεία και να εκπαιδεύει τους ανθρώπους στους κινδύνους των οικονομικών προβλημάτων και του εθισμού που συνδέονται με τον τζόγο. Επίσης υπάρχουν πολύ συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν να μειώσουν τη διάδοση τους. Για παράδειγμα μπορεί να απαγορευθούν τα μηχανήματα ανάληψης ΑΤΜ και η χρήση των πιστωτικών καρτών στα καζίνα ώστε να γίνεται πιο δύσκολο στους ανθρώπους να βρίσκουν ρευστό προκειμένου να συνεχίσουν να παίζουν αφού έχουν χάσει όλα τα χρήματα που έφεραν μαζί τους.
Μια συχνή κριτική στους οικονομολόγους είναι ότι δεν καταλαβαίνουν επαρκώς την ανθρώπινη ψυχολογία και ότι γι΄ αυτό τον λόγο δεν μπόρεσαν να προβλέψουν την παγκόσμια οικονομική κρίση.Ποια είναι η γνώμη σας;
Δεν συμφωνώ. Είχε προβλεφθεί από πολλούς οικονομολόγους αν και δεν υπήρχε τρόπος να γνωρίζουν πότε ακριβώς θα συμβεί. Μάλιστα, το περιοδικό «Εconomist», που αντλεί από τις απόψεις πολλών οικονομικών αναλυτών, προειδοποίησε για μια επικίνδυνη παγκόσμια φούσκα στην αγορά ακίνητων από τις αρχές του 2004 και τόνιζε ότι θα μπορούσε αυτή να απειλήσει τις χρηματιστηριακές αγορές. Δυστυχώς οι οικονομολόγοι δεν εισακούστηκαν από τους πολιτικούς ή από τους κεντρικούς τραπεζίτες όταν θα μπορούσαν να είχαν ληφθεί μέτρα για να αποτρέψουν την καταστροφή. Ιστορικά βέβαια αυτό είναι σύνηθες και αυτό το τίμημα πληρώνουμε σήμερα.
