Γεννημένη στη Νέα Ζηλανδία το 1888 από πλούσιους γονείς, η Κάθριν Μάνσφιλντ θα στελνόταν άρον άρον στην Αγγλία στα δεκαπέντε της χρόνια όταν ξέσπασε ένα ερωτικό σκάνδαλο με συμμαθήτριά της, που μάλιστα ήταν πριγκίπισσα από την τοπική φυλή των Μαορί. Η μέριμνά της για όσα υφίσταντο οι Μαορί στη διάρκεια της βρετανικής αποικιοκρατίας διατηρήθηκε ώς το τέλος της ζωής της και απεικονίζεται σε ορισμένα διηγήματά της. Στο Κουίνς Κόλετζ της εποχής βίωσε τους περιορισμούς στην εκπαίδευση των κοριτσιών, εξεγέρθηκε, συνδέθηκε με πρωτοποριακά τότε καλλιτεχνικά κινήματα (γαλλικός συμβολισμός, φωβισμός) και επέστρεψε στα 18 της στη Νέα Ζηλανδία όπου και θα δημοσίευε τα πρώτα της διηγήματα. Πίσω στο Λονδίνο, ύστερα από άλλη μία έκκεντρη ερωτική περιπέτεια, παντρεύτηκε εικονικά στα είκοσί της χρόνια έναν δάσκαλο μουσικής τον οποίο και χώρισε μέσα σε λίγες ώρες. Ο λόγος; Μα ήταν ήδη έγκυος με κάποιον άλλον. Η πανικόβλητη μητέρα της θα την έστελνε σε μια λουτρόπολη της Βαυαρίας, μακριά από αδιάκριτα μάτια, όπου η Μάνσφιλντ θα απέβαλλε από απροσεξία. Εκεί ωστόσο θα αντλούσε το υλικό για την πρώτη ολοκληρωμένη συλλογή διηγημάτων της «Σε μια γερμανική πανσιόν», που εκδόθηκε στα 1911.

Αν και η ίδια η Μάνσφιλντ έχει χαρακτηρίσει τη συλλογή πρώιμη και ανώριμη, τα δείγματα της συγγραφικής της ιδιοφυΐας είναι σαφή: εκλεπτυσμένο, φλεγματικό και συχνά σαρδόνιο χιούμορ, οξεία ματιά στην πραγματικότητα, αποκάλυψη των ετερόχθονων ιδιοτήτων, γεωγραφική και ανθρωπολογική συγκριτολογική ματιά στον γύρω κόσμο, είναι μερικά χαρακτηριστικά της που δικαίως την κατατάσσουν στις ιέρειες του μοντερνισμού. Εχουμε εδώ δεκατρείς ιστορίες που η πλειονότητά τους είναι πρωτοπρόσωπες και εμπλέκουν την ίδια την αφηγήτρια. Στις υπόλοιπες έχουμε φευγαλέες ματιές στην επαρχιακή Γερμανία της εποχής.

Στερεότυπα

Το πρώτο στοιχείο που ίσως επισημάνει ο αναγνώστης είναι τα στερεότυπα με βάση τα οποία οι άνθρωποι της εποχής κρίνουν τις άλλες κοινωνίες. Οι γερμανοί συγκάτοικοι στην πανσιόν έχουν προκατασκευασμένες απόψεις για την Αγγλία της εποχής (γκριζωπή, «μια μάζα μοσχαρίσιου κρέατος που πλέει σε μια σάλτσα από θάλασσα», καλά υφάσματα αλλά πληκτική ζωή κ.ο.κ.) ενώ η ίδια η Μάνσφιλντ σατιρίζει την προσκόλληση των Γερμανών στους τύπους, στην εμμονή με το φαγητό και στις σωματικές λειτουργίες, στο δόσιμό τους στη φύση, στις εθνικιστικές τάσεις.

Η ατμόσφαιρα της λουτρόπολης δίνεται με ακρίβεια και με εύστοχες πινελιές, η φύση είναι παρούσα, αλλά είναι κυρίως οι εσωτερικοί χώροι που σκιαγραφούνται ανάλαφρα με τολμηρές μεταφορές υποβάλλοντας το ανοιχτό ενδεχόμενο μιας επεικείμενης τραγωδίας. Δεν είναι ωστόσο αυτή η πρόθεση της Μάνσφιλντ. Περισσότερο επικεντρώνεται στην ανάδειξη του σημαντικού μέσα από το τετριμμένο, προβάλλοντας δηλαδή απλά γεγονότα της καθημερινότητας, με τις εντάσεις να υποβόσκουν. Χαρακτηριστικός είναι ακόμη ο διάχυτος πλην καλά συγκαλυμμένος ερωτισμός, με τις υποψίες της αφηγήτριας για την κρυφή ζωή των ενοίκων να παίρνουν ενίοτε σάρκα και οστά.

Τα δύο καλύτερα

Ως καλύτερα διηγήματα της καλομεταφρασμένης αυτής συλλογής, σημαδιακά για την μετέπειτα πορεία τής Μάνσφιλντ, επιλέγω το «Η μοντέρνα ψυχή» και το «Γέννηση». Στο πρώτο παρελαύνουν κάμποσοι ένοικοι της πανσιόν οι οποίοι ύστερα από μια έξοχη καταγραφή συγκαλυμμένων αψιμαχιών στον κήπο θα μαζευτούν για μια μουσική βραδιά όπου ο καθένας θα επιδείξει το ταλέντο του. Μια μάλλον παραγνωρισμένη ηθοποιός που θυσιάζει κατά δήλωσή της την καριέρα της για να περιποιείται τη μητέρα της θα αποτελέσει το κεντρικό αντικείμενο της σάτιρας της Μάνσφιλντ καθώς αποδεικνύεται ότι η θυσία είναι απλώς ένα πρόσχημα και συνάμα ένα αιτιολογικό για τη μη εκτόξευσή της στις σφαίρες της δόξας. Η ευαίσθητη ηθοποιός θα «σωθεί» στο τέλος ερωτικά από κάποιον Κύριο Καθηγητή ο οποίος μάλλον για τη μητέρα της προοριζόταν.

Στη «Γέννηση», πάλι, έχουμε μια εξ αρχής κατεδάφιση της προσωπικότητας ενός υποχονδριακού συζύγου που τα πάντα τού φταίνε ενώ η καημένη η γυναίκα του προσπαθεί να γεννήσει (για τρίτη φορά) στον πάνω όροφο. Τα βάζει με τον καιρό, με την υπηρέτρια, με τον γιατρό, με την ίδια την γυναίκα του που αργεί να φέρει στον κόσμο τον διάδοχο. Κι εκεί που πιστεύουμε πως η Μάνσφιλντ θα περιπέσει σε ένα χοντροκομμένο φεμινιστικό κήρυγμα για τη φύση των αντρών, δίνεται μια ανεπάντεχη στροφή στην αφήγηση. Ο σύζυγος αρχίζει να ονειροπολεί, ακούει τον άνεμο και τις κυριακάτικες καμπάνες να ηχούν σαν να έχουν όλες μετακομίσει στον δρόμο τους, σχεδιάζει το μέλλον για χάρη του αγέννητου γιου και εντέλει ανασύρει ευτυχείς αναμνήσεις χαϊδεύοντας με τρυφερότητα μια φωτογραφία με την αγαπημένη του σύζυγο. Σε κατάσταση ακραίου συναισθηματισμού πλέον αρχίζει να φοβάται ότι η γυναίκα του θα πεθάνει στη γέννα και μαζί του το φοβόμαστε κι εμείς. Ωσπου ο σοβαρός γιατρός θα του αναγγείλει ότι όλα καλά, ότι ο διάδοχος γεννήθηκε και τότε ανακουφισμένος ο ήρωάς μας, σε μια τελική αφηγηματική στροφή, θα οικτίρει τον εαυτό του για τις ταλαιπωρίες του.

Ωριμότητα

Συμβατικές ηρωίδες που βάλλονται ανελέητα

Είναι εντυπωσιακή η ωριμότητα και η κοινωνική γνώση που επιδεικνύει η τότε 23χρονη μόλις Κάθριν Μάνσφιλντ. Μέσα σε λίγες αράδες σκιαγραφούνται καταστάσεις, δίνονται απρόσμενες μεταφορές, υπονοούνται πολλά και ποικίλα ανείπωτα, ενώ η οπτική γωνία μετατοπίζεται απρόσμενα. Η εσωτερικότητα κυριαρχεί αλλά βασίζεται στα αφηγηματικά επιφαινόμενα και αφήνει στον αναγνώστη την επιλογή να δώσει τις δικές του ερμηνείες. Οι άντρες αποτελούν συχνά τον στόχο της αλλά και οι συμβατικές ηρωίδες της βάλλονται ανελέητα. Ανήσυχη, ευφυής και κατεδαφιστική ως προς τις κυρίαρχες παραδοχές του βίου, δεν εμπίπτει ωστόσο σε ηθικοπλαστικά κηρύγματα. Κατανοεί και σχετικοποιεί με άλλα λόγια την κοινωνική ζωή, ειδικά υπό το φως του Μεγάλου Πολέμου που θα την οδηγήσει στην αναζήτηση νέων εκφραστικών μορφών. Δεν είναι τυχαίο ότι η Βιρτζίνια Γουλφ είχε δηλώσει ότι ήταν η μόνη συγγραφέας που την γραφή της είχε ζηλέψει. Το δράμα πάντως είναι ότι υποφέροντας από φυματίωση και παρά τις διαρκείς μετακινήσεις με τον δεύτερο σύζυγό της σε φιλικότερες κλιματικές ζώνες, η Κάθριν Μάνσφιλντ θα πέθαινε στις αρχές του 1923. Πρόφτασε να μας παραδώσει πολλά ακόμη εξαίρετα διηγήματα, ορισμένα από τα οποία συγκεντρώθηκαν σε συλλογές μετά θάνατον.

Katherine Mansfield

Σε μια γερμανική πανσιόν

Mτφ. Γιώργος Μπαρουξής

Εκδ. Ποικίλη Στοά 2016,

Σελ. 191

Τιμή: 12 ευρώ