Αναζήτηση
Εκεί που σκεφτόταν, τη μακρινή πια δεκαετία του 1980, ποια είναι τα καθήκοντα της Πρώτης Κυρίας στο πλευρό του Ανδρέα Παπανδρέου, η Μαργαρίτα Παπανδρέου κατέληξε πως θα προσπαθούσε «απλώς» να γίνει «η Ελληνίδα Ελινορ Ρούζβελτ».
Ο αναγνώστης του πονήματός της «Ερωτας και εξουσία» (εκδόσεις Πατάκη) –που παρουσιάστηκε την Πέμπτη χωρίς τον μεγάλο της γιο Γιώργο αλλά με μια ολιγόλεπτη αναρχική παράσταση, που εξασφάλισε μερικά τηλεοπτικά πλάνα –μαθαίνει από τα πρώτα κιόλας κεφάλαια, πριν καν πληροφορηθεί την ύπαρξη του εραστή της Πιερ, πως η σύζυγος του 32ου προέδρου των ΗΠΑ Φράνκλιν Ντελάνο Ρούζβελτ υπήρξε το πρότυπό της. Θεμιτό, καθώς πρόκειται για μια γυναίκα που στην αμερικανική συνείδηση παραμένει ταυτισμένη με τον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μέσα όμως από την επαναλαμβανόμενη σύγκρισή της με την «Ελινορ», όπως επιμένει να την αποκαλεί η συγγραφέας, προκαλεί συγκρίσεις που καθώς προχωράει η αφήγηση αποβαίνουν κάθε άλλο παρά κολακευτικές για την ίδια.
Η αυτοπροσωπογραφία που φιλοτεχνεί είναι εκείνη μιας δυναμικής, πολιτικοποιημένης, μορφωμένης φεμινίστριας «με κλάση». Περιγράφει ακτιβιστικές δράσεις της για το γυναικείο κίνημα στην ελληνική ενδοχώρα, συναντήσεις της με ιστορικές πια φιγούρες όπως ο Μουμπάρακ ή ο Γκορμπατσόφ και πολιτικές ανησυχίες της για το μέλλον του σοσιαλισμού με παράλληλο ανάθεμα του σοβιετικού συγκεντρωτισμού. Μόνο που όλα αυτά πρέπει πάντα να προβάλλονται σε αντιδιαστολή με την προσωπικότητα της «αεροσυνοδού». Δεν χρειάζεται μάστερ στην ψυχανάλυση για να βρει κάποιος το γιατί. Στις 536 σελίδες του βιβλίου, άλλωστε, το όνομα «Δήμητρα Λιάνη» δεν αναφέρεται ούτε μία φορά. Παρότι πρόκειται για έναν από τους βασικούς χαρακτήρες.
Το μοτίβο είναι επαναλαμβανόμενο. Η Μαργαρίτα θα επιπλήξει τον Ανδρέα που θα υποδεχθεί στη χώρα τον Τσαουσέσκου, ενώ η αεροσυνοδός βάζει τα κλάματα στην επικεφαλής της Γενικής Γραμματείας Ισότητας για να της κάνει ένα ρουσφέτι. Η Μαργαρίτα θα πάει στη Συρία να μιλήσει με τον πρόεδρο Χαφέζ Ασαντ για τους ομήρους στον Λίβανο, ενώ η αεροσυνοδός θα ξεκουμπώσει τα κουμπιά του πουκαμίσου της σερβίροντας τον Ανδρέα στο πρωθυπουργικό αεροσκάφος. Η Μαργαρίτα και η Ενωση Γυναικών Ελλάδος, την οποία ίδρυσε, θα συμβάλουν αποφασιστικά στην αλλαγή του οικογενειακού δικαίου το 1982 και τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων το 1985, ενώ η αεροσυνοδός «μαζί με τον αρχιτέκτονα σύζυγό της», όπως έγραφε η «Απογευματινή», απλώς κατασπαταλούν δημόσιο χρήμα, «περίπου 20 εκατ. δραχμές για οκτώ επεισόδια» της εκπομπής της.
Προκειμένου να υποστηρίξει με «γεγονότα» αυτή την αντιπαράθεση –και κατ’ επέκταση την υπεροχή της έναντι της αντιζήλου –δεν διστάζει να προσφέρει στο πανελλήνιο μια λεπτομερή καταγραφή πολύ ιδιωτικών της στιγμών με τον Παπανδρέου. Σε τόσο απλή μάλιστα πρόζα ώστε να ρουφιέται στην αναμονή κάτω από την κάσκα βαφής μαλλιών. Από τις συζητήσεις τους για το αν και πώς θα χωρίσουν, οι οποίες γίνονταν ενώπιον μελών του Υπουργικού Συμβουλίου, μέχρι τους διαλόγους τους για το αν η Λιάνη είναι πόρνη ή όχι με αφορμή δημοσιεύματα της εποχής. «Δε νομίζω πως έχουν κατασκευάσει αυτή την ιστορία. Η φήμη της από το παρελθόν είναι γνωστή» έλεγε η Μαργαρίτα στον Ανδρέα. «Ποτέ δεν το έκανε για τα λεφτά» της απαντούσε εκείνος. «Α… Απλώς της αρέσει» του ανταπαντούσε. «Δεν δέχεται ποτέ χρήματα ή δώρα. Δεν είναι στο στυλ της» της επισήμαινε ο Παπανδρέου –με σαρκασμό που δεν περιγράφεται ως τέτοιος, αλλά είναι σαν να τον ακούει κανείς.
Με ανάλογη ευκολία παραθέτει αποκόμματα από τον Τύπο, που σχολίαζε τότε διαρκώς την προσωπική ζωή του ζεύγους. Από την «Ελευθεροτυπία», που με άρθρο της καλούσε τον Παπανδρέου να τελειώσει (sic) την ιστορία όπως θέλει αλλά με τον σωστό τρόπο, γιατί ο κόσμος που τον εμπιστεύεται για τη διακυβέρνηση της χώρας «δεν δέχεται τις πλάγιες μεθόδους», μέχρι τη «φιλική» Αυριανή, που παρουσίαζε την απόφασή της να κάνει λίφτινγκ ως κίνηση στήριξης του ΕΣΥ, σχολιάζοντας: «Δεν ξεχνάμε πως τα ανώτερα κλιμάκια της ΝΔ δεν χρησιμοποιούν έλληνες γιατρούς, αλλά πηγαίνουν στο εξωτερικό για τις εγχειρήσεις και τη θεραπεία τους».
Τον Αύγουστο του 1989, δύο μήνες μετά το διαζύγιο, η Παπανδρέου θα δώσει συνέντευξη στους «Λος Αντζελες Τάιμς». Εκεί θα πει ότι της αρέσει να γράφει, το βλέπει σαν «ένα είδος ξεκαθαρίσματος. Αποκτάς διαφορετική εικόνα για συμπεριφορές ή γεγονότα, τέτοια που δεν είχες σκεφτεί τη στιγμή που συνέβαιναν». Και θα αποκαλύψει ότι έχει στο μυαλό της ένα βιβλίο για την πολιτική ζωή στην Ελλάδα και την εμπειρία της ως Πρώτης Κυρίας, «από φεμινιστική σκοπιά».
Πέρασαν 26 χρόνια μέχρι αυτό να φτάσει στο τυπογραφείο. Ωστόσο, αν κρίνει κανείς από το πρίσμα που υιοθετεί η 92χρονη συγγραφέας του και όσοι από την οικογένεια έχουν αναλάβει την προώθησή του on camera, ο στόχος μοιάζει λιγότερο ευγενής. Οι Παπανδρέου προσφέρουν στα σημερινά μίντια τη συνέχεια μιας προ τριακονταετίας τηλενουβέλας. Γιατί όχι; Ακόμη και αν ισχύσει ο κανόνας που θέλει τα σίκουελ να αποτυγχάνουν, τα συγγραφικά δικαιώματα ίσως αποδώσουν. Ενώ στο μεταξύ η «άλλη γυναίκα» άφησε να διαρρεύσει ότι συγγράφει τη δική της εκδοχή.
Οπως πάντως θα μπορούσε να επισημάνει στη Μαργαρίτα η αγαπημένη της Ελινορ αν διάβαζε το βιβλίο της: «Κανείς δεν μπορεί να σε κάνει να νιώσεις κατώτερος χωρίς τη συγκατάθεσή σου».
