Οταν απειλείται η εστία

Πώς νοείται σήμερα η έννοια της ορφάνιας; Μια κατάδυση στη νέα πραγματικότητα επιχειρεί ο Ντένις Κέλι (Dennis Kelly, 1970) στα «Ορφανά» του.

Γεννημένος στο Λονδίνο, ο συγγραφέας μεγάλωσε σε εργατική πολυκατοικία –ο πατέρας του ήταν εισπράκτορας –και εγκατέλειψε το σχολείο στα δεκάξι του. Ανακάλυψε το θέατρο μέσα από μια τοπική ομάδα της γειτονιάς του, ενώ δούλευε σε σουπερμάρκετ. Το πρώτο του θεατρικό το έγραψε σε ηλικία τριάντα ετών. Το 2009 ανέβηκε στο Εδιμβούργο το θεατρικό του «Τα ορφανά» («Orphans»). Στην Αθήνα πρωτοείδαμε το έργο στο Θέατρο του Νέου Κόσμου το 2011, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου με τους Μαρία Κίτσου, Μιχάλη Οικονόμου και Ομηρο Πουλάκη.

Με την ίδια μετάφραση, της Κοραλίας Σωτηριάδου, μεστή, με μια περιεκτική λιτότητα και ακρίβεια, ανέβηκαν τα «Ορφανά» στη Θεσσαλονίκη, από τον Τάκη Τζαμαργιά, την περασμένη άνοιξη –και θα επαναληφθούν από το φθινόπωρο. Ο χώρος, το Φουαγέ της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, υποδέχθηκε μια ιστορία που φέρνει στην επιφάνεια διλήμματα και προβληματισμούς για ένα ζήτημα που σήμερα μας απασχολεί: βία και ρατσισμός. Ωστόσο ο Ντένις Κέλι διαχειρίζεται το θέμα του με τρόπο τέτοιο που το κάνει να ξεπερνά τις κοινωνικές του διαστάσεις και το κάνει προσωπικό.

Οι τρεις ήρωες, ο Ντάνι, η Ελεν και ο Λίαμ, ένα ζευγάρι και ο αδελφός της γυναίκας, δεν είναι κάποιοι μακρινοί, περιθωριακοί τύποι. Θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς –είμαστε εμείς. Ο ξένος, ο μετανάστης, ο εχθρός δεν εμφανίζεται στη σκηνή. Είναι όμως παρών κάθε στιγμή: Είναι η απειλή (αφορμή και αιτία) που μπαίνει μέσα στο σπίτι και ανατρέπει τις ισορροπίες. Είναι ο λόγος που φέρνει τους πρωταγωνιστές στα όριά τους, σε αυτή τη λεπτή, καθοριστική όμως, γραμμή, που θα τους οδηγήσει απέναντι –θα την ξεπεράσουν; Ο συγγραφέας κινείται σταδιακά: Βήμα-βήμα αποκαλύπτει τις πτυχές του δράματος, ξεκινώντας από μια συνηθισμένη εικόνα. Ενα ζευγάρι είναι καθισμένο στο τραπέζι για φαγητό. Ο Ντάνι και η Ελεν είναι παντρεμένοι, η γυναίκα είναι έγκυος, στο δεύτερο παιδί τους. Ωσπου ξαφνικά εισβάλει στο σπίτι ο αδελφός της, ο Λίαμ, γεμάτος αίματα. Βοήθησε, λέει, έναν τραυματισμένο. Ο τραυματισμένος ήταν Πακιστανός. Μετά λέει ότι ο Πακιστανός τον προκάλεσε, οπότε έγινε βίαιος μαζί του. Υστερα παραδέχεται ότι ήταν ο ίδιος ο Λίαμ που, χωρίς λόγο, του επιτέθηκε γιατί απλώς ήταν άραβας. Πρώτο μέλημα της οικογένειας είναι να τον προστατέψει…

«Το έργο διερευνά την ατομική ευθύνη και την κοινωνική συνείδηση του καθενός μας όταν βάλλεται άμεσα ή έμμεσα η οικογένειά μας και τα κεκτημένα της στις όλο και πιο πτωχευμένες ηθικά κοινωνίες μας» σχολιάζει εύστοχα ο Τάκης Τζαμαργιάς στο σκηνοθετικό του σημείωμα στο πρόγραμμα της παράστασης.

Ο Τζαμαργιάς διαχειρίστηκε το έργο με στόχο να αναδείξει την ουσία του θέματος, χωρίς διάθεση διδακτισμού. Επάνω στο επικλινές σκηνικό, το τραπέζι σηματοδοτεί την εστία. Γιατί αυτή είναι που απειλείται στα «Ορφανά». Με κλιμακούμενη την εσωτερική βία, καθρέφτη της βίας που έρχεται από έξω, οι ήρωες αναμετρώνται με τον εαυτό τους και την αντίσταση που διαθέτουν, όχι στον κίνδυνο αλλά στους προσωπικούς τους κώδικες.

Ο Χρήστος Στυλιανού ερμηνεύει με πληρότητα τον σύζυγο, είναι ένα πρόσωπο που πάλλεται και τελικά ενδίδει. Πρόκειται για έναν ηθοποιό παλιάς υποκριτικής κοπής και σύγχρονης ερμηνείας. Εξαιρετικός.