Πολιτική. Πολιτική. Πολιτική. Παντού. Στους Κήπους. Στο παλιό Αρσενάλι. Στα αρχοντικά με τους τοίχους ποτισμένους από τη μούχλα. Ακόμη και στα διάσημα κανάλια της. Η μεγαλύτερη και σημαντικότερη εικαστική διοργάνωση παγκοσμίως, που φέτος συμπληρώνει 120 χρόνια ζωής, η Μπιενάλε της Βενετίας, φαίνεται ότι ακολουθεί πλέον τον παλμό της εποχής.

Και αφού άλλοτε ενδύθηκε τον μανδύα της προώθησης της αβάν γκαρντ, άλλοτε έθεσε ως προτεραιότητά της να αναδείξει νέους καλλιτέχνες και την πρόσφατη περίοδο της ευμάρειας αναδείχθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα παζάρια έργων τέχνης, τώρα φαίνεται ότι κάνει μια σαφή στροφή.

Αφήνοντας πίσω την επίδειξη νεοπλουτισμού με τα πολυτελή κότερα να συναγωνίζονται σε φλας τα έργα τέχνης, τα εγκαίνια των ανακαινισμένων κτιρίων με τις πανάκριβες ιδιωτικές συλλογές να κλέβουν την παράσταση από την ίδια την Μπιενάλε και μια πρόσκληση για ένα από τα πάρτι στα ξενοδοχεία του Γκραν Κανάλε να είναι εξίσου περιζήτητη με μια κάρτα εισόδου για την επίσκεψη στην κεντρική έκθεση πριν από τα επίσημα εγκαίνια.

Η τάση για αλλαγή κατεύθυνσης σαφώς υπήρχε, αλλά έως τώρα δεν κατάφερε να είναι κυρίαρχη ή να μην αντιμετωπίζεται άλλοτε ως γραφικότητα και άλλοτε ως αναγκαίο κακό από χώρες που έβρισκαν τη διοργάνωση ως μια ακόμη ευκαιρία να εκφράσουν τις θέσεις τους. Πίσω από την αλλαγή –που είχε αρχίσει δειλά να διαφαίνεται τα τελευταία χρόνια –βρίσκεται ο φετινός καλλιτεχνικός διευθυντής, ο 52χρονος Οκουι Ενγουίζορ. «Πώς μπορεί η τρέχουσα ανησυχία της εποχής μας να γίνει κατανοητή σωστά, να εξεταστεί και να αποσαφηνιστεί;», είναι το ερώτημα που θέτει. Και για να το απαντήσει επιστρατεύει 136 καλλιτέχνες από 53 χώρες –εκ των οποίων 89 εκθέτουν τη δουλειά τους για πρώτη φορά στην Μπιενάλε –με τα 159 από τα έργα που παρουσιάζουν να έχουν δημιουργηθεί ειδικά για την κεντρική έκθεση που απλώνεται στο Αρσενάλι και τους Κήπους με θέμα «Του κόσμου όλα τα μέλλοντα».

Η επιστροφή του Μαρξ

Την ίδια ώρα, άλλες 89 χώρες θα στήσουν τα εθνικά τους περίπτερα στον πυρήνα της διοργάνωσης, στους Κήπους (όπως η Ελλάδα) ή σε εκκλησίες, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, μετατρέποντας ολόκληρη την Πόλη των Δόγηδων σε μια τεράστια έκθεση σύγχρονης τέχνης, σε συνδυασμό με τα 44 παράλληλα γεγονότα που συνδέονται με την Μπιενάλε, χωρίς να λάβει υπόψη του κάποιος τις αμέτρητες μεμονωμένες εκθέσεις που φιλοξενούνται την ίδια περίοδο στην πόλη.

Και αν λοιπόν από τις νεόκοπες Σεϋχέλλες και τη Μοζαμβίκη, που επίσης εμφανίζεται για πρώτη φορά, έως την Ουκρανία και την Κίνα, όλοι κάτι έχουν να δηλώσουν σχετικά με τις συνέπειες της αποικιοκρατίας και του ύστερου καπιταλισμού, ποιος θα ήταν καταλληλότερος για να βρεθεί στο επίκεντρο τούτης της γιορτής από τον Καρλ Μαρξ;

Επί έξι ολόκληρους μήνες, όσο διαρκεί η Μπιενάλε, ηθοποιοί θα διαβάζουν τους τέσσερις τόμους του «Κεφαλαίου» (ακόμη και τις υποσημειώσεις!) στο ειδικό αμφιθέατρο –την Αρένα –που εμπνεύστηκε ο κατά συρροήν επιμελητής (έχει διευθύνει από την Ντοκουμέντα στο Κάσελ έως τις Μπιενάλε του Γιοχάνεσμπουργκ και της Σεβίλλης) Ενγουίζορ και σκηνοθέτησε ο Αϊζακ Τζούλιεν στον εκθεσιακό χώρο των Κήπων. Παίρνοντας το νήμα από την προηγούμενη διοργάνωση, όπου στο επίκεντρο της έκθεσης βρισκόταν «Το Κόκκινο Βιβλίο» του Καρλ Γιουνγκ ως έργο τέχνης, ο Οκουι Ενγουίζορ πήγε την ιδέα ένα βήμα παρακάτω.

Επέλεξε ένα άλλο εμβληματικό βιβλίο και δεν το έβαλε απλώς σε μια προθήκη, αλλά του δίνει τον λόγο στέφοντάς το πρωταγωνιστή σε μια σειρά περφόρμανς όπου θα συμμετέχουν σημαντικοί καλλιτέχνες όπως ο πολυβραβευμένος Γερμανός Ολαφ Νικολάι (δικό του είναι το μνημείο για τα θύματα των Ναζί στη Βιέννη) ή ο Βρετανός Τζέρεμι Ντέλερ που στην περασμένη Μπιενάλε είχε τραβήξει τα βλέμματα με την τοιχογραφία του στην οποία ο σοσιαλιστής Ουίλιαμ Μόρις αναποδογύριζε το σκάφος του Ρόμαν Αμπραμόβιτς.

Βετεράνοι και νέο αίμα

Η πρωτοκαθεδρία του λόγου όμως δεν σημαίνει ότι οι επισκέπτες της 56ης Μπιενάλε θα φύγουν με χορτασμένο αφτί και διψασμένο μάτι. Κάθε άλλο, καθώς ο καλλιτεχνικός διευθυντής έχει προσκαλέσει στην έκθεση μια ευρεία γκάμα καλλιτεχνών. Από βετεράνους όπως ο Γκέοργκ Μπάζελιτς, ο Κριστιάν Μπολτάνσκι, η Μαρλέν Ντιμάς, ο Μπρους Νάουμαν, ο Κουτλούγκ Αταμάν, η Μόνικα Μπονβιτσίνι, ο Φάμπιο Μάουρι ή ο σκηνοθέτης Στιβ ΜακΚουίν, που θα παρουσιάσει τη δουλειά του δίπλα στο έργο τού Χαρούν Φαρόκι. Αλλά και δημιουργούς της νέας γενιάς που ζουν κυρίως στην Αφρική, όπως ο 28χρονος Ιμπραήμ Μαχάμα από την Γκάνα που θα φτιάξει το μεγαλύτερο έργο της Μπιενάλε, μια ταπισερί μήκους 200 μ. από πολύχρωμα υφάσματα και κομμάτια λινάτσας από τα σακιά μεταφοράς κάρβουνου, ο νεαρός Τυνήσιος Νιντάι Τσάμεχ που απεικονίζει στα σχέδιά του κορμιά μαρτύρων, σώματα γδαρμένα και διαμελισμένα ή ο εκ Μοζαμβίκης Τζονστάγιο Μαμπούντα που φτιάχνει έναν θρόνο από τα όπλα που έχουν ξεμείνει από τον εμφύλιο.

Αφρική, η νέα Κίνα

Διότι, εκτός των άλλων, η φετινή διοργάνωση δεν έχει μόνο έντονο πολιτικό χαρακτήρα, αλλά δείχνει να θέλει να αποκαταστήσει την παραγνωρισμένη Αφρική ή κατ’ άλλους να καταγράψει την τάση που θέλει τη Μαύρη Ηπειρο να είναι η ανερχόμενη νέα Κίνα. Ο,τι και αν ισχύει, ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι οι πρωταγωνιστές της 56ης Μπιενάλε έχουν καταγωγή από την Αφρική. Και δεν είναι μόνο ο γεννημένος στη Νιγηρία καλλιτεχνικός διευθυντής Οκουι Ενγουίζορ και η νέα γενιά των αφρικανών καλλιτεχνών που επέλεξε, αλλά και το γεγονός ότι τον Χρυσό Λέοντα συνολικής προσφοράς στην τέχνη απονέμεται φέτος στον 71χρονο Νιγηριανό Ελ Ανατσούι, που κέρδισε την παγκόσμια αναγνώριση με τις τεράστιες ταπισερί του από πλαστικά καπάκια μπουκαλιών, ενώ με καταγωγή από την Γκάνα αλλά γεννημένος στην Τανζανία είναι και ο αρχιτέκτονας της Αρένας που θα πρωταγωνιστεί στην έκθεση, ο Ντέιβιντ Αντζάγιε.

Στα εθνικά περίπτερα ουρές αναμένεται να σχηματιστούν έξω από το βρετανικό, που θα φιλοξενήσει τη Σάρα Λούκας, και το αμερικανικό με τη συμμετοχή-έκπληξη της 78χρονης βιντεοάρτιστ Τζόαν Τζόνας, στο κινεζικό περίπτερο που σχεδίασε η εταιρεία του Ρεμ Κούλχας, αλλά και στο τουρκικό, όπου σε αντιπερισπασμό των Αρμενίων, που θέλουν να επισημάνουν την 100ή επέτειο από τη γενοκτονία, κατεβάζουν έναν από τους διασημότερους αρμένιους καλλιτέχνες, τον Σάρκις, ο οποίος συμμετέχει και στο αρμενικό περίπτερο.

Η ελληνική παρουσία

Τρεις ελληνικές, και μάλιστα γυναικείες, παρουσίες μετρά η φετινή Μπιενάλε. Πρώτη βεβαίως είναι εκείνη της Μαρίας Παπαδημητρίου, που θα μεταφέρει στο βυζαντινής όψης εθνικό μας περίπτερο ένα ολόκληρο κατάστημα ενός 82χρονου τεχνίτη δέρματος από τον Βόλο. Από τομάρια ζώων έως αποκόμματα εφημερίδων, από φωτογραφίες πολιτικών και εγκληματιών έως αποφθέγματα για το κυνήγι, ό,τι υπήρχε και δεν υπήρχε στο σκονισμένο και ξεχασμένο από τον χρόνο κατάστημα θα αποτελέσουν λιθαράκια της ελληνικής συμμετοχής που φέρει τον τίτλο «Why look at animals? Agrimika».

Παρούσα, για δεύτερη φορά, στην Μπιενάλε της Βενετίας και η Κατερίνα Γρέγου. Η ελληνίδα επιμελήτρια με τη διεθνή καριέρα, που το 2011 είχε την ευθύνη του περιπτέρου της Δανίας, τώρα επιστρέφει στο πρώτο μη ιταλικό περίπτερο που κατασκευάστηκε στους Κήπους το 1907, σε εκείνο του Βελγίου, με πρωταγωνιστή τον Βίνσεντ Μίσεν και τη συμμετοχή πολλών ακόμη καλλιτεχνών (από τη Ζιμπάμπουε έως το Πακιστάν) που θα ασχοληθούν με την αποικιοκρατία και όχι μόνο. Η τριάδα κλείνει με την ελληνικής καταγωγής πολιτογραφημένη Λιβανέζα Ιωάννα Χατζηθωμά, η οποία επελέγη με τον στενό συνεργάτη και σύντροφό της Χαλίλ Ζορέξ για την κεντρική έκθεση της διοργάνωσης με μια καθημερινή ανάγνωση του βιβλίου τους «Λανθάνουσες εικόνες: το ημερολόγιο ενός φωτογράφου».

info:Η Μπιενάλε εγκαινιάζεται στις 9 Μαΐουκαι θα διαρκέσει έως τις 22 Νοεμβρίου

Τελευταία Νέα