Παίζει πάλι το χαρτί του δημοψηφίσματος

«Εγώ θα κάνω δημοψήφισμα για να το κερδίσω» είπε χαμογελώντας ο Αλέξης Τσίπρας στους συνεργάτες του, όταν στο αεροπλάνο της επιστροφής από την Κίνα άνοιξε συζήτηση ακόμη και για την πρόθεση του Ρέντσι να παραιτηθεί στην περίπτωση που δεν επικρατήσει η πρότασή του στο ιταλικό δημοψήφισμα για το Σύνταγμα.

Ο Πρωθυπουργός ήταν μάλλον σε καλή διάθεση αφού πήρε την πρωτοβουλία να συνεχίσει την κουβέντα λέγοντας στους γύρω του πως ο ίδιος ο ιταλός πρωθυπουργός τού είχε εξομολογηθεί πριν από καιρό πως «εάν το χάσω φεύγω, αν το κερδίσω μένω και πάω μπροστά». Εκείνοι με τη σειρά τους σχολίασαν πως ο ίδιος με το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου του 2015 άνοιξε τον δρόμο για τη διενέργεια δημοψηφισμάτων στην Ευρωπαϊκή Ενωση και μάλιστα κάποιος από τους διπλανούς του ανέφερε αστειευόμενος πως ο Τσίπρας μπροστά στους Κάμερον και Ρέντσι εμφανίζεται ως ο παλαιότερος, ως ένας δεινόσαυρος, από τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η συζήτηση χαλάρωσε τόσο που ο Πρωθυπουργός είπε στους συνομιλητές του ότι στο τελευταίο Συμβούλιο Κορυφής, που είχε ακριβώς ως αντικείμενο το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος, η Ανγκελα Μέρκελ είπε στους υπολοίπους πως «Alexis is master».

Από την όλη κουβέντα που έγινε στα 38.000 πόδια έμεινε πάντως η αίσθηση πως η λογική των δημοψηφισμάτων δεν είναι κάτι έξω από την αντίληψη του έλληνα Πωθυπουργού ως προς τα μέσα που μπορούν να χρησιμοποιούνται από τους πολιτικούς προκειμένου να λαμβάνονται μείζονες αποφάσεις. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, όταν ο Αλέξης Τσίπρας κάλεσε τον Κυριάκο Μητσοτάκη στο Μαξίμου με αντικείμενο τις προτάσεις για τις αλλαγές στον εκλογικό νόμο και τη συνταγματική αναθεώρηση έγινε συζήτηση περί δημοψηφισμάτων με αιχμή την ορατή διαφωνία ΣΥΡΙΖΑ και Νέας Δημοκρατίας σε τροποποιήσεις πολλών άρθρων του Συντάγματος. Εκεί λοιπόν ο Πρωθυπουργός φέρεται να πρότεινε στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης να μπουν σε δημοψήφισμα τα άρθρα στα οποία υπάρχει απόκλιση μεταξύ των δύο κομμάτων, εκείνος όμως διαφώνησε λέγοντας ότι οι επόμενες εκλογές θα μπορούσαν να είναι δημοψηφισματικού χαρακτήρα. Γενικώς ο Μητσοτάκης εμφανίστηκε με απόλυτο τρόπο αντίθετος στην προοπτική αλλαγής του εκλογικού νόμου και ασφαλώς στην πρόταση Τσίπρα για καθιέρωση της απλής αναλογικής. «Αφού θα ήθελες να είναι δημοψηφισματικού χαρακτήρα η επόμενη εκλογική αναμέτρηση γιατί δεν αποδέχεσαι την απλή αναλογική; Πώς γίνεται να έχουν τέτοιο χαρακτήρα οι εκλογές εάν κάποιος από τους δύο θα έχει πάρει μπόνους 50 εδρών;» είναι μια φράση που αποδίδεται στον Αλέξη Τσίπρα από ανώτατη κυβερνητική πηγή.

Συμπέρασμα; Ουδείς μπορεί να διαβεβαιώσει ότι ο Αλέξης Τσίπρας έχει εγκαταλείψει την προοπτική των δημοψηφισμάτων ή να υποστηρίξει ότι όταν η Ολγα Γεροβασίλη άφηνε ανοιχτό αυτό το ενδεχόμενο σε ό,τι αφορά τη συνταγματική αναθεώρηση πετούσε απλώς ένα πυροτέχνημα για να αλλάξει την ατζέντα. Αλλωστε, όπως ο ίδιος είπε πρόσφατα σε συνεργάτες του, ο ελληνικός λαός «θέλει τα δημοψηφίσματα» και επιθυμεί μεγάλες τομές, όπως για παράδειγμα την ανάδειξη του Προέδρου της Δημοκρατίας από τον λαό. Ο Τσίπρας εμφανίζεται να έχει καταλήξει σ’ αυτήν την πρόταση και δείχνει πως το μόνο που τον απασχολεί επ’ αυτού είναι το ποιες αρμοδιότητες θα έχει ο Πρόεδρος που θα εκλέγεται από τον λαό. Γι’ αυτό και επισημαίνει πως «σ’ αυτό το θέμα χρειάζεται πολύ σοβαρή συζήτηση».

Ούτως ή άλλως, ο Αλέξης Τσίπρας εμφανίζεται αποφασισμένος να κάνει σχεδόν τα πάντα για να αποτρέψει τη γρήγορη επιστροφή στην ατζέντα γύρω από την οικονομία και τις μνημονιακές υποχρεώσεις. Τις επόμενες ημέρες θα ψηφιστεί ο εκλογικός νόμος και όπως ο ίδιος έχει πει σ’ έναν κλειστό πυρήνα συνεργατών του η καθιέρωση της απλής αναλογικής είναι μια κατάσταση win win για την κυβέρνησή του. Ο Τσίπρας θεωρεί ότι η κυβέρνηση δεν θα βγει χαμένη από την ψήφιση της απλής αναλογικής, ακόμη κι αν αυτό συμβεί μόνο με τις ψήφους της συγκυβέρνησης χωρίς να έχουν συγκεντρωθεί οι απαιτούμενες 200 ψήφοι που θα επέτρεπαν την εφαρμογή της στις επόμενες κάλπες. Ποντάρει στην εκτίμηση πως ακόμη και αν η ΝΔ κερδίσει τις εκλογές –όποτε γίνουν –ούτε και εκείνη θα μπορέσει να πάρει 200 ψήφους για να αλλάξει τον εκλογικό νόμο, δηλαδή για να ακυρώσει την απλή αναλογική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ επαναφέροντας το μπόνους για το πρώτο κόμμα. Επομένως πιστεύει ότι αργά ή γρήγορα κάποια από τις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις θα γίνει με το εκλογικό σύστημα που καθιέρωσε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή την απλή αναλογική που ευνοεί αν όχι επιβάλλει τις κυβερνητικές συνεργασίες. Κοινώς το σχέδιό του είναι να διατηρήσει τον ΣΥΡΙΖΑ ως ένα κυβερνητικό κόμμα που θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία ακόμη και στην περίπτωση που τερματίσει δεύτερο στις κάλπες. «Κάποιος θα μπορούσε να μας κατηγορήσει εάν δεν φέρναμε την απλή αναλογική, την οποία συζητάμε στην Αριστερά για 40 χρόνια. Οχι γιατί τη φέρνουμε, και μάλιστα σε χρόνο αποκομμένο από τις εκλογές» επαναλαμβάνει στους συνομιλητές του.

ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ. Στο πλαίσιο διαμόρφωσης μιας νέας ατζέντας ο Τσίπρας θέλει να συντηρείται και το θέμα του κυβερνητικού ανασχηματισμού. Ο Πρωθυπουργός δεν θα κάνει μέσα στο καλοκαίρι αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα, όμως πιστεύει ότι το φθινόπωρο είναι μια καλή περίοδος για να γίνει ένα λίφτινγκ στην κυβέρνησή του. Κάθε φορά που ρωτάται για τον ανασχηματισμό απαντά πως χρειάζονται κάποιες αλλαγές και αφήνει να αιωρούνται ερωτηματικά γύρω από το εύρος της αναδόμησης που θα επιχειρήσει. Την τελευταία φορά που μίλησε με συνεργάτες του –όχι στον στενό πυρήνα –γι’ αυτό το θέμα δεν εμφανίστηκε πρόθυμος να ενσωματώσει στην κυβέρνηση πολλούς τεχνοκράτες ή πολιτικούς που δεν ανήκουν στον πυρήνα της Αριστεράς. «Γιατί είναι καλύτεροι;» διερωτήθηκε. Ομως σχολίασε πως υπάρχουν περιπτώσεις όπως ο Γιάννης Μουζάλας που δεν προέρχονται από το κλειστό κομματικό περιβάλλον και είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί. Ολα δείχνουν πάντως πως είναι θέμα χρόνου η συνεργασία με τον Φώτη Κουβέλη. «Ναι, θα συμπορευτούμε» λέει ο Πρωθυπουργός χωρίς να αποκλείει την ενσωμάτωση της Κίνησης Κουβέλη στον ΣΥΡΙΖΑ σε κάποια φάση που θα επισφραγιστεί η συνεργασία τους. Αυτό πιθανότατα θα γίνει γύρω στον Οκτώβριο, όταν θα πραγματοποιηθεί και το Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Ο Οκτώβριος είναι ένας κομβικός μήνας για την κυβέρνηση. Το Μαξίμου βιάζεται, και δεν το κρύβει, μέσα στον δεύτερο μήνα του φθινοπώρου να κλείσει και τη δεύτερη αξιολόγηση. Η παρατεταμένη διαπραγμάτευση οκτώ μηνών για την πρώτη αξιολόγηση έχει δημιουργήσει αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης στην κυβέρνηση που θέλει να ξεμπερδεύει με τις μνημονιακές υποχρεώσεις, αποφεύγοντας τη φθορά που υπέστη από τον περασμένο Σεπτέμβριο έως τον Μάιο στις ατέλειωτες διαβουλεύσεις με τους τροϊκανούς. «Να πάμε μπροστά, να τρέξουμε» είναι το μότο του Αλέξη Τσίπρα που επισημαίνει ότι επίτηδες η κυβέρνηση έβαλε στην αρχή τα δύσκολα μέτρα του Μνημονίου ώστε να έχει χρόνο να ισορροπήσει την κατάσταση και να αναπνεύσει. Ακόμη όμως και αν ο κάβος για τα εργασιακά αποδειχθεί πιο εύκολος απ’ όσο φαίνεται, η κυβέρνηση θα πρέπει να εξασφαλίσει μια πιο σαφή απόφαση για το χρέος για να κοιτάξει μπροστά. Οι Ευρωπαίοι όμως φαίνεται ότι δυσκολεύονται να δώσουν στην ελληνική κυβέρνηση μια τέτοια προοπτική. «Να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα το 2018 και βλέπουμε» είπε πρόσφατα σε δημοσιογράφους στη Χάγη ο Γερούν Ντεϊσελμπλούμ αρνούμενος να πάρει μέρος σε οποιαδήποτε συζήτηση για χρέος και μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων. «Εμείς τον στόχο του 3,5% για το 2018 θα τον πετύχουμε» σχολιάζει με πείσμα ο Αλέξης Τσίπρας, συμπληρώνοντας ωστόσο πως «όλα τα άλλα που θέλουν και για την επόμενη δεκαετία για την Ελλάδα να πιάνει πλεονάσματα της τάξης του 3,5% δεν είναι σοβαρά». Για τον ίδιο ο στόχος πρωτογενών πλεονασμάτων ύψους 1,5%-2% θα ήταν εφικτός.

ΤΟ ΧΡΕΟΣ. Σε ό,τι αφορά το χρέος φαίνεται πως ο Πρωθυπουργός θα επιδιώξει να αξιοποιήσει τη διάσταση απόψεων που καταγράφεται στη Γερμανία, με τον Σόιμπλε να μη θέλει να ακούσει κουβέντα και τον Γκάμπριελ –σύμφωνα με το Μαξίμου –να θεωρεί ότι πρέπει να γίνει εξειδίκευση των μέτρων για το χρέος και μάλιστα πριν από τις γερμανικές εκλογές.

Το θέμα του ελληνικού δημοσίου χρέους φαίνεται πως απασχόλησε και τις συζητήσεις που είχαν Τσίπρας και Γκάμπριελ στην Αθήνα, με την ελληνική πλευρά να υποστηρίζει μάλιστα πως στο πρόσωπο του γερμανού αντικαγκελαρίου βρήκε έναν νέο σύμμαχο που θα στηρίξει τις επιδιώξεις της σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο αρχηγός του SPD κάλεσε μάλιστα τον Αλέξη Τσίπρα να μιλήσει στο συνέδριο του κόμματός του τον ερχόμενο Νοέμβριο στη Γερμανία.

Σε γενικές γραμμές ο Αλέξης Τσίπρας επιμένει να βλέπει το ποτήρι της κυβερνητικής του θητείας μισογεμάτο. Πιστεύει ότι η καθημερινότητα των πολιτών θα βελτιωθεί σιγά σιγά και ότι ο κόσμος δεν έχει γυρίσει την πλάτη στον ΣΥΡΙΖΑ. «Εχουμε κοινωνικές πληγές και τις επουλώνουμε» λέει στους συνομιλητές του. Και προσθέτει: «Ο κόσμος είδε ότι φθάσαμε στον γκρεμό, όμως κανείς δεν ήθελε να πέσουμε». Σ’ αυτήν την εκτίμηση στηρίζεται και μία ακόμη φράση που αποδίδεται στον ίδιο: «Ο κόσμος πιστεύει ότι δεν είμαστε λαμόγια».