Τι γυρεύουν στην Τήνο έξι κορυφαίοι οινογνώστες;

Η διαδρομή από τη Χώρα της Τήνου προς τον Φαλατάδο διαρκεί περίπου 30 λεπτά. Μια ξένοιαστη, τυπική κυκλαδίτικη διαδρομή μέχρι να βγει κανείς από το χωριό και κατευθυνόμενος βορειότερα να εισέλθει σε ένα αλλόκοτο τοπίο σπαρμένο με γιγάντιους ωοειδείς γρανιτένιους ογκόλιθους. Το μυθικό τοπίο –λέγεται ότι επρόκειτο για ένα από τα πεδία των Τιτανομαχιών –συμπληρώνουν οι ατέλειωτες πεζούλες και οι λίθινες διαμορφώσεις. Εκεί ανάμεσα ξεφυτρώνει ένας αμπελότοπος 14 ετών, που απλώνεται στο οροπέδιο Στεγαστά, ανοιχτά του Φαλατάδου στη βορειοανατολική πλευρά της Τήνου και σε υψόμετρο 450 μέτρων.

Σε αυτό το απόκοσμο τοπίο βρέθηκε πρόσφατα ένα διεθνές, ετερόκλητο σύνολο ειδικών του κρασιού. Αυτοί οι περιζήτητοι Masters of Wines όπως αποκαλούνται αγγλιστί, που θεωρούνται κατά τεκμήριο οι καλύτεροι γνώστες κρασιού στην παγκόσμια οινική κοινότητα, ξεναγήθηκαν από τους ανθρώπους του καινοτόμου οινοποιείου Τηνιακοί Αμπελώνες. Πρόθεσή τους ήταν να γνωρίσουν από κοντά το τηνιακό τερουάρ, τις κυκλαδίτικες ποικιλίες και τους οινοπαραγωγούς της εταιρείας Τηνιακοί Αμπελώνες, που με την αγόγγυστη φροντίδα τους έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν μερικά από τα καλύτερα ελληνικά κρασιά.

Η Τήνος έχει παρελθόν με το κρασί, πράγμα ευρέως άγνωστο. Η περιοχή φημιζόταν για τους αμπελώνες της αλλά εγκαταλείφθηκαν επί δεκαετίες για να δώσουν τη θέση τους στα πιο βουκολικά βοσκοτόπια. Ωστόσο, τα ίχνη χιλιάδων χρόνων αμπελουργίας φαίνονται ατάκτως ερριμμένα. Σπασμένα κομμάτια από κιούπια, με τα οποία μετέφεραν οι κάτοικοι επί αιώνες τον μούστο, φανερώνονται σε διάφορα σημεία του αμπελώνα. Εξαιτίας της δύσκολης πρόσβασης, οι κάτοικοι δεν μπορούσαν να μεταφέρουν τα σταφύλια τους και έτσι συμβιβάζονταν με την άγρια φύση: τα πατούσαν επιτόπου σε στεγασμένα πατητήρια που διασώζονται μέχρι σήμερα και από τα οποία προήλθε το τοπωνύμιο Στεγαστά.

Πρώτη φορά επισκέπτονται ελληνικούς αμπελώνες έξι Masters of Wine, με καταγωγή από όλα τα σημεία του κόσμου –Νότια Αφρική, Τσεχία, Μεγάλη Βρετανία, Αυστραλία και Ελλάδα. Ανάμεσά τους και ο Γιάννης Καρακάσης, σύμβουλος οίνου και πρόσφατο μέλος της ολιγομελούς ομάδας των 338 Masters of Wine. Αφού ολοκληρώθηκε η περιήγηση στα Στεγαστά, οι οινολόγοι του οινοποιείου –Θάνος Φακορέλλης (ειδικός σύμβουλος), Ελένη Αλευρά και Σπύρος Ζουμπούλης –οδήγησαν τους καλεσμένους στον Ράσωνα όπου παράγεται το μεγάλο κόκκινο κρασί αποκλειστικά από το Μαυροτράγανο. Και κατέληξαν στο οινοποιείο για να γευθούν φρέσκα λευκά και ροζέ κρασιά απευθείας από το βαρέλι, το πιθάρι και τις δεξαμενές από διάφορες χρονιές. Έως και κρασί που μπήκε στο βαρέλι φέτος τον Σεπτέμβριο.

Το τερουάρ

«Χωρίς καλό σταφύλι δεν κάνεις καλό κρασί. Το καλό κρασί γίνεται πάνω στο αμπέλι» εξηγεί ο σύμβουλος οινολόγος Θάνος Φακορέλλης. «Ο τόπος, το έδαφος, η ποικιλία που φυτέψαμε, ο άνθρωπος, όλα επηρεάζουν. Και, τέλος, το κλίμα βέβαια» καταλήγει ο ίδιος. Ετσι παράχθηκε ένα από τα κορυφαία ελληνικά κρασιά, ανάμεσα στα ανώτερα διεθνώς.

Ο Σπύρος Ζουμπούλης (οινολόγος ο οποίος εργάζεται in situ από το 2015) εξήγησε στους επισκέπτες του τα χαρακτηριστικά του τερουάρ στον Φαλατάδο. Το χώμα περιείχε σπάνια γρανιτική άμμο, κατάλληλη για φύτευση αμπελιών από ποικιλίες των Κυκλάδων. Και ύστερα εισήλθε στο παιχνίδι και το μικροκλίμα της περιοχής. Τα αμπέλια βρίσκονται διαρκώς εκτεθειμένα σε αέρηδες σε μεγάλο υψόμετρο (450 μέτρα) με ήπιους χειμώνες και αρκετές βροχές ή χιόνι. «Το μικροκλίμα αυτό ουσιαστικά υπέδειξε τις ποικιλίες που ταιριάζουν σε αυτήν τη γη», όπως χαρακτηριστικά διευκρίνισε. Επιπλέον, το πείραμα βιοκαλλιέργειας στα Στεγαστά βασίστηκε στην παραδοσιακή αμπελουργία της πυκνής φύτευσης: δηλαδή δημιουργούνται 1.000 έως 1.100 αμπέλια ανά στρέμμα –πρωτοποριακή μέθοδος που υπήρχε πολύ παλιά αλλά χάθηκε καθώς στην Ελλάδα προτιμάται η αραιή φύτευση που διευκολύνει τον τρύγο και τη χρήση μεγάλων τρακτέρ. Εν προκειμένω, όμως, «τα φυτά ζορίζονται, πασχίζουν να τροφοδοτηθούν με νερό και τροφή για την επιβίωσή τους. Ο ανταγωνισμός παράγει καλύτερο σταφύλι» εξηγεί ο οινολόγος. Η τεχνογνωσία που ακολούθησε ο Θάνος Φακορέλλης είχε αφομοιωθεί από τα μεγάλα chateaux του Μπορντό (όπου ζει και εργάζεται) και της Βουργουνδίας. Χρησιμοποιούνται αποκλειστικά ντόπιες, κυκλαδίτικες ποικιλίες, τα χαρακτηριστικά του χώματος και του κλίματος αξιοποιούνται στο έπακρο. Ετσι, κατά τη δοκιμή όλοι συμφώνησαν το τηνιακό Ασύρτικο δεν θυμίζει αυτό της Σαντορίνης.

Οι ειδήμονες δοκιμάζουν το Clos Stegasta, το κορυφαίο κρασί των Αμπελώνων που προορίζεται κυρίως για εξαγωγή σε κορυφαίες κάβες και στο δίκτυο των διάσημων εστιατορίων του σεφ Αλέν Ντικάς. «Το ψάρι ταιριάζει με το συγκεκριμένο κόκκινο Clos Stegasta λόγω του αλατιού και της υγρασίας της θάλασσας που κατακάθεται πάνω στο αμπέλι» εξηγεί ο Θάνος Φακορέλλης. «Το γαλλικό πρόθεμα Clos, δηλαδή περιφραγμένο, αναφέρεται στην προστασία από τα εκατοντάδες τηνιακά αγριοκάτσικα» προσθέτει. Το 2000, όταν ο ιδιοκτήτης του οινοποιείου Αλέξανδρος Αβατάγγελος σε συνεργασία με τον Ζεράρ Μαρζόν, τον κορυφαίο σομελιέ του Αλέν Ντικάς, κάλεσε τους Μιχάλη Τζανουλίνο (υπεύθυνο των αμπελώνων) και Θάνο Φακορέλλη να φυτέψουν τον αμπελώνα, «ήταν μια διαφορετική εποχή όπου φύτευαν μόνο διεθνείς ποικιλίες. Είμαστε οι πρώτοι στην Ελλάδα που φυτέψαμε αποκλειστικά εγχώριες: Ασύρτικο, Μαλαγουζιά, Μαυροτράγανο, Αυγουστιάτης».

Κάθετη δοκιμή

Ο καλύτερος τρόπος για να αποκομίσει ένας ειδικός πλήρη εικόνα της εξέλιξης του κρασιού, χρονιά προς χρονιά, προϋποθέτει να τοποθετηθούν στη σειρά διαφορετικές εσοδείες της ίδιας ετικέτας, έτσι ώστε να δοκιμαστούν συγκριτικά. Η δοκιμή συνήθως αρχίζει με τη νεότερη εσοδεία και καταλήγει στην παλαιότερη, ώστε το φρέσκο κρασί να είναι ένα ξεκάθαρο μέτρο σύγκρισης. Πρόκειται για την ιεροτελεστία της κάθετης δοκιμής επειδή «κατεβαίνει» στον χρόνο για να διαπιστώσει τη μεταμόρφωση του ίδιου κρασιού. «Από την επίσκεψή τους, επιβεβαιώθηκε το γεγονός ότι η περιοχή που έχουμε για τα αμπέλια είναι εξαιρετική και για τα κόκκινα και τα λευκά», δηλώνει η Ελένη Αλευρά, η οποία βρίσκεται από το 2011 στους αμπελώνες. Την παράσταση κλέβει μια ειδική εμφιάλωση, το Μαυροτράγανο του 2013, το οποίο παλαιώνεται στα μπουκάλια και δεν κυκλοφορεί, αποτελεί ειδική έκδοση. «Μπορώ να γευτώ τα σταφύλια στο ποτήρι» παρατηρεί ο Θάνος Φακορέλλης. Η βελούδινη παρουσία των τανινών παρέμενε ως επίγευση στο στόμα των ειδικών για περισσότερο από τον αναμενόμενο χρόνο.