Κατανόηση μέσα από τη σύγκρουση

«Τόνι Ερντμαν»: Είναι κοινώς αποδεκτό πλέον πως ο πατέρας ήταν μάλλον ανύπαρκτος ως οντότητα ψυχολογική μέχρι, τουλάχιστον, τις αρχές της δεκαετίας του ’70. Η βαθιά μεταστροφή του οικογενειακού μοντέλου όμως επέφερε μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων, τις οποίες επιχειρεί σήμερα να διερευνήσει τούτο εδώ το συναρπαστικό φιλμ της Μάρεν Αντε που αποθεώθηκε από την κριτική στο πρόσφατο Φεστιβάλ Καννών (απ’ όπου έφυγε δίχως βραβείο, κάτι που έκανε πολλούς να μιλήσουν –κάπως υπερβολικά –για «σκάνδαλο»).

Το στόρι έχει ως εξής: η Ινες, μια συναισθηματικά καταπιεσμένη Γερμανίδα που ζει στο Βουκουρέστι, ετοιμάζεται για την επαγγελματική της ανέλιξη όταν εμφανίζεται μπροστά της ο Γουίνφριντ, ο πατέρας της. Λάτρης της πλάκας, τρυπώνει στη ζωή της, στις συναντήσεις και τις εξόδους της, προσπαθώντας να εκμηδενίσει το κενό που τους ενώνει, προσπαθώντας ίσως να καταλάβει πώς η κόρη του επέλεξε μια ζωή δίχως χιούμορ. Και γι’ αυτό παρεμβαίνει με τον μόνο τρόπο που γνωρίζει: σπέρνοντας τον όλεθρο με συνεχείς, παράδοξες φάρσες. Πότε εμφανίζεται γελοιωδώς μασκαρεμένος, πότε εξιστορεί τις πιο απίθανες ιστορίες και όσο την πλησιάζει τόσο δείχνει να θέτει την καριέρα της σε κίνδυνο. Ενα γαϊτανάκι δηλαδή που αποτελεί την αφετηρία μιας σειράς από ξεκαρδιστικές ή και εξαιρετικά άβολες καταστάσεις. Κάπου εκεί, μας συστήνεται το alter ego του Γουίνφριντ –ο Τόνι Ερντμαν, ένας περίεργος τύπος με κακό κοστούμι, τραγική περούκα κι ακόμη χειρότερη οδοντοστοιχία. Και όσο πιο εκκεντρικός γίνεται τόσο η κόρη του δείχνει να ανταποκρίνεται. Πριν από αυτό, όμως, έχουμε την κάθαρση, όπως αυτή έρχεται με μια καθ’ όλα αφοπλιστική ερμηνεία του «Greatest love of all» της Γουίτνεϊ Χιούστον, σε μια σεκάνς ανθολογίας.

Από μια πλευρά, η Αντε θέτει το εξής ερώτημα: Είναι εφικτή η εσωτερική γαλήνη όταν βρίσκεσαι παγιδευμένος σε έναν μειωτικό εναγκαλισμό με τις προσταγές του καπιταλισμού; Αλλά επειδή η απάντηση εδώ είναι προφανής, επιτρέψτε μας να ασχοληθούμε με το πιο πολυσύνθετο σημειολογικά κομμάτι του σεναρίου (το υπογράφει εξ ολοκλήρου η σκηνοθέτρια), που αφορά τους ψυχαναλυτικούς δεσμούς των δύο ηρώων. Η Ινες επιζητά την αυτοβεβαίωση μέσω των άλλων, δημιουργώντας μια φανταστική εικόνα ανυπέρβλητης επιτυχίας και ικανότητας, ακριβώς επειδή οι δεσμοί αυτοί είναι βαριά τραυματισμένοι. Δεσμοί που μετουσιώνονται σε δράση με τον πλέον ευφάνταστο τρόπο: καθώς πατέρας και κόρη συναντιούνται, υποχρεωτικά, σε ένα ξένο από αυτούς περιβάλλον, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να συγκρουστούν. Γιατί, μας λέει η Αντε, δεν υπάρχει άλλος τρόπος για τη βαθύτερη κατανόηση του Αλλου: αν θέλεις να με καταλάβεις, τότε οφείλεις να συγκρουστείς μαζί μου και να υποστείς τις συνέπειες. Και αυτή η σύγκρουση δημιουργεί εν τέλει την κοινή πατρίδα, τη ρίζα δηλαδή που τους ενώνει. Επειδή όμως γονιός και παιδί συνδέονται με ορμή αντιθετική, η μεταμόρφωση του ενός οδηγεί στο κυριολεκτικό ξεγύμνωμα του άλλου! Α, και μη σας αποθαρρύνει η μεγάλη διάρκεια του υπέροχου αυτού φιλμ (167 λεπτά). Ούτε που θα το καταλάβετε.