«Δεν υπάρχει εποχή χωρίς ποίηση»

Η ιδέα γεννήθηκε κάπου το 2005. Οπως όμως συμβαίνει συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις, τη μια έλειπε ο χρόνος, την άλλη τα χρήματα ή οι υποδομές. Τελικά, το πρώτο Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ Τήνου ευδοκίμησε το καλοκαίρι του 2010 ως προϊόν της έμπνευσης και των προσπαθειών του Ντίνου Σιώτη, με την οικονομική ύφεση που ήδη άρχιζε να ενσκήπτει, να μην το αποθαρρύνει ακριβώς. Μάλλον επιπλέον λόγο ύπαρξης του έδωσε. «Τέτοιες συλλογικότητες εξάλλου μάχονται την κρίση», λέει ο ποιητής και εκδότης, συμπληρώνοντας ότι κάτι τέτοιο «δεν είναι εύκολο ατομικά, ομαδικά όμως, ανταλλάσσοντας ιδέες με τη βοήθεια της λογοτεχνίας, γίνεται πιο εφικτό». Το δελτίο Τύπου της διοργάνωσης εμφαίνει επίσης σε αυτό τον ρόλο της: «Θέλει να μας θυμίσει», αναφέρει, «ότι υπάρχει ένας κόσμος, μια Ελλάδα, που μέσω της λογοτεχνίας αντιστέκεται και που μας λέει πως τίποτε δεν είναι πιο σπουδαίο από την ανάκτηση της συλλογικής αξιοπρέπειας». Πώς επιτυγχάνεται η τελευταία εντός ενός μαζικού γεγονότος; «Στεκόμενοι απέναντι σε έναν συγγραφέα ή έναν ποιητή που διαβάζει, προσέχοντάς τον, παρακολουθώντας τον, ο κόσμος αποκτά έναν κοινό παρονομαστή γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται προβληματισμοί» εξηγεί ο Σιώτης. «Αλλάζοντας λοιπόν τις προοπτικές μας, τα φεστιβάλ χτίζουν και μια αισιοδοξία για όσα θα έρθουν. Για τις απολαβές που μπορούμε να προσμένουμε όχι μόνο από τη λογοτεχνία, αλλά και από τον χρόνο».

Μέχρι σήμερα, οι συγγραφείς και οι ποιητές που συνέβαλαν σε όλα αυτά ήταν περίπου 100, από διάφορες χώρες. Φέτος, το ίδιο εγχείρημα, που κάθε χρόνο διοργανώνεται από την «Κοινωνία των (δε)κάτων», υπεύθυνη για το φερώνυμο λογοτεχνικό περιοδικό και έχοντας ως στόχο τη σύσφιγξη των σχέσεων της παγκόσμιας λογοτεχνικής κοινότητας, θα πραγματοποιηθεί από 28 ώς 30 Ιουλίου. Οι συμμετέχοντες φτάνουν τους 16: οι «διεθνείς» είναι η Ανε Χελένε Γκούνταλ από τη Νορβηγία, η Κροάτισσα Ολγα Σαβιτσέβιτς, η Κέιτ Νιούμαν από την Ιρλανδία, ο Αμερικανός Νταν Σκόφιλντ, ο Νούρι αλ-Τζάρα από τη Συρία, η Δανή Μαριάνε Λάρσεν και ο Γκέρχαρντ Φάλκνερ, ο Γερμανός. Από την Ελλάδα συμμετέχουν οι Δημήτρης Αθηνάκης και Σοφία Διονυσοπούλου, Θεόδωρος Γρηγοριάδης και Χάρης Μελιτάς, Χρύσα Φάντη και Πέτρος Μάρκαρης, Αλέκος Φλωράκης, Δημήτρης Χουλιαράκης και η Δήμητρα Χριστοδούλου. «Στα κείμενά τους, που θα ακούσουμε στη γλώσσα τους, δεν διαβάζουμε μόνο τους ίδιους τους συγγραφείς, αλλά τον ίδιο μας τον εαυτό, αφού όπως είπε και ο μεξικανός ποιητής Χοσέ Εμίλιο Πατσέκο, «διαβάζοντας τους άλλους διαβαζόμαστε»», αναφέρει κάπου το πρόγραμμα της διοργάνωσης. Οπως και να έχει, στα πλαίσιά της τα έργα των φετινών λογοτεχνών θα διαβαστούν από τους ίδιους, ενώ θα υπάρχουν και διαθέσιμες μεταφράσεις στα ελληνικά και τα αγγλικά. Το πρόγραμμα εμπλουτίζεται και από συναυλίες έντεχνης ή παραδοσιακής μουσικής.

Δεν είναι όμως η ποίηση ένα σπορ ατομικό, κατάλληλο όχι για πολυάνθρωπες εκδηλώσεις, αλλά για ένα ή δύο ζευγάρια μάτια το πολύ; Μια πρώτη απάντηση δίνει μιλώντας στο «Βιβλιοδρόμιο» ο Γκέρχαρντ Φάλκνερ: «Από τη στιγμή που το φεστιβάλ λαμβάνει χώρα στην Ελλάδα και που οι Ελληνες με την ποίηση είναι πολύ παλιοί φίλοι, το αποτέλεσμα θα είναι καλό» λέει μισοαστεία-μισοσοβαρά. «Σίγουρα πρόκειται για μια τέχνη που απαιτεί ιδιωτικότητα, αφότου όμως την επιτύχει, μπορεί να λειτουργήσει και πιο συντροφικά», καταλήγει. Η Δήμητρα Χριστοδούλου έχει ελαφρώς διαφορετική προσέγγιση: «Μα κάθε τέχνη είναι «ατομικό σπορ», διαφορετικά δεν είναι πηγαία, δεν είναι αυθεντική» παρατηρεί. «Ταυτόχρονα όμως εξελίσσεται, επειδή είναι εντελώς αυτονόητη η αναφορά σε κάποιο κοινό. Ζωγραφίζει κάποιος, επειδή κάποιος άλλος θα δει τον πίνακα, γράφει μουσική, επειδή ελπίζει ότι κάποιος θα την ακούσει. Ακόμη και κάποιος που γράφει ένα ποίημα και το κρύβει στο συρτάρι του, το γράφει αισθανόμενος κοινό του εαυτού του. Δεν βλέπω σε τι αναιρεί τη μοναχική φύση της ποίησης, το να διαβάζεται σε αυτό ή το άλλο φόρουμ. Ενα φεστιβάλ είναι ένας ακόμη χώρος όπου ένας ποιητής ή μια ποιήτρια μπορούν να παρουσιάσουν κάπως τη δουλειά τους και να ακούσουν την ποίηση άλλων. Δεν χρειάζεται ούτε να το μυθοποιεί κανείς ούτε να το ενοχοποιεί με κάποια αγοραφοβία».

Ακόμα καλύτερα, στην ιστορία του Διεθνούς Λογοτεχνικού Φεστιβάλ Τήνου υπήρχαν και περιπτώσεις που η ανάγνωση ενός ποιήματος μόνο «ατομικό σπορ» δεν ήταν. Ο Ντίνος Σιώτης θυμάται ακόμα, από την πρώτη κιόλας χρονιά, τη στιγμή που ο Βραζιλιάνος Λέντο Ιβο διάβασε το συμβολικό της κρίσης που επέλαυνε ποίημά του με τίτλο «Οι φτωχοί στον σταθμό του λεωφορείου». «Ο κόσμος είχε τρελαθεί, τον χειροκροτούσαν όρθιοι για δέκα λεπτά», αφηγείται. «Επειτα δεν τον άφηναν σε ησυχία και όταν λίγο καιρό αργότερα έστειλε κι εκείνος ένα γράμμα, έγραφε ότι από όλα τα φεστιβάλ που είχε επισκεφθεί, αυτό ήταν το πιο ωραίο, το πιο συλλογικό». Το τελευταίο σχόλιο του ποιητή ίσως να φανερώνει ότι το κατόρθωμα δεν ήταν αποκλειστικά δικό του. «Κάποιος που βγαίνει από το σπίτι του αποφασισμένος να πάει κάπου όπου θ’ ακούσει ποίηση και το κάνει αυτό με λαχτάρα και έρχεται εκεί και κάθεται και ακούει με θερμή προσοχή και εσωτερική ανταπόκριση, αυτός είναι ο ιδανικός «θεατής», ακροατής καλύτερα, οποιασδήποτε δημόσιας ανάγνωσης ποίησης, ο φυσικός της αποδέκτης» λέει η Δήμητρα Χριστοδούλου ερωτώμενη για τους ιδεώδεις φεστιβαλιστές. «Και, πιστέψτε με, αυτός ο άνθρωπος δεν είναι τόσο σπάνιος, ώστε να χρειάζεται να επιστρατεύσουμε τη φαντασία μας για να σχηματίσουμε την εικόνα του. Εξάλλου οι ίδιοι οι ποιητές τακτικότατα εναλλάσσονται, ως γνωστόν, στους ρόλους εκείνου που ακούει κι εκείνου που διαβάζει, έτσι δεν είναι;».