Εσείς πώς θα μεταφράζατε το «Purity»;

Λαμπρινή Κουζέλη

Ντον ντελιλο, «Zero K.»

Γιώργος – Ικαρος Μπαμπασάκης

Τζόναθαν Φράνζεν, «Αγνή»

Εκδόσεις Ψυχογιός (αναμένεται)

Μιχάλης Μακρόπουλος

Χένρι Τζέιμς, «Η χρυσή κούπα»

Είχα ήδη δουλέψει τις «Βοστονέζες» (1886) όταν έπιασα να µεταφράσω τη «Χρυσή κούπα» (1904), ίσως ένα από τα πιο απαιτητικά µυθιστορήµατα που έχουν γραφτεί στην αγγλική γλώσσα. Τότε, πλέον, ο Τζέιµς υπαγόρευε τα κείµενά του και ο προφορικός του λόγος ήταν απείρως πολύπλοκος, «ευφηµιστικός, εκεί που οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ευθείς, και ξάφνου ακριβής, εκεί που είθισται ο λόγος να είναι αποσιωπητικός ή ελλειπτικός», γράφει ο Γκορ Βιντάλ. Οι χαρακτήρες στη «Χρυσή κούπα» περιπλανιούνται σ’ έναν λαβύρινθο περίπλοκων σκέψεων και αµφίσηµων κινήτρων, που καθρεφτίζεται και στη γλώσσα του µυθιστορήµατος. Πολυσέλιδες παράγραφοι, µακροπερίοδος λόγος µε δαιδαλώδη σύνταξη, παρένθετες προτάσεις µέσα σε άλλες παρένθετες προτάσεις, απρόβλεπτη χρήση των λέξεων, πλήρης αποσύνδεση του υποκειµένου από το κατηγόρηµα ή του κατηγορήµατος από το κατηγορούµενο. Πρώτο µέληµά µου ήταν να µη θυσιάσω σε καµία περίπτωση την «όψη» του κειµένου, που σηµαίνει τις µακρές περιόδους του, θραύοντάς τες –τις κράτησα όλες ως ακριβώς είχαν. Επειτα, έπρεπε να διατηρηθεί η δισηµία, µα δίχως σε καµία περίπτωση να διολισθήσει στην ακατανοησία. Ακόµα κι αν το κείµενο απαιτεί από τον αναγνώστη συνεχή εγρήγορση, δεν θα έπρεπε πουθενά να είναι ακαταλαβίστικο, µε τη φτηνή δικαιολογία πως «έτσι το ‘γραψε ο συγγραφέας». Δουλεύοντάς το µε κόπο και χαρά, λέξη τη λέξη και αράδα την αράδα, σκέφτηκα κάποια στιγµή τούτη τη φράση: «Η ανάγνωση της «Χρυσής κούπας» και πολύ περισσότερο η µετάφρασή της είναι σαν µακροβούτι που στο τέλος λες πως δεν σου µένει ούτε τοσηδά αναπνοή, αλλά που, όταν βγαίνεις στην επιφάνεια, θυµάσαι µε θαυµασµό ό,τι µαγικό αντίκρισες στον βυθό».

Εκδόσεις Gutenberg (αναμένεται)

Ρίτα Κολαΐτη

Ζιλ Βενσάν, «Τρεις ώρες προτού χαράξει»

Καθώς διάβαζα το «Τρεις ώρες προτού χαράξει» του Ζιλ Βενσάν –κι έχοντας μεταφράσει δύο άλλα βιβλία του συγγραφέα («Ντζεμπέλ», «Το φιλί του θανάτου», εκδόσεις Καστανιώτη) -, μου μπήκαν διάφορες ιδέες: Γιατί το μυθιστόρημα να μην έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο έτσι ώστε οι συγκλονιστικοί ήρωές του να ζωντανέψουν στην οθόνη, τα ατελείωτα ανθρωποκυνηγητά να συνοδεύονται από μια επιβλητική μουσική, οι απειλητικές σκιές να μου κόψουν την ανάσα και οι εκπληκτικοί διάλογοι να φτάσουν στ’ αφτιά μου; Γιατί να μην μπορώ ν’ απολαύσω νυχτερινά πλάνα από το Παλιό Λιμάνι της Μασσαλίας και τα σοκάκια με τα κακόφημα μπαρ και τις σκοτεινές φυσιογνωμίες; Η ανάγνωση τελείωσε, το βιβλίο με μάγεψε, αφήνοντας κατά μέρος τις κινηματογραφικές επιθυμίες μου.

Οι μέρες περνούν, η μετάφραση προχωράει, κάποια στιγμή τελειώνει. Ανάγνωση πάλι από την αρχή, του «δικού μου» κειμένου πλέον. Ενα αίσθημα ανησυχίας ανάμεικτο με πείσμα με κατακλύζει. Οχι, όχι… Οι διάλογοι δεν μ’ αρέσουν: τους θέλω πιο στακάτους, κοφτερούς σαν λάμα, έτσι όπως μιλάνε οι μπάτσοι και οι δολοφόνοι. Τους διορθώνω, σαν καλύτεροι μου φαίνονται. Μα και οι περιγραφές κάτι θέλουν κι αυτές: πρέπει να αποτυπώνουν πιο έντονα τον ζόφο, το μυστήριο, την αγωνία, την απειλή, τον θάνατο. Αστυνομικό μυθιστόρημα γαρ… Στα σημεία όπου αμφιταλαντεύομαι έχω τη δικλίδα ασφαλείας: το νυχτερινό τηλεφώνημα στον συγγραφέα του βιβλίου και καλό μου φίλο. «Ζιλ, μπονσουάρ, εγώ είμαι» του λέω και τον παίρνω μονότερμα. Αφού με ακούει προσεκτικά, μου απαντάει: «Μια χαρά το πας, μην ανησυχείς». Και τότε ξαναβυθίζομαι στο κείμενο, με τη σιγουριά πως ο αναγνώστης θα το απολαύσει!

Αχιλλέας Κυριακίδης

Αντρές Νέουμαν, «Ο ταξιδιώτης του αιώνα»

Μόλις ολοκλήρωσα τη μετάφραση ενός πολύ σημαντικού μυθιστορήματος με τίτλο «Ο ταξιδιώτης του αιώνα» («El viajero del siglo»), που πρωτοεκδόθηκε το 2009, όταν ο συγγραφέας του, το σύγχρονο παιδί-θαύμα της αργεντινέζικης λογοτεχνίας, ο Αντρές Νέουμαν, ήταν μόλις 32 ετών! Κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου είναι ο Χανς, ένας περιπλανώμενος μεταφραστής στη Γερμανία των αρχών του 19ου αιώνα. Σε ένα από τα ταξίδια του κάνει μια στάση στην πόλη Βρανδεμβούργο (μια πόλη όχι μόνο φανταστική αλλά και με απροσδιόριστες συντεταγμένες, αφού κι αυτή, όπως ο Χανς, μετακινείται συνεχώς –μια ευφυής αλληγορία των αλλεπάλληλων συνοριακών μεταβολών στη σπαρασσόμενη και διαρκώς αναχαρτογραφούμενη Ευρώπη εκείνου του αιώνα). Το βιβλίο, παρά τον όγκο του, διαβάζεται απνευστί, αλλά η μετάφρασή του ήταν συναρπαστικά επίμοχθη, εξαιτίας όχι τόσο του αριθμού των σελίδων όσο του όγκου των πληροφοριών και των πραγματολογικών στοιχείων που με υποχρέωσαν (θυμίζοντάς μου την εποχή κατά την οποία μετέφραζα Μπόρχες) να κατεβάσω τη μισή μου βιβλιοθήκη και να αναστατώσω τις μισές μηχανές αναζήτησης στο Διαδίκτυο, αυτόν τον ευλογημένο άγιο προστάτη των μεταφραστών. Καθώς το βιβλίο βρίθει ποιημάτων και αποσπασμάτων από πεζά, ποιήματα και θεατρικά έργα άλλων συγγραφέων και επειδή ο κεντρικός ήρωας, όπως προανέφερα, δεν ταξιδεύει μόνο από τόπο σε τόπο, αλλά, ως μεταφραστής, και από γλώσσα σε γλώσσα, αποφάσισα ν’ αποτίσω φόρο τιμής τόσο στη μαγική πράξη της μετάφρασης όσο και, ειδικότερα, στον έλληνα διάκονό της. Ετσι, λοιπόν, ζήτησα από δεκαοκτώ άξιους μεταφραστές (και άξιους φίλους) να συμμετάσχουν στο εγχείρημα και ν’ αποδώσουν, ο καθείς με τα όπλα του, από ένα ή δύο αποσπάσματα συγγραφέων όπως ο Πούσκιν, ο Κιτς, ο Χάινε, ο Καλντερόν, ο Σίλερ, ο Λεοπάρντι κ.ά. Κι όπως δεν έχω άλλο τρόπο να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου γι’ αυτήν τη συγκινητικά ενθουσιώδη ανταπόκρισή τους, αποφάσισα, με κάθε ταπεινότητα, να τους αφιερώσω τη μετάφραση του υπόλοιπου βιβλίου.