Η μυρωδιά της παρακμής

Η ικανότητα του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη να μεταφέρει με, σχεδόν, βιωμένο τρόπο τις ζωές των ηρώων του στη σκηνή επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά. Με τη νέα του παράσταση στο θέατρο Αθηνών προσθέτει ένα ακόμα κομμάτι στον προσωπικό σκηνοθετικό του χάρτη.

Μετά τον «Πουπουλένιο» και τον «Θεό της σφαγής», συνεχίζει να διερευνά το σύγχρονο ευρωπαϊκό ρεπερτόριο. Αυτή τη φορά είναι «Ο φάρος» («The Seafarer» = ναυτικός) του ιρλανδού συγγραφέα, σκηνοθέτη και σεναριογράφου Κόνορ ΜακΦέρσον (Conor McPherson, 1971): μια μαύρη κωμωδία, με μεταφυσικές νύξεις για τους χαμένους της ζωής –που ακόμα ελπίζουν.

Γεννημένος στο Δουβλίνο, ο ΜακΦέρσον άρχισε να γράφει θέατρο ενώ σπούδαζε στο πανεπιστήμιο της γενέτειράς του. Ξεχώρισε ήδη από τις αρχές του ’90 και κυρίως με «Το φράγμα» («The Weir», 1997), ένα έργο που έκανε πρεμιέρα στο Royal Court προτού μεταφερθεί στο West End και στο Μπρόντγουεϊ (ανέβηκε την ίδια χρονιά από την Πειραματική Σκηνή της Τέχνης στη Θεσσαλονίκη. Παρόμοια είναι και η πορεία του «Φάρου», που μετά την πρεμιέρα στο Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου (2006), συνέχισε στη Νέα Υόρκη –πάντα με τον συγγραφέα ως σκηνοθέτη. Με υποψηφιότητες για βραβεία Ολίβιε και Τόνι και διεθνείς διακρίσεις, «Ο φάρος» διαγράφει έκτοτε μια διεθνή επιτυχημένη καριέρα.

Τον τίτλο του έργου ο ΜακΦέρσον τον «δανείστηκε» από ένα αγγλοσαξονικό ποίημα, αγνώστου, που θυμίζει ελεγεία και αναφέρεται στις αναμνήσεις ενός ναυτικού. Ο ιρλανδός συγγραφέας στέκεται ιδιαίτερα στην πίστη, βαθύτατα επηρεασμένος από την έννοια της ενοχής στην Καθολική Εκκλησία. Μια ενοχή που του επιτρέπει να παίζει με τη μετάνοια και τις δεύτερες ευκαιρίες στη ζωή.

Ωστόσο η παράσταση του Μαρκουλάκη δεν αφήνει περιθώρια: είναι οργανωμένη με τέτοια ακρίβεια και λεπτομέρεια, ώστε ακόμα κι αν οι ήρωες κινούνται στο περιθώριο, οι ψυχές τους μας είναι οικείες. Κι αυτές παρακολουθούμε. Τέσσερις losers, τέσσερις εξαθλιωμένοι τύποι –δύο αδέλφια και δύο φίλοι αδελφικοί –κουβαλούν αμαρτίες, ενοχές και απελπισία. Συναντώνται μια παραμονή Χριστουγέννων και ελπίζουν πως με μια παρτίδα χαρτιά και μπόλικο αλκοόλ θα «καθαρίσουν» με το παρελθόν τους. Ο απρόσκλητος και απροσδιόριστος επισκέπτης θα τους ταράξει αλλά είναι εκείνος που θα τους δώσει, τελικά, τη δεύτερη ευκαιρία στη ζωή και θα τους δείξει το φως του φάρου. Είναι ο διάβολος με το κοστούμι, μια νύξη στον αιώνιο Φάουστ.

Ηδη από την πρώτη κιόλας σκηνή, μέσα στο σκηνικό της Αθανασίας Σμαραγδή, η παράσταση σε βάζει στο πετσί της. Η παρακμή αναδίδεται από παντού και με τρόπο σχεδόν σωματικό μυρίζουμε τη βρωμιά τους, το αλκοόλ που πίνουν, τις ακαθαρσίες τους.

Πρώτα τα αδέλφια, ο Σάρκι του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου και ο τυφλός Ρίτσαρντ του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη, κάτι σαν τον Χαμ και τον Κλοβ στο «Τέλος του παιχνιδιού» του Μπέκετ –«Υποφέρω άρα υπάρχω». Ανάμεσά τους η επικοινωνία είναι επιπέδου πραγματικής συγγένειας. Εξαιρετικοί και οι δύο.

Ο Ιβάν είναι η γνώριμη περσόνα αρσενικού: επιπόλαιος και εξαρτώμενος από τη γυναίκα του, ο Νίκος Ψαρράς, απελευθερωμένος υποκριτικά, δίνει, ίσως, την πληρέστερη ερμηνεία του ώς τώρα. Απολαυστικός. Ο τέταρτος της παρέας, ο Νίκι του Προμηθέα Αλειφερόπουλου, ονειρεύεται να πιάσει την καλή. Μια ρεαλιστική ερμηνεία, με σημασία στη λεπτομέρεια.