Γιατί οι βιβλιοθήκες ονομάζονταν «μουσεία»;

Πόσες βιβλιοθήκες χωράνε σε 220 τ.μ.; Πώς ονόμαζαν τους χώρους όπου αποθήκευαν τους παπύρους τους οι αρχαίοι Ελληνες; Ποιος αποφάσισε τη δημιουργία της πρώτης δημόσιας βιβλιοθήκης στη Ρώμη; Και σε ποιο μέρος της Ευρώπης βρίσκεται εκείνη που άλλαξε ριζικά την τοποθέτηση των βιβλίων ώς εκείνη τη στιγμή και δημιούργησε την εικόνα που έχουμε σήμερα για τις βιβλιοθήκες;

Περισσότερα από 25 αρχειακού χαρακτήρα οικοδομήματα από την Κρήτη έως την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και από το Σινά έως την Οξφόρδη κατάφεραν να χωρέσουν στον μικρό σχετικά χώρο περιοδικών εκθέσεων του κεντρικού κτιρίου του Μουσείου Μπενάκη. Και μέσα από έγχρωμες φωτογραφίες που αποκαλύπτουν το άβατο σε πολλούς εξ ημών εσωτερικό τους, σχέδια και σύντομα αλλά κατατοπιστικά κείμενα επιχειρούν «ένα συναρπαστικό ταξίδι στο πώς εξελίχθηκε η ιδέα της βιβλιοθήκης στον χρόνο», όπως επισημαίνει ο πρώην διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη και νυν μέλος της Διοικητικής του Επιτροπής, ακαδημαϊκός Αγγελος Δεληβορριάς, με αφορμή τη νέα έκθεση του μουσείου «Η αρχιτεκτονική των βιβλιοθηκών στον δυτικό πολιτισμό από τη μινωική εποχή στον Μιχαήλ Αγγελο, 1600 π.Χ. – 1600 μ.Χ.». Εκθεση που επιμελήθηκε ο αρχιτέκτων και ιστορικός του βιβλίου Κωνσταντίνος Στάικος και διοργανώνεται με αφορμή την ομότιτλη και ιδιαιτέρως επιμελημένη έκδοση, η οποία τεκμηριώνεται και με πλούσιο εικονογραφικό υλικό.

Ακολουθώντας μία προς μία τις γυάλινες προθήκες, οι επισκέπτες ταξιδεύουν στον χρόνο αλλά και στον κόσμο. Κι ανακαλύπτουν ότι στην κλασική αρχαιότητα οι βιβλιοθήκες έμοιαζαν με ναούς. Στο εσωτερικό τους πρυτάνευε το άγαλμα της θεάς της σοφίας, Αθηνάς. Διευθυντής τους ήταν ένας ιερέας, εκείνος των Μουσών. Και το όνομά τους ήταν «μουσεία», ενώ το αρχέτυπό τους υπήρξε πιθανότατα η σχολή της Μιλήτου. Λίγο πιο κάτω αποκαλύπτεται ότι πίσω από την πρώτη δημόσια βιβλιοθήκη της Ρώμης βρισκόταν ο Ιούλιος Καίσαρας, «καθώς κατά τη διαμονή του στην Αλεξάνδρεια αντιλήφθηκε τη σημασία που είχε η βιβλιοθήκη των Πτολεμαίων». Και μάλιστα υπήρξε εισηγητής μιας σημαντικής αρχιτεκτονικής καινοτομίας: της δημιουργίας δύο παράλληλων κτιρίων, ενός αφιερωμένου στην ελληνική κι ενός στη λατινική, ενώ από την εποχή εκείνη άρχισε η χρήση του όρου «βιβλιοθήκη». Στα ρωμαϊκά χρόνια δε οι βιβλιοθήκες έγιναν τόσο δημοφιλείς και ως χώρος συνάντησης, ώστε η πόλη τον 5ο αι. διέθετε 26 δημόσια τέτοια ιδρύματα.

Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ. Στη διαδρομή προβλέπονται στάσεις στα χρόνια της έλευσης του χριστιανισμού, «οπότε αλλάζουν» όλα, όπως εξηγεί ο Κωνσταντίνος Στάικος. «Καταργούνται οι βιβλιοθήκες και η γνώση μεταφέρεται στο καθολικό της εκκλησίας, ενώ πλέον τα κείμενα από τους παπύρους μεταγράφονται σε περγαμηνούς κώδικες και παίρνουν τη μορφή των σημερινών βιβλίων» συνεχίζει.