Θα είναι η τραγική Ατοσσα στην Επίδαυρο την ερχόμενη Παρασκευή και το Σαββάτο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, σε μια παραγωγή του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, με την οποία ολοκληρώνονται οι φετινές φεστιβαλικές παραστάσεις. Ο λόγος για την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη που συμμετέχει στους «Πέρσες» του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Αρη Μπινιάρη. Ο τραγικός ποιητής που έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, ως πρόμαχος άνδρας, εμπνεύστηκε από το ιστορικό γεγονός και το προσεγγίζει με ανατρεπτικό, ιδιοφυή τρόπο. Βλέπει την περιφανή νίκη των αμυνόμενων Ελλήνωναπό τηνπλευρά των ηττημένων. Αναλύει τους Πέρσες –αυτοαποκαλούνται «βάρβαροι» –μέσα από το πρίσμα των Ελλήνων και η τραγωδία του δεν αποτελεί κήρυγμα μίσους και εκδίκησης. Αντίθετα, ο Αισχύλος συμπάσχει για τον αφανισμό των ηττημένων έχοντας συνθέσει παράλληλα ένα ρέκβιεμ εις μνήμην των νεκρών τους αλλά και έναν ύμνο εις δόξαν των νικητών, διδακτικό για της επιπτώσεις της έπαρσης και της αλαζονείας –όχι μόνο του Ξέρξη και των Περσών αλλά και για την αθηναϊκή δημοκρατία. Με σύγχρονους όρους, έχουμε ένα αντιπολεμικό έργο.

Κυρίαρχη στην τραγωδία με τις χορογραφημένες ερμηνείες (σε μετρική διδασκαλία του καθηγητή Αρχαίου Θεάτρου στο Πανεπιστήμιο Πατρών Θοδωρή Στεφανόπουλου και κινησιολογία της Λίας Χαράκη) και τη μουσικότητα στην κατά Αρη Μπινιάρη σκηνοθετική προσέγγιση είναι η βασιλομήτωρ Ατοσσα, χήρα του Δαρείου, του «Μέγα Βασιλέα» –που ηττήθηκε στον Μαραθώνα –τον οποίο καλεί από τον Κάτω Κόσμο σε μια προσπάθεια να συνετίσει τους Πέρσες ώστε να αφήσουν τους Ελληνες στην ησυχία τους. Εμφανίζεται συγκλονισμένη από την είδηση της ήττας, ως αλαζόνας άνθρωπος που δεν έχει μάθει να χάνει και με την έπαρση που τη διακρίνει –δεύτερη φύση του γαλαζοαίματου εθισμένου στον πολυτελή βίο –δεν συμμερίζεται, έστω ως τακτική, την απώλεια των Περσίδων που θρηνούν άνδρες, γιους, αδελφούς.

Ποια ερμηνευτικά εργαλεία χρησιμοποιήσατε για να πλάσετε την ηρωίδα σας;

Πάντα έχω έντονους προβληματισμούς όταν καλούμαι να πλάσω ρόλους προσώπων με ιδιαίτερα, έντονα –συχνά αντιφατικά –στοιχεία στον χαρακτήρα τους. Εξετάζω πώς η δοσολογία συναισθημάτων, η υποκριτική επιλογή θα αναδείξει τα περισσότερα από αυτά. Η Ατοσσα, εξόχως πολιτικό πρόσωπο ως βασίλισσα κραταιάς αυτοκρατορίας, μαθημένη σε αμύθητα πλούτη και στα αστείρευτα έσοδα από τη βαριά φορολογία των κατακτημένων, εμφανίζεται –στην πρώτη κιόλας σκηνή –πανικόβλητη έχοντας μάθει την έκβαση της ναυμαχίας στη Σαλαμίνα, αισθανόμενη ότι οι έως εκείνη τη στιγμή σταθερές της ζωής της μπορεί να απειληθούν. Γι’ αυτό και λέει: «Φοβάμαι μήπως με μια κλωτσιά ο μέγας πλούτος γεμίσει σκόνη καταγής όσα αγαθά συσσώρευσε άφθονα ο Δαρείος». Ταυτόχρονα ως μητέρα βασιλέα επιδιώκει τη διατήρηση του status quo της και της οικογένειάς της. «Να ξέρετε, αν νικήσει ο γιος μου θα είναι άντρας θαυμαστός.Αν δεν νικήσει, δεν έχει στην πατρίδα να δώσει λόγο. Αν σωθεί, θα είναι πάλι βασιλιάς στη χώρα αυτή» λέει απευθυνόμενοι στους υπηκόους της για να τους προκαταβάλει.

Ο Αισχύλος, από την άλλη, δείχνει την Ατοσσα να μη θρηνεί έντονα για τις μεγάλες απώλειες των Περσών, του λαού της και κυρίως με ερωτήματα θέλει να πυροδοτήσει συναισθήματα. Φαίνεται να μη σκύβει πάνω στον πόνο των άλλων γυναικών, εκδήλωση ενός τρόπου σκέψης ανθρώπων εξουσίας απέναντι στα πράγματα. Το μόνο που βρίσκει να πει είναι «μα πιο πολύ από όλα τα δεινά μας με καίει να ακούω για του γιου μου τα κουρέλια, ατίμωση που του τυλίγει το κορμί». Και το εκστομίζει έχοντας ακούσει προηγουμένως το προσκλητήριο νεκρών, στη σκηνή επίκλησης που κάνει βάζοντας τον Χορό να καλέσει από τον Κάτω Κόσμο τον νεκρό Δαρείο. Προσπαθεί να δικαιολογήσει τον γιο της μεταθέτοντας τις ευθύνες. Η αντίδραση αυτή είναι εριστική, παράλογη. Στερείται αισθήματος δικαιοσύνης, ηθικής, ανθρωπιάς που θα την έκαναν να φανεί ως χαρακτήρας ολοκληρωμένος. Η Ατοσσα με όσα λέει και με τη στάση της διχάζει τους θεατές. Δουλειά μου είναι να βγάλω εκείνα τα στοιχεία ώστε να μη δικαιολογηθεί ο λόγος, αλλά να φανούν οι ευθύνες, να φανεί το ποιόν των ανθρώπων της εξουσίας. Κατανοούμε ότι ακόμα και τα «μεγάλα χτυπήματα» δεν αλλάζουν τελικώς αυτούς τους ανθρώπους.

Παράλληλα ο Αισχύλος αντιπαραβάλλει δύο κόσμους –τον ιμπεριαλιστικό, απολυταρχικό των Περσών και τον ελεύθερο, δημοκρατικό των Ελλήνων –και με αριστοτεχνικό τρόπο θέλει να προειδοποιήσει τους Αθηναίους για τις μελλοντικές επιλογές τους ώστε να μην υιοθετήσουν την αλαζονεία, την ύβριν, που οδήγησαν στην ήττα τον Ξέρξη. Με σεβασμό προς την πλευρά των ηττημένων, δείχνει ότι υπάρχει ο υπέρτατος θεϊκός νόμος που τιμωρεί την ύβριν. Μιλά όμως και για κάτι πανανθρώπινο. Για το πόσο κοινή είναι η μοίρα των ανθρώπων απέναντι στον πόλεμο και πώς, ανεξαρτήτως πλευράς, οι άνθρωποι μετρούν απώλειες για τις οποίες θρηνούν.

Η ήττα μπορεί να μας διδάξει κάτι;

Θα έπρεπε. Η ίδια η ζωή φαίνεται όμως να μη διδάσκει τους ανθρώπους. Εξακολουθούν να γίνονται ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, να βιώνουμε αλαζονικές εξουσίες, θανάτους και φτου κι απ’ την αρχή. Κι αυτό προκαλεί κατάπληξη. Το ανθρώπινο είδος να μη μαθαίνει από τα τραγικά λάθη του.

Οι Συντελεστές. Στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου τον σοφό Δαρείο που επιστρέφει στον Πάνω Κόσμο θα υποδυθεί ο Νίκος Ψαρράς, τον ηττημένο Ξέρξη ο Αντώνης Μυριαγκός και τον Αγγελιαφόρο ο Χάρης Χαραλάμπους. Διόλου αμελητέα η παρουσία του χορού –τον απαρτίζουν οι Ηλίας Ανδρέου, Πέτρος Γιωρκάτζης, Γιώργος Ευαγόρου, Λευτέρης Ζαμπετάκης, Νεκτάριος Θεοδώρου, Μάριος Κωνσταντίνου, Παναγιώτης Λάρκου, Δαυίδ Μαλτέζε, Γιάννης Μίνως, Αρης Μπινιάρης, Ονησίφορος Ονησιφόρου, Ανδρέας Παπαμιχαλόπουλος, Μάνος Πετράκης, Στέφανος Πίττας, Κωνσταντίνος Σεβδαλής –που κινείται στα λιτά σκηνικά του Κωνσταντίνου Λουκά.

INFO

«Πέρσες» από τον ΘΟΚ στο Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου, 11 – 12 Αυγούστου στις 21.00. Εισιτήρια: 10 – 45 ευρώ

Τελευταία Νέα