Αναζήτηση
Μια γυναίκα χωρίς παιδιά καλείται να αποφασίσει για την τύχη των παιδιών των άλλων. Ενας σύγχρονος Σολομώντας θηλυκού γένους που δουλειά του είναι να αποδώσει δικαιοσύνη στο Λονδίνο του 21ου αι. και να λύσει αντιδικίες που έχουν τις ρίζες τους σε θρησκευτικές πεποιθήσεις αιώνων. Μια σύζυγος η οποία την ώρα που συντάσσει τις προσεκτικά υφασμένες αποφάσεις της –κείμενα που λίγο απέχουν από το να τα χαρακτηρίσει κάποιος έργα τέχνης –πρέπει να αντιμετωπίσει την κρίση που περνά ο γάμος της και να διαχειριστεί την ανάγκη του συζύγου της (ο οποίος μπαίνει στην έβδομη δεκαετία της ζωής του) να προλάβει να ζήσει την τελευταία έντονη ερωτική του περιπέτεια με μια γυναίκα που έχει τα μισά του χρόνια. Και μάλιστα με την άδειά της.
Σε αυτήν τη φάση συναντάμε την 59χρονη Φιόνα, την ηρωίδα του νέου βιβλίου του Ιαν ΜακΓιούαν «Νόμος περί τέκνων». Κι ενώ ο σύζυγός της Τζακ μετρά τα όσα τους χωρίζουν σε επτά εβδομάδες και μία μέρα, όσες και οι μέρες που έχουν να κάνουν έρωτα, εκείνη μετρά τον χρόνο βάσει των υποθέσεων που έχει χειριστεί. Τα χρονικά ορόσημα τοποθετούνται ανάλογα με τις μεγάλες και δύσκολες αποφάσεις τις οποίες κλήθηκε να εκδώσει είτε η ίδια είτε κάποιος συνάδελφός της. Αποφάσεις που έγιναν αιτία είτε να γραφούν με χρυσά γράμματα ονόματα στα δικαστικά χρονικά είτε να προσθέσουν μελανές σελίδες σε πολλά υποσχόμενες καριέρες. Και οι οποίες δίνουν συχνά την εντύπωση μιας έντεχνης συρραφής μικρών διηγημάτων, αποδοσμένες όλες με τρόπο ψυχρό και ελαφρώς αποστειρωμένο, γεγονός που επιτείνει το τρίτο ενικό πρόσωπο της αφήγησης, κι ας είναι σαφές εξαρχής πως αν οι αράδες είχαν φωνή θα ήταν εκείνη της Φιόνα.
Ουίσκι και μελωδίες
Κάπου εκεί ανάμεσα σε απλωμένες σελίδες στο πάτωμα, ένα ποτήρι ουίσκι που γεμίζει περισσότερο ως συντροφιά παρά ως παρηγοριά, σε μελωδίες που παράγονται από τις χορδές ενός πιάνου (απαραίτητο σχεδόν συστατικό της συγγραφικής συνταγής του βραβευμένου με Μπούκερ Βρετανού) και σε έναν σύζυγο που τολμά βραχυπρόθεσμα να «αποδράσει» από τον γάμο τους για να επιστρέψει λίγο αργότερα μετανιωμένος και πιθανόν άπραγος στο ξένο κρεβάτι, η Φιόνα καλείται να αποφασίσει για ένα ζήτημα ζωής και θανάτου. Για το αν θα πρέπει ένας έφηβος, λίγους μόλις μήνες πριν από την ενηλικίωσή του, να κάνει μετάγγιση όπως επιβάλλει η ιατρική επιστήμη για τη σωτηρία της ζωής του ή αν θα πρέπει να ακολουθηθούν όσα προστάζει η θρησκεία του –είναι μάρτυρας του Ιεχωβά -, οπότε θα επέλθει η σωτηρία της ψυχής του.
Εμπειρη σε ανάλογες αποφάσεις που προκαλούν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης κι από τις οποίες εξαρτάται η ζωή κάποιου ανηλίκου –ανάμεσά τους η πολύκροτη υπόθεση με τα σιαμαία αδέλφια, εκ των οποίων το ένα έζησε και το άλλο πέθανε με μια καινοφανή απόφασή της, η οποία της χάρισε την αναγνώριση μεταξύ των συναδέλφων της αλλά και ανήσυχο ύπνο για καιρό -, όπως και στις διενέξεις που προκύπτουν λόγω των θρησκευτικών διαφορών ανάμεσα στις οικογένειες (τόσο, που κάποιες φορές έχει την εντύπωση ο αναγνώστης ότι ο συγγραφέας έχει κάνει μια δειγματοληπτική παράθεση με στόχο να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος του θρησκευτικού φάσματος), αν και δείχνει κατά βάθος να γνωρίζει τι πρέπει να αποφασίσει, επιλέγει να συναντήσει τον νεαρό ασθενή και να πεισθεί για το σθένος των πεποιθήσεών του.
Η συνάντηση εκείνη στο νοσοκομείο, με τον νεαρό μάρτυρα του Ιεχωβά να μαθαίνει βιολί ενώ ο χρόνος μετρά αντίστροφα για τη ζωή του, και η στιγμή που επιτρέπει στον εαυτό της να ξεφύγει από τα στενά όρια της δικαστού και να συνοδεύσει με τη φωνή της τη μελωδία που ερμηνεύει εκείνος με το δοξάρι του, θα αποτελέσουν και το σημείο καμπής της ιστορίας.
Ενα φευγαλέο άγγιγμα
«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τις ιδέες»
Ο πολυβραβευμένος και πολυπράγμων –καθώς δεν περιορίζεται στο μυθιστόρημα, αλλά έχει παρουσία και ως σεναριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας και διηγημάτων –Ιαν ΜακΓιούαν, δημιουργός μεταξύ άλλων και της δημοφιλούς «Εξιλέωσης», επί τη ευκαιρία της κυκλοφορίας του μυθιστορήματός του «Νόμος περί τέκνων» –στα ελληνικά κυκλοφορεί εντός των ημερών από τις εκδόσεις Πατάκη –μίλησε στην ισπανική εφημερίδα «Ελ Μούντο», στον δημοσιογράφο Λουίς Αλεμανί.
Στο τέλος του μυθιστορήματός σας περιγράφετε τη Φιόνα ως μια γυναίκα που σεβόταν πάντα τους κανόνες και τους θεσμούς και για τον λόγο αυτόν σπούδασε Νομική, γεγονός που μου φέρνει κατά νου τον Κρίστοφερ Χίτσενς και τον Σαλμάν Ρούσντι, οι οποίοι σας παρουσιάζουν στα απομνημονεύματά τους ως το καλό παιδί της συμμορίας, που δεν ήταν ποτέ επαναστάτης.
Είναι αλήθεια ότι ποτέ δεν ήμουν επαναστάτης. Ξέρω ότι μερικές φορές οι κανόνες είναι ηλίθιοι και αξίζει τον κόπο να τους παραβούμε. Πιστεύω όμως ότι οι άνθρωποι τείνουμε να είμαστε σκληροί, βίαιοι κι εγωιστές και για να ζήσουμε χρειαζόμαστε νόμους και θεσμούς όσο το δυνατόν πιο ακριβείς.
Και ποτέ δεν θελήσατε να είστε τολμηρός, ριζοσπαστικός και σέξι, σαν τον κιθαρίστα της ιστορίας σας;
Βεβαίως και θα ήθελα να ζήσω μια ζωή τρελή, γεμάτη προκλήσεις. Αν θες να προκαλέσεις ρήξεις, πρέπει από κάπου να ξεκινήσεις. Δεν ξέρω αν αυτό προκύπτει επειδή γερνάω, αλλά οι επαναστάτες που με ενδιέφεραν ήταν επαναστάτες διανοούμενοι: Δαρβίνος, Κοπέρνικος, Αϊνστάιν.
Η Φιόνα επίσης τείνει να συνθέτει τις απόψεις των ανθρώπων γύρω της κι αυτό είναι ένας κοινός τόπος στα μυθιστορήματά σας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στα βιβλία σας κάποιος συναντά μια ιδέα και τον αντίλογό της, που εκφράζονται με τρόπο δίκαιο και λογικό.
Τα μυθιστορήματα ιδεών με συναρπάζουν. Βρίσκω πολύ ελκυστική την ιδέα ενός μυθιστορήματος γύρω από τη σύγκρουση δυο νόμιμων ιδεών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, για παράδειγμα, έχουμε τη σύγκρουση ανάμεσα στις αξίες της κοσμικής ζωής και στα δικαιώματα μιας θρησκευόμενης οικογένειας. Ξέρω όμως ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τις ιδέες, ότι τα μυθιστορήματα χρειάζονται αληθινές προσωπικότητες.
Αν αυτό το μυθιστόρημα είχε πέσει στα χέρια μου χωρίς όνομα στο εξώφυλλο, θα μπορούσα να υποθέσω ότι είναι δικό σας.
Αυτό με κολακεύει. Σκοπός μου είναι κάθε ιστορία να είναι εντελώς διαφορετική από την προηγούμενη, αλλά ξέρω ότι ένα μυθιστόρημα είναι από τις πιο προσωπικές και εσωτερικές μορφές τέχνης που υπάρχουν και είναι αδύνατον να μην αφήσεις πάνω του το προσωπικό σου αποτύπωμα.
Θα ήθελα να σας ρωτήσω για τις ημέρες που δεν σας αρέσει ό,τι έχετε γράψει. Σας συμβαίνει συχνά;
Πολύ συχνά. Και υπάρχει κάτι παράλογο σε αυτήν τη δυσαρέσκεια. Ξαναδιαβάζω μια παράγραφο, συνειδητοποιώ ότι δεν είναι σωστή και, ξαφνικά, γίνομαι επιφυλακτικός για όλα όσα έχω κάνει, μου φαίνονται άχρηστα. Υπάρχουν επίσης φορές που συμβαίνει το αντίθετο. Μου αρέσει ένα σημείο και πιστεύω ότι όλα όσα έχω κάνει είναι πολύ καλύτερα από ό,τι πραγματικά είναι.
Διαβάζοντας κάποιος τον «Νόμο περί τέκνων», το πρώτο πράγμα που σκέφτεται είναι ότι οι δουλειές ενός συγγραφέα κι ενός δικαστή είναι παρόμοιες. Παίρνετε χαρακτήρες που βρίσκονται σε κατάσταση σύγκρουσης, με στόχο να τους οδηγήσετε σε δίκαιη και ουσιαστική λύση, ει δυνατόν.
Στα βιβλία σας η μουσική φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο. Στην «Ακτή» η κοπέλα ήταν βιολονίστρια, στο «Αμστερνταμ» υπήρχε ένας συνθέτης…
Η μουσική είναι ένα προσωπικό πάθος. Είναι η μορφή τέχνης που σέβομαι περισσότερο. Λατρεύω το γεγονός ότι η μουσική δεν σημαίνει τίποτα και ότι, ακριβώς για τον λόγο αυτόν, μπορεί να σημαίνει τα πάντα. Θα λέγαμε ότι στα μυθιστορήματα η μουσική χρησιμεύει για να κάνεις τους χαρακτήρες να ξεδιπλωθούν.
Θα λέγατε ότι η συγγραφή ενός μυθιστορήματος γύρω από το περίπλοκο ζήτημα της συνύπαρξης μεταξύ κοσμικής κοινωνίας και θρησκευτικής ζωής σάς έχει κάνει σοφότερο;
Το να γίνω πιο σοφός ήταν το σχέδιο που είχα στη ζωή μου. Τώρα είμαι 67 και τείνω να γίνω λιγότερο σοφός. Και μέχρι τον θάνατό μου… Το να γράψεις ένα μυθιστόρημα σου δίνει ευχαρίστηση, αλλά δεν σε κάνει πιο σοφό. Ολα αυτά που ξεδιπλώνεις όταν γράφεις ένα βιβλίο είναι πράγματα που τα έχεις ήδη μέσα σου. Προσέξτε, μιλάω για μυθιστόρημα, όχι για βιογραφία ή για δοκίμιο.
Ian McEwan
Νόμος Περί Τέκνων
Μτφ. Αντώνης Καλοκύρης
Εκδ. Πατάκη 2015,
σελ. 271
Το βιβλίο αναμένεται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων μετά τις 15 Δεκεμβρίου
