Αναζήτηση
Το παρακάτω κείμενο είναι ένα μικρό απόσπασμα από την ομιλία του Ανδρέα Παπανδρέου στην ΚΕ του ΠΑΣΟΚ τον Ιούνιο του 1987, με τίτλο «Οι νέες τεχνολογίες και οι κυοφορούμενες αλλαγές στις κοινωνίες, στην πολιτική και στη ζωή μας». Είναι ένα κείμενο πολιτικού και φιλοσοφικού στοχασμού με διεισδυτική και εναργέστατη περιγραφή της επερχόμενης επανάστασης των νέων τεχνολογιών που έφεραν εκρηκτικές αλλαγές παντού και στα πάντα. Αξίζει να διαβαστεί ως σύνολο γιατί περιγράφει γλαφυρά αυτά που ζούμε σήμερα, τον κόσμο του 21ου αιώνα. Και έχει ιδιαίτερη σημασία η δομή και η μορφή του κειμένου γιατί χρησιμοποιεί με μαεστρία έναν λόγο με ερωτήματα για να δώσει προφανώς ισχυρή ώθηση στη σκέψη των αναγνωστών και για να εξάψει τη φαντασία τους.
Μπορούν να γίνουν κάποιες προβλέψεις και να διατυπωθούν κρίσιμα ερωτήματα, που να περιγράφουν την εποχή που έρχεται;
Οι κοσμογονικές εξελίξεις στη διεθνή σκηνή επιταχύνονται με την αναμονή του συμβολικού έτους 2000; Και μαρτυρούν ότι έχουμε να κάνουμε με μια παρατεταμένη «ασταθή» ισορροπία του σύγχρονου κόσμου. Εχουμε να κάνουμε με έναν ακήρυκτο αλλά ειρηνικό πόλεμο, που κατά κάποιον τρόπο ξεπερνά τα σύνορα των εθνών. Εναν πόλεμο που συμπαρασύρει τους πάντες και διαπερνά όλο το «οικονομικό, κοινωνικό και ανθρώπινο γίγνεσθαι», από την παραγωγή, τη διανομή και την κατανάλωση αγαθών μέχρι την απασχόληση, τη μόρφωση, την πληροφόρηση, τον ελεύθερο χρόνο και τον πολιτισμό.
Ολα τα σημάδια δείχνουν ότι όλα αυτά αποτελούν τα επιφαινόμενα μιας γιγάντιας μεταλλαγής στην οικονομική δομή, στις κοινωνικές διατάξεις και σχέσεις, στις κάθε λογής ανισότητες, στις μορφές επικοινωνίας και κυρίως στον διεθνή καταμερισμό εργασίας με την πυραμίδα των εθνών. Αυτή η γιγαντιαία μεταλλαγή προκαλείται με τις, πράγματι, εκρηκτικές εξελίξεις των νέων τεχνολογικών επαναστάσεων.
n Ισως αυτό που ζούμε και παρατηρούμε, που διαβάζουμε και αγωνιούμε, να μην είναι τίποτε άλλο παρά, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι, το «τρίτο κύμα» του πολιτισμού μας. Μέχρι σήμερα στην Ιστορία και στην εξέλιξη της ανθρωπότητας έχει καταγραφεί το «πρώτο κύμα πολιτισμού» που έχει συνδεθεί άρρηκτα με την αργόσυρτη Αγροτική Επανάσταση και το «δεύτερο κύμα πολιτισμού» που έχει σηματοδοτηθεί με τη Βιομηχανική Επανάσταση.
– Το «τρίτο κύμα» που αρχίζει βαθμιαία να εμφανίζεται και να επιβάλλει, σε όλους τους τομείς, μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ορατές αλλά απίστευτες αλλαγές παντού.
Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε μια κατάσταση και να συνυπάρξουμε με μια τρομακτική αλήθεια, όπως πολύ εύστοχα έχει κατά καιρούς γραφτεί.
– Το 1987 δεν είναι απλώς «87 πολυτάραχα χρόνια μετά το 1900» ή μια συνηθισμένη χρονιά με κάποια απόσταση από την αρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης.
Τώρα αρχίζει μια αντίστροφη μέτρηση. Το 1987 απέχει μόλις 13 χρόνια από το σωτήριον έτος, το 2000, που συμβολικά συμπυκνώνει τις ασύλληπτες και πρωτόγνωρες ταχύτητες κοσμογονικών αλλαγών σε όλον τον πλανήτη και σε όλες τις πτυχές της ζωής.
Επειτα από όλες αυτές τις περιγραφές προκύπτουν κάποια θεμελιακά ερωτήματα, σχετικά με τη χρήση και την πλατιά εφαρμογή των νέων τεχνολογιών.
Πολύ συνοπτικά παραθέτουμε ορισμένα από αυτά τα βασικά ερωτήματα.
Ποιες πρωτόγνωρες αλλαγές θα προκύψουν στις αναφορές και στη διάταξη των κοινωνικών και των πολιτικών δυνάμεων, στην ταξική σύνθεση στις κοινωνίες του ώριμου καπιταλισμού, στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, στις κοινωνίες των αναπτυσσόμενων και περιφερειακών χωρών, στις κοινωνίες του Τρίτου Κόσμου;
Ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις στην οικονομία και στις δομές της παραγωγής, στους χώρους, στους όρους και στους χρόνους εργασίας και ποια θα είναι η κυρίαρχη μορφή στην οργάνωση της εργασίας;
Σε ένα μεταβατικό διάστημα, με μη προβλεπτή διάρκεια, η κρίση της απασχόλησης και της υπο-απασχόλησης θα καθιερώσουν έναν νέο τύπο κοινωνίας, της κοινωνίας των 2/3, με το 1/3 να ζει σε συνθήκες ανεργίας, υποβάθμισης, φτώχειας και περιθωρίου;
Θα γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στον παραγωγό και στον καταναλωτή, θα ξεπεραστεί η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην «ετερονομία» και στην «αυτονομία» τόσο στην παραγωγή όσο και στην κατανάλωση;
Θα προαγάγουν ένα ολοκληρωτικό ή ένα πιο δημοκρατικό σύστημα με την κυριαρχία του κομπιούτερ στη γνώση, στη σκέψη και στη δημιουργία;
Θα αποξενώσουν ή θα συμφιλιώσουν τον άνθρωπο με την πολιτιστική δημιουργία και το πολιτιστικό γεγονός;
Η «ηλεκτρονική δημοκρατία» θα εμπλουτίσει ή θα παραμερίσει τους δημοκρατικούς, κοινοτικούς και συμμετοχικούς θεσμούς; Θα οδηγήσει τους πολίτες σε εφησυχασμό και λήθαργο ή σε αυτονομημένη προσωπική δράση;
Ποιες αλλαγές θα επιφέρει στην ίδια την έννοια της πολιτικής, στους παλιούς «δυϊσμούς» των «δυαδικών» κοινωνιών, στη δομή, στη σύνθεση και στη λειτουργία των θεσμών της δημοκρατίας των κομμάτων, των συνδικάτων και των κοινωνικών οργανώσεων;
Ποιες επιπτώσεις θα επιφέρει στη στρατηγική, στα προγράμματα και στη δράση των προοδευτικών κομμάτων, εργατικών κινημάτων, των δυνάμεων της Αλλαγής και της λεγόμενης Αριστεράς, μιας και κατ’ ανάγκη θα διαφοροποιούνται ριζικά τα μέχρι τώρα γνώριμα, ιστορικά υποκείμενα των κοινωνικών μετασχηματισμών;
Χωρίς αμφιβολία διαφαίνεται ότι τα προγράμματα της έρευνας και της παραγωγής και της διάδοσης των νέων τεχνολογιών καθώς και ο προσανατολισμός και ο τρόπος της χρήσης αποτελούν ένα καινούργιο, σύγχρονο και πρωτόγνωρο πεδίο πάλης και διεκδίκησης.
Ενα πεδίο πάλης και διεκδίκησης ανάμεσα στα έθνη και στους συνασπισμούς, ανάμεσα στις αντιδραστικές και τις συντηρητικές δυνάμεις και τις δημοκρατικές προοδευτικές δυνάμεις.
