Το σκληρό τίμημα της ενηλικίωσης

Τέσσερις συμμαθητές από ένα γυμνάσιο ιησουιτών στη Λίμα του Περού έρχονται αντιμέτωποι με μια πολύ αυστηρή καθηγήτρια. Η οποία θα τους κάνει τη ζωή κόλαση. Εκείνοι σκέφτονται να την εκδικηθούν και το τρενάκι του τρόμου ξεκινά. Ετσι, σαν παιχνίδι.

Είναι εντελώς διαφορετικοί χαρακτήρες, αλλά δεν ξεκολλάει ο ένας από τον άλλον. Θέλουν απεγνωσμένα να αρπάξουν τη ζωή απ’ τον λαιμό και να γίνουν σημαντικοί. Να αποκτήσουν υπόσταση. Οι καταπιεσμένες εφηβικές ορμόνες αλυχτούν και υπαγορεύουν την άμεση δράση. Ο Μάνου προέρχεται από ένα διαλυμένο σπίτι. Ο πατέρας του, επαγγελματίας στρατιωτικός, έχασε τα λογικά του στον εμφύλιο με το Φωτεινό Μονοπάτι. Είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της παρέας. Οι γονείς τού Κάρλος ξεχειλίζουν από συναισθηματική ανεπάρκεια. Το παιδί μεγαλώνει προσπαθώντας να γίνει «κανονικό» και είναι εκείνο που υπεκφεύγει από τις αποφάσεις της ομάδας. Ο Μόκο έχασε τη μητέρα του μικρός και έκτοτε ο πατέρας του πνίγεται στο αλκοόλ. Πουλάει πορνό στο σχολείο, ενώ είναι εθισμένος στα μπλοκμπάστερ της δεκαετίας του ’80. Είναι ο παρορμητικός της συντροφιάς. Την τετράδα κλείνει ο Μπέτο. Ο οποίος διάβαζει μανιωδώς λογοτεχνία, δίνει αγώνα για να κρύψει την ομοφυλοφιλία του, ενώ οι γονείς του τον προορίζουν για ταλαντούχο οικογενειάρχη. Αναμφισβήτητα διεκδικεί τον ρόλο του διανοουμένου.

Τέσσερα σπασικλάκια

Με αφορμή την επίσκεψη του Σαντιάγο Ρονκαλιόλο στην 14η Διεθνή Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, το «Βιβλιοδρόμιο» επικοινώνησε με τον συγγραφέα και του έθεσε μερικές πρώτες ερωτήσεις για το βιβλίο: «Το τελευταίο μου μυθιστόρημα «Καρφίτσες στην άμμο» είναι ένα θρίλερ για την εφηβεία. Πρωταγωνιστούν τέσσερα σπασικλάκια από ένα καθολικό σχολείο που μια μέρα αποφασίζουν να βάλουν τέλος στην απομόνωσή τους. Θέλουν απελπισμένα να αποκτήσουν δύναμη. Μέσα σ’ ένα «μάτσο» περιβάλλον, αισθάνονται πως έφτασε η ώρα να γίνουν πραγματικοί άντρες. Αλλά δεν ξέρουν πώς. Οι πατρικές φιγούρες γύρω τους είναι απόμακρες και ομιχλώδεις: Ενας στρατιωτικός σε μετατραυματικό στρες, ένας κατ’ εξακολούθηση αλκοολικός, ένας μισογύνης, ένας μεγαλοαστός που δεν γνωρίζει από αισθήματα. Τα παιδιά είναι χαμένα και μπερδεμένα. Αλληλοεπηρεάζονται κατ’ αποκλειστικότητα και είναι το μόνο μοντέλο συμπεριφοράς που αποδέχονται. Τα πράγματα δεν προχωρούν όπως τα έχουν σχεδιάσει. Tα λάθη είναι διαδοχικά. Μ’ έναν τρόπο το μυθιστόρημα είναι η δική μου εκδίκηση απέναντι στην εφηβεία μου».

Ολοι γνωρίζουν τι συνέβη

Η γραφή του Σαντιάγο Ρονκαλιόλο κινείται στη γλιστερή επιφάνεια συνάντησης της ποπ κουλτούρας με το κοινωνικοπολιτικό σχόλιο και κρατιέται όρθια. Το πλαίσιο της αφήγησης τοποθετείται στη Λίμα των αρχών της δεκαετίας του ’90, σ’ ένα σχολείο αρρένων. Στην αρχή σχεδόν κάθε κεφαλαίου οι πρωταγωνιστές διηγούνται σε μεγαλύτερη ηλικία, μπροστά σε μια αόρατη κάμερα, κατευθείαν στα μάτια του αναγνώστη δηλαδή, τα πεπραγμένα. Η μνήμη δεν ξεκαθαρίζει ποιος έκανε τι. Μα όλοι γνωρίζουν τι συνέβη. Τότε, λοιπόν, η ευρύτερη περιοχή του σχολείου που φιλοξενούσε κατά κύριο λόγο μεσοαστικές οικογένειες συμπιεζόταν από τις ραγδαία αναπτυσσόμενες φτωχογειτονιές των προσφύγων του εμφυλίου και των εργατών. Εκείνη την εποχή το Περού ταλανίζεται από εκτεταμένη βία, τρομοκρατία και υπερσυντηρητικές καθεστηκυίες αντιλήψεις. Ο διάλογος είχε χαθεί. Στην παρέα των τεσσάρων μαθητών καθρεφτίζεται, έστω και μιμητικά, η χαοτική αναδιάταξη του κοινωνικού ιστού. Σημείο αναφοράς αυτού του αναβρασμού είναι η δεσποινίς Πρίνγκλιν. Καθηγήτρια του σχολείου, στο μάθημα μάλιστα της σεξουαλικής αγωγής. Μια στριφνή εκπαιδευτικός που έχει κρυφές εσωτερικές πληγές. Παρ’ όλα αυτά, προβάλλει το αυταρχικό πρόσωπο του σχολείου, με διάθεση τιμωρητική. Νέμεσις και συνάμα ο βασικός επεξεργαστής εκ μέρους του συστήματος των παραβατικών κραδασμών. Ο συγγραφέας μας λέει σχετικά: «Μεγάλωσα σε μια χώρα που βρισκόταν σε πόλεμο: οι βόμβες, τα πτώματα, η απαγόρευση κυκλοφορίας και οι διακοπές ρεύματος ήταν σε ημερήσια διάταξη. Ετσι τον περισσότερο καιρό έμενα αναγκαστικά σπίτι. Η μόνη μου ψυχαγωγία ήταν τα βιβλία και οι ταινίες. Διάβαζα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και εναλλάξ παρακολουθούσα τις ταινίες του Αλφρεντ Χίτσκοκ. Ξεψάχνιζα τον Μάριο Βάργκας Λιόσα και χανόμουν στον παράξενο κόσμο του «The Twilight Zone». Από τότε αναπτύχθηκε στο μυαλό μου η ιδέα να χρησιμοποιήσω την ποπ κουλτούρα για να μιλήσω περί της ανθρώπινης κατάστασης».

Οι άξονες της αντιπαράθεσης