Αναζήτηση
Συμφιλίωση και όχι διχασμός ήταν πάντα το πολιτικό του credo. Και το
εφάρμοσε πιστά στη μακρά πολιτική του ζωή. Ήταν ο πρώτος Γερμανός πρόεδρος που
εκφώνησε – στα γερμανικά – λόγο στην Κνεσέτ, στην ισραηλινή Βουλή για να
ζητήσει συγγνώμη για το Ολοκαύτωμα. Στην περιοχή Μαρτσαμπότο, έξω από την
Μπολόνια, όπου οι SS εκτέλεσαν πάνω από 700 πολίτες, ο Γιοχάνες Ράου
υποκλίθηκε, όλο ντροπή και θλίψη όπως είπε, στη μνήμη των αδικοχαμένων. Αλλά
και στα Καλάβρυτα, τον Απρίλιο του 2000, ο Γερμανός πρόεδρος κατέθεσε στεφάνι
στο μνημείο των εκτελεσθέντων τείνοντας χείρα συμφιλίωσης.
|
|
Ως χειρονομία τεράστιας ηθικής σημασίας, η οποία όμως θα έπρεπε να είχε γίνει
πολύ πριν… κάπως έτσι ένιωσα την επίσκεψή σας στα Καλάβρυτα πριν από σχεδόν
τέσσερα χρόνια. Ήταν μια από τις κορυφαίες στιγμές της θητείας σας ως Γερμανού
Προέδρου;
H λέξη «κορυφαία» δεν είναι η πιο σωστή. Αυτό που ένιωσα στις 4 Απριλίου του
2000 ήταν θλίψη και ντροπή για τις βιαιότητες και τα εγκλήματα που έκαναν
στρατιώτες της Βέρμαχτ, στις 13 Δεκεμβρίου του 1943. Ένιωσα βαθύτατη συγκίνηση
που μαζί με τον Πρόεδρο Στεφανόπουλο συνάντησα συγγενείς και φίλους των
θυμάτων, τον Δήμαρχο των Καλαβρύτων κ. Παπαδόπουλο και τον Μητροπολίτη
Καλαβρύτων κ. Αμβρόσιο.
Στα Καλάβρυτα, κύριε Πρόεδρε, δεν έχει θέση το μίσος, αλλά το πνεύμα
συμφιλίωσης. Ήταν η συμφιλίωση το μήνυμά σας στους συγγενείς των θυμάτων;
Το μήνυμά μου προς τους συγγενείς των θυμάτων, στους κατοίκους της Ελλάδας και
της Γερμανίας, είναι ό,τι αν θέλουμε να οικοδομήσουμε ένα κοινό, ένα καλύτερο
μέλλον, θα πρέπει να αντικρύζουμε το παρελθόν με πλήρη συνείδηση των ιστορικών
γεγονότων. Πήγα στα Καλάβρυτα για να κρατήσω στη Γερμανία ζωντανή τη μνήμη των
όσων συνέβησαν εκεί. Αν λοιπόν σήμερα θρηνούμε μαζί, αλλά είμαστε έτοιμοι να
τείνουμε χείρα συμφιλίωσης, τότε έχουμε επιτύχει πολλά.
Μιλήσατε για το παρελθόν, κύριε Πρόεδρε. Σε ποιο σημείο βρίσκεται η
διαδικασία επεξεργασίας, το «ξεπέρασμα» θα έλεγα, αυτού του παρελθόντος στη
γερμανική κοινωνία;
H ενασχόληση με τη γερμανική ιστορία και τα ναζιστικά εγκλήματα έχει κεντρική
θέση στη Γερμανία. H ενσυνείδητη αντιμετώπιση του ιστορικού παρελθόντος είναι
μια διαδικασία που δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί ποτέ. Γι’ αυτό δεν θα μιλούσα
για «ξεπέρασμα», όπως το αποκαλέσατε, γιατί το παρελθόν δεν μπορεί κανείς να
το ξεπεράσει, αλλά να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη και τα διδάγματά του για το
παρόν και το μέλλον.
Είπατε, κύριε Πρόεδρε, ότι η επεξεργασία του ιστορικού παρελθόντος είναι
μια διαδικασία με προσανατολισμό κυρίως το μέλλον. Στα Ηνωμένα Έθνη ωστόσο η
Γερμανία αποφεύγει θέσεις εναντίον του Ισραήλ. Βαραίνουν τη χώρα σας τόσο πολύ
οι ενοχές του παρελθόντος, ώστε να «πνίγεται» κάθε επικριτική φωνή για τη
σημερινή πολιτική του Ισραήλ, ακόμη κι αν η κριτική είναι δικαιολογημένη;
Αντισημιτισμός και ρατσισμός υπάρχουν παντού. Όμως το όριο στη Γερμανία
ανάμεσα στον αντισημιτισμό και στον επικριτικό διάλογο πρέπει να είναι άλλο
από ό,τι σε άλλες χώρες. Εμείς οι Γερμανοί γνωρίζουμε καλά τι μπορεί να συμβεί
όταν δεν προσέχουμε τα λόγια μας, όταν η σκέψη μας δεν είναι ακριβής και
ανθρώπινη. Και στον τομέα αυτό διαπιστώνω πολλά ελλείμματα. Έχουμε μια ειδική
σχέση με το Ισραήλ, επειδή η ίδρυση του Κράτους του Ισραήλ αποτελεί συνέπεια
της δίωξης των Εβραίων ανά την Ευρώπη από Γερμανούς – όχι από τους Γερμανούς,
ούτε από όλους τους Γερμανούς, αλλά από το γερμανικό κράτος. Θα πρέπει να
μπορούμε να επικρίνουμε την ισραηλινή πολιτική, αν τη θεωρούμε εσφαλμένη ή
ηθικά παράνομη, χωρίς να εγείρονται υποψίες ότι είμαστε αντισημίτες ή εναντίον
των Εβραίων. Χρειάζεται όμως κλίμα αξιοπιστίας. Τις περασμένες δεκαετίες
επισκέφθηκα πολλές φορές το Ισραήλ, πέρυσι πήγα μάλιστα δύο φορές, και νομίζω
ότι ανήκω σε αυτούς που μπορούν να αρθρώνουν επικριτικό λόγο για το Ισραήλ.
Είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Κανείς ωστόσο δεν θα πρέπει να τολμά να «τυλίγει» τον
αντισημιτισμό του μέσα σε αυτόν τον επικριτικό λόγο.
Να πείσουμε τους νέους να συμμετάσχουν στα κοινά
H καταπολέμηση της παγκόσμιας τρομοκρατίας αποτελεί τον κύριο στόχο του αιώνα
μας. Αλλά ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα, επισημαίνει ο 73χρονος πρόεδρος της
Γερμανίας. H ελεύθερη και ανοιχτή κοινωνία μας δεν πρέπει να θέτει σε
αμφιβολία τις αρχές στις οποίες βασίζεται.
Οι διεθνείς εξελίξεις θέτουν σε σκληρή δοκιμασία την πολιτική και τους
πολιτικούς. Οι νέοι της Ευρώπης δεν ελκύονται και πολύ από το πολιτικό
γίγνεσθαι. Ποια συμβουλή θα δίνατε στα κόμματα για να προσελκύσουν και πάλι
τους νέους, και ποια συμβουλή θα δίνατε στους ίδιους τους νέους;
Χρειάζονται μεταρρυθμίσεις. Μόνο και μόνο η σκέψη ότι θα πρέπει κανείς για
χρόνια ολόκληρα να παρακολουθεί παθητικά κομματικές συγκεντρώσεις φοβίζει τους
νέους ανθρώπους. Τι γίνεται όταν ένας εικοσάχρονος γράφεται σε ένα γερμανικό
κόμμα; Κάθε έξι εβδομάδες τον προσκαλούν σε μια συγκέντρωση με βαρετές
διαδικασίες, κι αυτό είναι όλο. H τέχνη έγκειται στο να πειστούν οι νέοι ότι
αξίζει τον κόπο η ουσιαστική ενασχόλησή τους με τα προβλήματα του κοινωνικού
συνόλου. Θα σας δώσω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στην Οικουμενική Συνάντηση
Εκκλησιών στο Βερολίνο ο μέσος όρος ηλικίας των συμμετασχόντων ήταν 26 χρόνων.
Σε μια συνηθισμένη κυριακάτικη λειτουργία ο μέσος όρος ηλικίας των πιστών
είναι 62. Νομίζω λοιπόν ότι δύο πράγματα πρέπει να γίνουν: Οι νέοι άνθρωποι να
συνειδητοποιήσουν ότι η ενασχόληση με τα κοινά είναι μια μακροχρόνια
διαδικασία. Από την άλλη πλευρά, τα κόμματα θα πρέπει να κεντρίζουν το
ενδιαφέρον των νέων όχι ζητώντας τους μακρόχρονη πίστη και αφοσίωση, αλλά
προσφέροντάς τους συγκεκριμένα πεδία δράσης.
Ζήτημα αξιοπιστίας
Κύριε Πρόεδρε, σε λίγους μήνες ολοκληρώνετε τη θητεία σας. Ποιες στιγμές θα
θέλατε να κρατήσετε για πάντα στη μνήμη σας, ποιες θα θέλατε να ξεχάσετε;
Είναι κάπως νωρίς για απολογισμούς. Θα ήθελα ωστόσο να σας θυμίσω ότι αμέσως
μετά την εκλογή μου, τον Μάιο του 2000, είπα ότι θα μιλώ εξ ονόματος όλων των
Γερμανών και ότι θα βοηθήσω παράλληλα τις μειονότητες στο δικαίωμα έκφρασης.
Κι αυτό το έκανα με το δικό μου τρόπο, τις δικές μου ικανότητες ακολουθώντας
έναν απλό κανόνα: πρέπει κανείς να λέει αυτό που κάνει και να κάνει αυτό που
λέει. Μόνο τότε παραμένει αξιόπιστος.
Υπηρετήσατε – πριν γίνετε Πρόεδρος – επί δεκαετίες την ενεργό πολιτική με
όραμα, ήθος, και ως τοπικός πρωθυπουργός του πολυπληθέστερου γερμανικού
ομοσπονδιακού κρατιδίου, της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας. Τι απομένει από την
πολιτική έπειτα από τόσα χρόνια;
H Γερμανία είναι μια χώρα ανοιχτή στον έξω κόσμο, ανεκτική, με δράση για την
ειρήνη και τη συ-νεννόηση των λαών. Πρόκειται για αρετές που μας βοήθησαν πολύ
εδώ στη Γερμανία να ξεπεράσουμε δύσκολες καταστάσεις…
