Ο δεκάλογος των μεγάλων αλλαγών στα ΜΜΕ

Θυμάστε πότε ήταν η τελευταία φορά που τυπώσατε το φιλμ με τις φωτογραφίες των διακοπών, που στείλατε μια ταχυδρομική επιστολή, που γράψατε την αγαπημένη σας εκπομπή στο βίντεο; Πράξεις που μόλις πριν από 15 χρόνια ήταν κοινή καθημερινότητα, σήμερα περνούν από τεχνολογικό κόσκινο και μετατρέπονται σε σχεδόν φουτουριστική εμπειρία (για τους μεγαλύτερους). Δεν φτιάχνουμε κασέτες για τον αγαπημένο μας αλλά του στέλνουμε MP3 αρχεία μέσω Bluetooth, δεν τρέχουμε στο σπίτι για να μη χάσουμε το αγαπημένο μας σίριαλ στην τηλεόραση, αλλά το παρακολουθούμε όποτε επιλέγουμε εμείς μέσω Διαδικτύου, δεν ανοίγουμε την έντυπη εγκυκλοπαίδεια που βρίσκεται στα ράφια της βιβλιοθήκης, ψάχνουμε στη wikipedia, η διδασκαλία δεν περιορίζεται στη σχολική τάξη αλλά όλο και περισσότερο γίνεται αντικείμενο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης… Αυτά είναι μόνο η αρχή. Μετά το 2010, συγκλονιστικές επαναστάσεις στις τεχνολογίες του Διαδικτύου ξεσπούν κάθε δευτερόλεπτο που περνάει.

Στον Τύπο έχουν αλλάξει όλα –εκτός από τη δημοσιογραφική δεοντολογία που (πρέπει να) τηρεί ο δημοσιογράφος. Αλλαξε ο τρόπος με τον οποίο γίνεται το ρεπορτάζ, άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο φτάνει η είδηση στον αναγνώστη. Κατά τη διάρκεια αυτών των αλλαγών χιλιάδες δημοσιογράφοι έχουν χάσει τις δουλειές τους, ενώ χιλιάδες άλλοι διαφόρων ειδικοτήτων, ξένων με τα παραδοσιακά επαγγέλματα του Τύπου (προγραμματιστές, σχεδιαστές γραφικού περιβάλλοντος, αλλά και bloggers) έχουν καταλάβει στρατηγικά σημεία σε εφημερίδες, sites, τηλεοράσεις και ραδιόφωνα σε όλο τον κόσμο. Βασικός δρων αυτής της αλλαγής; Η κυριαρχία των social media και η συμβολή του πολίτη στη μετάδοση αλλά και στον σχολιασμό της είδησης.

Τι άλλαξε

Ποιος προτείνει τα θέματα

Μέχρι σήμερα η επιλογή των θεμάτων γίνεται από τα στελέχη ενός μέσου ενημέρωσης: ο δημοσιογράφος προτείνει τα θέματα στον αρχισυντάκτη του και αν εγκριθούν, προχωράει. H εκπομπή «Pop Up» του βρετανικού Channel4 αλλάζει τη ροή της διαδικασίας και με τη φράση «Ερχόμαστε εμείς σε εσάς» καλεί τις τοπικές κοινωνίες να προτείνουν θέματα μέσω twitter χρησιμοποιώντας τη λέξη #c4newspopup.

Η πηγή της είδησης

Πλέον, ο πολίτης δίνει την είδηση. Δουλειά του δημοσιογράφου στη συνέχεια είναι να επιβεβαιώσει και να διασταυρώσει την είδηση, κάτι που ο πολίτης-ερασιτέχνης δημοσιογράφος (citizen journalism) δεν υποχρεούται να κάνει.

– Ετσι, το αμερικανικό κανάλι NBC εξαγόρασε τη διαδικτυακή υπηρεσία Stringwire, η οποία θα δίνει τη δυνατότητα στο κανάλι να λαμβάνει βίντεο απευθείας από το κινητό πολιτών με live streaming μέχρι να σπεύσει στο σημείο το συνεργείο του σταθμού.

– O «Γκάρντιαν» που δημοσιεύει στο site του κείμενα bloggers χωρίς λογοκρισία ή επέμβαση από τους αρχισυντάκτες της εφημερίδας, πλέον δίνει φωνή και στους αυτόπτες μάρτυρες ατυχημάτων ή άλλων σημαντικών γεγονότων στο καινούργιο και εντελώς αυτόνομο site Witness. Ακολούθως, οι καλύτερες ειδήσεις (με κείμενο, φωτογραφία ή/και βίντεο) που στέλνουν οι αναγνώστες, επιλέγονται προς δημοσίευση στην ηλεκτρονική ή ακόμη και στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας.

Η καταγραφή της είδησης

Μεγάλη συζήτηση γίνεται αυτές τις ημέρες στο εργαστήριο Drone Journalism του Πανεπιστημίου Nεμπράσκα-Λίνκολν υπό τον καθηγητή Mατ Γουέιτ για το κατά πόσο είναι δυνατόν να μπουν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) στη διαδικασία της καταγραφής υψηλής ευκρίνειας εικόνων (βίντεο ή/και φωτογραφία). Αφορά σημεία και γεγονότα (φωτιές, συλλαλητήρια, καιρικά και γεωλογικά φαινόμενα) στα οποία δημοσιογράφοι και άλλοι ερευνητές είναι πολύ δύσκολο να αποκτήσουν πρόσβαση. Να σημειωθεί ότι σε κάποιες χώρες η χρήση των drones επιτρέπεται υπό αυστηρές προϋποθέσεις.

Η μορφή με την οποία μεταδίδεται μια σοβαρή είδηση

– Το βραζιλιάνικο περιοδικό «Superinteressante» και άλλοι εκδότες από τη Βραζιλία επιλέγουν να γνωστοποιήσουν σοβαρά ευρήματα μεγάλων αστυνομικών ερευνών ή σημαντικών ρεπορτάζ για τη διακίνηση ναρκωτικών μέσω video games. Ετσι, αποκτούν άμεση πρόσβαση και σε κοινό που δεν έλκεται από τα παραδοσιακά media.

– Περίοπτη θέση έχουν τα Infographics. Μεγάλος όγκος πληροφοριών συμπυκνώνεται σε διαδραστικές –ή όχι –εικόνες που δίνουν στον αναγνώστη το ζουμί της ιστορίας, εύκολα και ίσως πιο κατανοητά από όσο ένα κείμενο.

– Oι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» υπέγραψαν συμφωνία με την εταιρεία δημιουργίας επεκτάσιμων χαρτών Mapbox, προσφέροντας στον αναγνώστη τους τη δυνατότητα να έχει γενική αποτύπωση της περιοχής στην οποία συνέβη ένα γεγονός, αλλά και να κάνει ζουμ σε οποιοδήποτε σημείο του χάρτη.

– Το περιοδικό «Τάιμ» ανακοίνωσε τη δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας δημιουργίας ντοκιμαντέρ Red Border Films από τους δημοσιογράφους και τους φωτορεπόρτερ του δημοσιογραφικού κολοσσού με διαδραστικά χαρακτηριστικά.

– Οι ιδρυτές του YouΤube δημιούργησαν τη δωρεάν εφαρμογή Mixbit. Κάθε χρήστης μπορεί να κόβει και να ράβει βίντεο που έχει τραβήξει ο ίδιος ή έχει βρει κάπου στο Διαδίκτυο και μπορεί να δημιουργήσει ένα καινούργιο, που θα διαρκεί από λίγα δευτερόλεπτα μέχρι και 68 λεπτά.

– Το Videolicious, από την άλλη, δίνει στον χρήστη τη δυνατότητα να δημιουργήσει βίντεο ή να συρράψει φωτογραφίες και να προσθέσει αφήγηση.

– Mε το Touchcast καθένας μπορεί να δημιουργήσει ένα βίντεο στο οποίο όμως προστίθενται διάφορα στοιχεία όπως άλλα βίντεο, φωτογραφίες, δημοσκοπήσεις, χάρτες, άρθρα από sites και streams συζητήσεων από κοινωνικά δίκτυα. Ολα αυτά προβάλλονται και ανανεώνονται παράλληλα και ταυτόχρονα με το βασικό βίντεο.

Το μέσο με το οποίο φτάνουν οι ειδήσεις στον αναγνώστη

– Πριν από λίγες ημέρες όταν έπεσε το site των «Νιου Γιορκ Τάιμς» ενώ έτρεχε η διεθνής ειδησεογραφία με σημαντικά γεγονότα, η παγκόσμιας εμβέλειας εφημερίδας αποφάσισε να δημοσιεύσει τα φλέγοντα ρεπορτάζ μέσα από τον λογαριασμό της στo facebook με πάνω από 3,4 εκατ. ανθρώπους που την παρακολουθούν. Η εφημερίδα έκανε χρήση της λειτουργίας «Σημειώσεις» και δημοσίευσε κανονικά τα ρεπορτάζ.

– Η δυνατότητα που δίνει πια το Instagram στον χρήστη, να ανεβάζει στο προφίλ του (εκτός από φωτογραφίες) και βίντεο μέχρι 15 δευτερολέπτων, ήταν το έναυσμα για να δημιουργηθεί το πρώτο ειδησεογραφικό κανάλι στο δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο με τον τίτλο Nowthisnews.

Ο λόγος για τον οποίο μας αρέσει ένα ρεπορτάζ

Προτιμούμε ή απορρίπτουμε μια είδηση ανάλογα με το αν αρέσει ή όχι στους (social) φίλους μας. Eρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Σιενς» λέει ότι αν κάνει κάποιος Like σε ένα άρθρο π.χ. στο facebook, αυτό το άρθρο είναι πολύ πιθανό να αρέσει και στους φίλους του, ακόμη και αν δεν είναι τόσο καλό άρθρο.

Ο αναγνώστης, ως σχολιαστής, αναβαθμίζεται.

– Στο επιχειρηματικό site Quartz, τα σχόλια του αναγνώστη από το κατώτατο σημείο της σελίδας όπου φιλοξενούνταν, μπαίνουν πλέον ως «σημειώσεις στο περιθώριο» της οθόνης, επιτρέποντας στον αναγνώστη να προσθέσει σχόλια σε συγκεκριμένα σημεία του ρεπορτάζ.

–Περίπου η ίδια εμπειρία περιμένει και τον αναγνώστη του Medium, o οποίος όμως μπορεί να προτείνει και σχετικά links για περαιτέρω μελέτη του εκάστοτε θέματος.

– Στους «Νιου Γιορκ Τάιμς», μπορείς να επιλέξεις να δεις όλα τα σχόλια ενός άρθρου, αυτά που επέλεξαν οι λοιποί αναγνώστες ως τα καλύτερα, αλλά και τα σχόλια που θεωρεί η εφημερίδα ως τα πιο αξιόλογα. Επίσης, δίπλα από κάθε άρθρο, σε διακριτό πλαίσιο, επιλέγονται να ανέβουν και να επισημανθούν κάποια από τα σχόλια των αναγνωστών.

Η δημοσιογραφική αυθεντία

Αν κάποιος μέχρι σήμερα είχε αμφιβολίες για κάποιο ρεπορτάζ ή για στοιχεία που χρησιμοποιεί σε αυτό ένας πολιτικός για να αιτιολογήσει γιατί υπερψήφισε ένα νομοσχέδιο, μπορεί στη νέα πλατφόρμα fullfact.org να το επιβεβαιώσει. Εκεί του προσφέρονται δωρεάν εργαλεία, συμβουλές και κρίσιμες πληροφορίες. Στη συνέχεια της διαδικασίας, η πλατφόρμα θα ζητά από πολιτικούς ή δημοσιογράφους να επανορθώσουν.

Ο αναγνώστης ακολουθεί πιστά το αγαπημένο του μέσο