Ο Γιάνης, ο Γκαλμπρέιθ και η παρέα των παπανδρεϊκών

Το όνομά του θα το είχαμε ξεχάσει. Θα ήταν ένας από τους πολλούς «ιδεοπώλες» που κάποτε διέλαμψαν στον αστερισμό του ΓΑΠ, τον καιρό που ο Παπανδρέου ήταν στα πράγματα. Κι όμως ο Τζέιμς Γκαλμπρέιθ έμελλε να επιστρέψει και μάλιστα σε κεντρικό ρόλο στη σκηνή της ελληνικής κρίσης, ως ένας από τους μύστες του Σχεδίου Β’.

Δεν είναι ο μόνος. Μια χορεία προσώπων που σχετίστηκαν στενά ή περιφερειακά με τον Γιώργο Παπανδρέου, κάποια από τον καιρό που ήταν ακόμη αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, επέστρεψε για να στηρίξει το πείραμα ΣΥΡΙΖΑ, είτε από μακριά ως ιδεολογικοί απολογητές και εμψυχωτές –όπως ο νομπελίστας Τζόζεφ Στίγκλιτς και ο αμερικανός οικονομολόγος Τζέφρι Σακς –είτε ως στρατευμένοι επιχειρησιακοί παράγοντες όπως η Λούκα Κατσέλη, ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης και η Ελενα Παναρίτη. Βεβαίως, πρώτος στη λίστα είναι η ίδια η αυτού διασημότητα, ο Γιάνης Βαρουφάκης.

Κάποιοι άλλοι τον θυμούνται ως «επιρροή» του ΠΑΣΟΚ ήδη από την εποχή Σημίτη. Τον θυμούνται μάλιστα «από τότε ξύπνιο και στυλάτο» σε ρόλο επιμορφωτή στα σεμινάρια που διοργανώνονταν το 2003 για τη Χάρτα Σύγκλισης. Από άλλες πηγές ωστόσο επισημαίνεται πως παρά το γεγονός ότι μετά το 2007 ο Βαρουφάκης έπαψε να μετέχει στην ομάδα συνεργατών του Παπανδρέου, δεν διέκοψε ωστόσο τις προσωπικές του σχέσεις με μέλη της οικογένειας.

Περιφερειακός ρόλος αποδίδεται σήμερα από τους παπανδρεϊκούς και στον Τζέιμς Γκαλμπρέιθ. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Τέξας ερχόταν στην Ελλάδα επί πρωθυπουργίας Παπανδρέου, συμμετείχε στα περίφημα Συμπόσια της Σύμης, αλλά και σε κάποιες άτυπες συσκέψεις τύπου brainstorming, από αυτές που συγκαλούσε ο Γιώργος για να πάρει ιδέες. Μέλη του οικονομικού επιτελείου θυμούνται, όμως, ότι ποτέ δεν δινόταν στις απόψεις του το ίδιο βάρος με εκείνες άλλων «σοφών» που άκουγε ο Παπανδρέου, όπως ο Στίγκλιτς ή ο Σακς.

«Ο πιο πιστός του σύμβουλος από την Αμερική ήταν ο Ρίτσαρντ Πάρκερ, με τον οποίο γνωρίζονταν από τη δεκαετία του ’70» θυμάται συνεργάτης του Παπανδρέου. Την περίοδο από τον Οκτώβριο του 2009 μέχρι τα τέλη του 2011 ο Πάρκερ έπαιρνε συχνά το αεροπλάνο για να έρθει από το Χάρβαρντ, όπου διδάσκει, στην Αθήνα και να βοηθήσει την ομάδα του Μαξίμου. Αντιθέτως, ο Γκαλμπρέιθ κατατασσόταν και κατατάσσεται από τους οικονομολόγους του ΠΑΣΟΚ ως δεύτερης κατηγορίας οικονομολόγος –«απλώς ο γιος του μπαμπά του» όπως λέγεται χαρακτηριστικά.

Ο Γκαλμπρέιθ είναι πάντως εκείνος που το 2013 δένει με τον Βαρουφάκη στο Τέξας από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών –όπου δίδασκε από το 2000 χάρη σε πρωτοβουλία του Γιάννη Στουρνάρα.

Εκεί, στην ακαδημαϊκή έδρα των Βαρουφάκη και Γκαλμπρέιθ στο Οστιν ο Αλέξης Τσίπρας θα δώσει, ως προσκεκλημένος τους, τον πρώτο του δημόσιο όρκο υπέρ της παραμονής της Ελλάδας της ευρωζώνης, λέγοντας ότι η έξοδος από το ευρώ θα ήταν καταστροφή και προκαλώντας λυσσαλέες αντιδράσεις στο κόμμα του. Εκείνο ήταν και ένα από τα πρώτα ταξίδια του στο εξωτερικό, στην προσπάθειά του να αποκτήσει προφίλ αρχηγού με ακτινοβολία εκτός συνόρων.

Ο Γκαλμπρέιθ έχει κάνει καλοκαιρινές διακοπές με το ζεύγος Βαρουφάκη στην Αίγινα, όπου παραθερίζει οικογενειακώς και ο Πρωθυπουργός. Τώρα, στις συνεντεύξεις που δίνει ο αμερικανός καθηγητής στα διεθνή μέσα ενημέρωσης προκειμένου να εξηγήσει τον ρόλο στην προετοιμασία του Σχεδίου Β’ υπό τον Βαρουφάκη, αναφέρεται στον Πρωθυπουργό με το μικρό του όνομα.

Την Τρίτη είπε στο «Πολίτικο» ότι δεν έχει μιλήσει απευθείας με τον «Αλέξη» από τα τέλη Φεβρουαρίου, αλλά εργαζόταν πυρετωδώς, μέσω κρυπτογραφημένων emails, με τον πρώην υπουργό Οικονομικών μέχρι την τελευταία στιγμή, για να οργανώσει την άμυνα της Ελλάδας σε περίπτωση ρήξης με τους δανειστές.

Ηταν άλλωστε δίπλα στον Βαρουφάκη μέχρι την τελευταία στιγμή της θητείας του στο υπουργείο. Πέρασαν μαζί την παραμονή του δημοψηφίσματος δειπνώντας στην Αθήνα, με τον Γκαλπρέιθ να προσπαθεί να εμψυχώσει τον Βαρουφάκη, που προέβλεπε ότι θα επικρατήσει το Ναι. «Μην υποτιμάς τους συμπατριώτες σου, τους πιο ατρόμητους ανθρώπους» έλεγε στον φίλο του ο Γκαλμπρέιθ, όπως περιγράφει ο Ιαν Πάρκερ του «Νιου Γιόρκερ», που ήταν παρών στο δείπνο.

Οσοι πάντως θυμούνται τον Γκαλμπρέιθ από την εποχή ΓΑΠ, διαβεβαιώνουν ότι ο καθηγητής που έμελλε να στρατευθεί ως άμισθος εγκέφαλος της μετάβασης σε ένα παράλληλο ή σε ένα άλλο νόμισμα, δεν είχε εκφραστεί ποτέ υπέρ ενός Grexit. Το ίδιο και ο Τζέφρι Σακς που επίσης συνεργάστηκε ατύπως με τον Βαρουφάκη, συμβουλεύοντάς τον να χρεοκοπήσει, σε περίπτωση που δεν γινόταν δεκτό το αίτημα για κούρεμα του χρέους.

«Πέρα από τα Συμπόσια της Σύμης, που ήταν ανοιχτά, κάναμε δεκάδες κλειστές συναντήσεις με όλους αυτούς τους οικονομολόγους. Ποτέ δεν θυμάμαι κανέναν να μιλάει ή καν να υπαινίσσεται ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να ψάξει δρόμο εκτός ευρωζώνης» λέει πρόσωπο που μετείχε στον σχεδιασμό και την υλοποίηση της στρατηγικής της πρώτης μνημονιακής περιόδου. «Βλέπω αυτά που γράφουν και λένε τώρα ο Στίγκλιτς και ο Σακς και πραγματικά εκπλήσσομαι. Και τότε, ναι, ήταν κατά της λιτότητας, αλλά σε μας δεν είχαν αμφισβητήσει ποτέ την απόφαση για παραμονή στην ευρωζώνη».

Ο Γκαλμπρέιθ και ο Σακς ανήκουν στην ομάδα των αμερικανών νεοκεϊνσιανών οικονομολόγων, που μαζί με τον Πολ Κρούγκμαν και τον Τζόζεφ Στίγκλιτς έχουν ταχθεί ανοιχτά στο πλευρό της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Ο Κρούγκμαν –που διατηρεί σχέσεις με τη Λούκα Κατσέλη από τη Βοστώνη των αρχών της δεκαετίας του ’80 –υποστήριξε μάλιστα την Τετάρτη με ανάρτησή στο μπλογκ του και την επιλογή Βαρουφάκη να ετοιμάσει ένα πρόγραμμα «έκτακτης ανάγκης».

Πώς η ελίτ των οικονομολόγων από παπανδρεϊκή έγινε τσιπρική; Πώς έφτασε δηλαδή να υποστηρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ ακόμη και στα ακραία ενδεχόμενα της μονομερούς χρεοκοπίας και της εξόδου από το ευρώ, που ο Παπανδρέου και οι επόμενες κυβερνήσεις είχαν αποκηρύξει ως καταστροφικά;

«Οι Αγγλοσάξονες ήταν πάντα καχύποπτοι με την ευρωζώνη και οι «αριστεροί» ανάμεσά τους ήταν πάντα κατά της λιτότητας. Τα εμβληματικά πρόσωπα, ο Κρούγκμαν και ο Στίγκλιτς, είδαν στον ΣΥΡΙΖΑ ένα όχημα για τις απόψεις τους, χωρίς όμως να ξέρουν τι εστί ΣΥΡΙΖΑ» λέει πρώην υπουργός. Σύμφωνα με τον ίδιο, προσεγγίζουν το κυβερνών κόμμα με τη μέθοδο του cherry picking: τσιμπολογάνε από την ατζέντα του ΣΥΡΙΖΑ τα κεφάλαια που κουμπώνουν με τη δική τους ατζέντα όπως το χρέος και η λιτότητα, «αγνοώντας τα υπόλοιπα όπως ας πούμε η εχθρικότητα του ΣΥΡΙΖΑ προς την επιχειρηματικότητα».

Ο Στίγκλιτς πάντως βρέθηκε πριν από δέκα ημέρες στην Κέρκυρα, για να λάβει μέρος, ως παλαιός καλός παπανδρεϊκός, στο 16ο Συμπόσιο της Σύμης.

Από τις πρώτες αποφάσεις που έλαβε το υπουργείο Οικονομικών επί Βαρουφάκη ήταν η επιστράτευση της γαλλικής Lazard, του οίκου που είχε αναλάβει τη μεγάλη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2012. Η Lazard είχε αρχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες της στην κυβέρνηση Παπανδρέου ήδη από το 2010. Το προξενιό λέγεται ότι είχε αναλάβει ο Χάρης Παμπούκης.

Οπως όμως θυμάται στέλεχος της τότε κυβέρνησης, είχε γίνει προσπάθεια ο ρόλος των Γάλλων να κρατηθεί μυστικός. «Τους είχαμε προσεγγίσει επειδή ξέραμε ότι είναι οι καλύτεροι σε θέματα χρέους και δουλεύαμε μαζί τους σενάρια επιμήκυνσης. Δεν θέλαμε όμως να φανεί αυτό, όχι μόνο επειδή η ρύθμιση του χρέους ήταν ακόμη ταμπού αλλά και γιατί ο Ματιέ Πιγκάς, ισχυρός άνδρας της Lazard, ήταν ταυτόχρονα και στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, συνδεόμενος προσωπικά και με τον Ντομινίκ Στρος-Καν, τότε γενικό διευθυντή του ΔΝΤ».