Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε τους θερμοστάτες που είναι τοποθετημένοι σε κλιματιστικά, θερμοσίφωνες και ηλεκτρικές κουζίνες: όταν η θερμοκρασία φθάνει στο επιθυμητό επίπεδο η συσκευή σταματά να λειτουργεί.

Πώς θα σας φαινόταν αν σας έλεγαν ότι στο μέλλον θα μπορείτε να τοποθετήσετε έναν θερμοστάτη στον… εγκέφαλό σας;

Το μηχάνημα θα παρακολουθεί τη νοητική και την ψυχική σας κατάσταση ανιχνεύοντας το άγχος και την πίεση που δέχεστε. Οταν διαπιστώσει ότι το μυαλό σας έχει «υπερθερμανθεί» θα δίνει εντολή να μειωθεί ο όγκος των υποχρεώσεών σας, θα σας ενημερώνει ότι πρέπει να κάνετε διάλειμμα και θα ανακατευθύνει τη δουλειά σας στους πιο χαλαρούς συναδέλφους σας ή σε άλλους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω σας!

Μοιάζει με σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας, ωστόσο σύντομα μπορεί να γίνει πραγματικότητα.

Επιστήμονες από τη Βοστώνη δημιούργησαν μια συσκευή που μοιάζει με στέκα για τα μαλλιά η οποία είναι σε θέση να καταγράψει τις διεργασίες του ανθρώπινου εγκεφάλου και να διαπιστώσει αν λειτουργούμε κανονικά ή αν έχουμε αρχίσει να παραπαίουμε –κοινώς να… ρετάρουμε –εξαιτίας της πίεσης που δεχόμαστε από παράγοντες όπως η κόπωση και ο υπερβολικός φόρτος εργασίας.

Επιπλέον, το μηχάνημα θα μπορεί να αντιληφθεί αν βαριόμαστε ή νυστάζουμε, με συνέπεια να είναι μειωμένη η ισυγκεντρωση μας σε αυτό που κάνουμε.

«Αναζητούσαμε έναν τρόπο να μάθουμε πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για τη νοητική κατάσταση και την ψυχική κόπωση των ανθρώπων», λέει ο Σέρτζιο Φαντίνι, καθηγητής στο Τμήμα Βιοϊατρικής Μηχανικής του Πανεπιστημίου Ταφτς της Μασαχουσέτης.
«Ο Σέρτζιο χρησιμοποιούσε τη μέθοδο αυτή για ιατρικές διαγνώσεις. Ετυχε να περάσω από το εργαστήριό του και σκέφτηκα: «Θεέ μου, αυτό θα μπορούσα να το χρησιμοποιήσω»!», προσθέτει ο Ρόμπερτ Τζέικομπ, καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης των Υπολογιστών στο ίδιο πανεπιστήμιο.
Η συσκευή που ανέπτυξαν οι δύο ερευνητές κάνει χρήση της φασματοσκοπίας εγγύς υπερύθρου, μιας μη επεμβατικής μεθόδου κατά την οποία κύματα φωτός που διοχετεύονται στο κρανίο μετρούν τη ροή του αίματος και τα επίπεδα οξυγόνου στον εγκέφαλο.

Ετσι ακριβώς θα εντοπίζονται οι κουρασμένοι και οι στρεσαρισμένοι άνθρωποι: ένας ιδιαίτερα επιβαρυμένος εγκέφαλος αντλεί περισσότερο αίμα και απορροφά περισσότερο φως, προδίδοντας ότι κάτι δεν πάει καλά. Η τεχνική, που επινοήθηκε για πρώτη φορά το 1977, τελειοποιήθηκε τη δεκαετία του 1990.

Οι επιστήμονες οραματίζονται τη συσκευή τους ως αναπόσπαστο μέρος ενός μέλλοντος στο οποίο οι άνθρωποι θα επικοινωνούν με τους υπολογιστές μέσω σκέψεων αντί για κλικ του ποντικιού. Στόχος τους είναι η κατασκευή μηχανών που θα προσαρμόζονται στις λειτουργίες του εγκεφάλου ανά πάσα στιγμή.

Η συσκευή

Η συσκευή, η κατασκευή της οποίας χρηματοδοτήθηκε από το αμερικανικό Εθνικό Ιδρυμα Επιστημών, περιέχει καλώδια οπτικών ινών. «Ενα από αυτά φέρνει το φως μέσα στο κρανίο, ενώ ένα άλλο το διοχετεύει στον αισθητήρα» εξηγεί ο Τζέικομπ, αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο η χάι-τεκ στέκα να αποκτήσει στο μέλλον τη μορφή ενός πιο εύχρηστου γκάτζετ, όπως τα έξυπνα γυαλιά Google Glass.

Παγίδα για τους εργαζομένους

Η στέκα δοκιμάστηκε σε προσομοίωση του έργου των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, από τις αποφάσεις των οποίων εξαρτώνται κάθε φορά εκατοντάδες ζωές.

Οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να είναι διαρκώς σε εγρήγορση: είναι υπεύθυνοι για την ασφάλεια των πτήσεων, δίνουν άδεια απογείωσης και κατευθύνουν τα αεροπλάνα στους αεροδιαδρόμους.

Ωστόσο, αναφορές που έχουν κατά καιρούς δει το φως της δημοσιότητας στις ΗΠΑ αποκάλυψαν ότι ορισμένοι ελεγκτές κοιμούνταν εν ώρα υπηρεσίας!

Υπάρχει λύση στο πρόβλημα; Οι ερευνητές επιχείρησαν να απαντήσουν θετικά, βάζοντας έναν υπολογιστή να μεταθέτει μέρος των ευθυνών του κουρασμένου ελεγκτή εναέριας κυκλοφορίας σε έναν συνάδελφό του, μειώνοντας τον φόρτο εργασίας του όταν η συσκευή εντόπιζε σημάδια κόπωσης.

«Η στέκα θα μπορούσε, ακόμη, να χρησιμοποιηθεί από αστυνομικούς ή στρατιώτες και, γενικότερα, σε καταστάσεις που απαιτούν υψηλή απόδοση. Κατόπιν, μπορώ να φανταστώ ότι θα θέλουν να τη χρησιμοποιήσουν οι χρηματιστές» λέει ο Ρόμπερτ Τζέικομπ.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η συσκευή θα μπορούσε να κάνει τους εργαζομένους πιο αποτελεσματικούς, αναθέτοντας περισσότερη δουλειά στους πιο παραγωγικούς από αυτούς. Με αυτό τον τρόπο οι εργοδότες θα είναι σε θέση να παρακολουθούν την απόδοση του εγκεφάλου των υπαλλήλων τους.

Αν μη τι άλλο, το σενάριο αυτό φαντάζει εφιαλτικό: όχι μόνο διότι οι «καλοί» εργαζόμενοι θα «τιμωρούνται» με περισσότερη δουλειά, αλλά και επειδή οι «κακοί» θα κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους μόνο και μόνο επειδή το μηχάνημα έκρινε ότι δεν δουλεύουν όσο πρέπει.

Παράλληλα, εγείρεται ζήτημα προστασίας των προσωπικών δεδομένων των χρηστών. «Στο ερώτημα αν κάποιος άλλος θα μπορούσε να ελέγξει αυτά τα δεδομένα, δυστυχώς δεν έχω απάντηση. Η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για καλό και για κακό» παραδέχθηκε ο Τζέικομπ.