Η Ευρώπη ανέρρωνε από τη φρίκη ενός μεγάλου πολέμου, βίωνε τις δονήσεις μιας δεύτερης επερχόμενης σύρραξης, ενώ στο πολιτικό παρασκήνιο προετοιμαζόταν η επέλαση του φασισμού και η άνοδος του ναζισμού. Η δεκαετία του 1930 έμεινε ως περίοδος μεγάλης κοινωνικής αναστάτωσης, εχθροπραξιών, ανθρώπινου πόνου και ερείπωσης. Την ίδια ώρα, οι καλλιτεχνικές πρωτοπορίες υποχωρούσαν και ο κινηματογράφος έδινε τη δική του αισθητική μάχη με τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, τη βρετανική καταγραφή του ντοκιμαντέρ και τον γαλλικό σουρεαλισμό. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, το Χόλιγουντ υποδεχόταν τους εμιγκρέδες σκηνοθέτες από την Κεντρική Ευρώπη, οι οποίοι συνέβαλαν στην παραγωγή ταινιών της «χρυσής οθόνης».

Η ατμόσφαιρα κοινωνικού προβληματισμού της εποχής αναδύεται μέσα από το αφιέρωμα της Μικρής Λέσχης που ξεκινά το ερχόμενο Σάββατο και περιλαμβάνει 50 ταινίες. Εννέα από αυτές, των 16 και 35 χιλιοστών –ανάμεσά τους και η ψηφιοποιημένη κόπια της «Αστέρως» του Δημήτρη Γαζιάδη –ανασύρονται από το αρχείο της Ταινιοθήκης, ειδικά για την περίσταση. Η επιλογή τους σύμφωνα με τη Μαρία Κομνηνού, γενική γραμματέα της Ταινιοθήκης, ανταποκρίνεται στην παρουσίαση της δεκαετίας ως «απαρχής του κινηματογράφου με έμφαση στην υποκριτική, στον διάλογο και στη μουσική».

Ο «ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ». Πιο δυνατό ξεκίνημα από τον «Κανόνα του παιχνιδιού» του Ζαν Ρενουάρ δύσκολα θα μπορούσε να σκεφθεί κανείς. Οι ερωτικές δολοπλοκίες μεταξύ αριστοκρατών σε μια εξοχική έπαυλη και οι παράλληλες μηχανορραφίες του υπηρετικού προσωπικού, η πρωτοποριακή χρήση του μονοπλάνου και οι περίπλοκες κινήσεις της κάμερας του αριστοτέχνη σκηνοθέτη επιβεβαιώνουν ένα αριστούργημα των αρχών του 20ού αιώνα. Η γαλλική άποψη συμπληρώνεται με την «Αταλάντη» του Ζαν Βιγκό, στην οποία κυριαρχούν το σουρεαλιστικό χιούμορ και η λυρική ματιά στην καθημερινότητα των ποταμόπλοιων και των λαϊκών συνοικιών κατά τη διάρκεια της μεγάλης ύφεσης. Το αφιέρωμα συνεχίζεται με το «Βαμπίρ», την πρώτη «ομιλούσα» ταινία του Δανού Καρλ Τέοντορ Ντράγερ, ο οποίος θα μείνει στην ιστορία του κινηματογράφου για το αυστηρό και υπερβατικό του ύφος αλλά και για τους αισθητικούς του πειραματισμούς με επιδράσεις από το σοβιετικό μοντάζ, τον σουρεαλισμό και τον εξπρεσιονισμό.

Η βρετανική ομάδα δημιουργών ντοκιμαντέρ που εργάζονταν από το 1933 στη μονάδα του Γενικού Ταχυδρομείου του Κράτους GPO (General Post Office) εκπροσωπείται με το σπάνιο «Τραγούδι της Κεϋλάνης» του Μπάζιλ Ράιτ. Γυρίστηκε το 1934 για λογαριασμό της εταιρείας προώθησης του τσαγιού της Κεϋλάνης, τον σημαντικότερο βιομηχανικό τομέα της βρετανικής αποικίας, και αφηγείται τις λαογραφικές παραδόσεις της (σημερινής Σρι Λάνκα). Η δεύτερη ταινία αυτής της σχολής, το «Νυχτερινό ταχυδρομείο», γυρισμένο το 1936, είναι κοινή δημιουργία της ομάδας σκηνοθετών GPO. Το καθημερινό νυχτερινό ταξίδι της αμαξοστοιχίας Λονδίνο – Γλασκώβη μετατρέπεται με την πειραματική χρήση του ήχου, το νευρώδες μοντάζ και τον ρυθμό των στίχων του ποιητή Οντεν σ’ ένα ντοκιμαντέρ με δραματική ένταση και ποιητική σύλληψη για το βρετανικό τοπίο.

ΓΚΑΡΜΠΟ ΚΑΙ ΝΤΙΤΡΙΧ. Οι μεγάλες ντίβες της οθόνης Γκρέτα Γκάρμπο και Μάρλεν Ντίτριχ, οι οποίες προσδιόρισαν διαφορετικά η καθεμία τα πρότυπα της γυναικείας γοητείας για τις επόμενες δεκαετίες, εμφανίζονται στη «Βασίλισσα Χριστίνα» του Ρούμπεν Μαμούλιαν και τον «Γαλάζιο άγγελο» του Γιόζεφ φον Στέρνμπεργκ, αντιστοίχως. Από τη μεγάλη παραγωγή του Χόλιγουντ ξεχωρίζουν δύο ταινίες: η «Εύθυμη χήρα» του Ερνστ Λιούμπιτς, γνωστού για τον συνδυασμό διασκεδαστικής ελαφρότητας και ψυχολογικής παρατήρησης, και τα «Ανεμοδαρμένα ύψη» του Γουίλιαμ Γουάιλερ, ο οποίος υπογράφει τη διασκευή της Εμιλι Μπροντέ με πρωταγωνιστές τον Λόρενς Ολίβιε και τη Μερλ Ομπερον.

Το αφιέρωμα κλείνει με την ελληνική «Αστέρω». Η αποκατάστασή της βασίστηκε στην κόπια με γαλλικούς μεσότιτλους που ανακαλύφθηκε στη Γαλλική Ταινιοθήκη το 2003, χάρη στο κοινοτικό πρόγραμμα Lumière και αποτελεί συνεργασία των δύο Ταινιοθηκών. Την «Αστέρω» επενδύουν μουσικά οι S.W.I.M. και συνοδεύει στα φωνητικά η Νατάσα Γιανναράκη.

ΙΝFO

Στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Ιεράς Οδού 48, από 13/2. Η είσοδος είναι ελεύθερη για τα μέλη της Μικρής Λέσχης. Ωρες πώλησης καρτών: καθημερινά 17.30 – 22.00 στο ταμείο.