Ναι Ή όχι στο νομοσχέδιο;

Δρ. Φίλιππος Τσιμπόγλου

Για τις βιβλιοθήκες σε όλο τον κόσμο, η ρύθμιση των θεμάτων περί τα πνευματικά δικαιώματα προϋποθέτει ένα είδος ζωογόνου ισορροπίας ανάμεσα σε δυο αρχές: την ελεύθερη ροή της πληροφορίας και την εξασφάλιση των δικαιωμάτων του δημιουργού, αμφότερες κρίσιμες για τη δημοκρατική εξέλιξη των κοινωνιών. Μέχρι σήμερα η σχετική ελληνική νομοθεσία υπήρξε μονομερής υπέρ του δημιουργού και απόλυτα περιοριστική για τις βιβλιοθήκες και τους αναγνώστες, ίσως από τις αυστηρότερες στον κόσμο. Αγνοούσε πλήρως μια από τις σημαντικές λειτουργίες των βιβλιοθηκών, τον δημόσιο δανεισμό, ο οποίος βέβαια δεν ξεκίνησε με την ψήφιση του Νόμου 2121 το 1993, αλλά πολύ παλιά, με την αυγή των δημοκρατικών κοινωνιών και το τέλος των κλειστών ιερατείων. Μια από τις πρώτες αναφορές για (μη) δανεισμό («ουκ εξενεχθήσεται») βρίσκουμε σε επιγραφή της Βιβλιοθήκης του Πανταίνου στην Αθήνα τον 1ο μ.Χ. αιώνα. Το άρθρο 55 του νέου νόμου επιτρέπει απλώς αυτό που προβλεπόταν από τις διεθνείς συμβάσεις, τις σχετικές κοινοτικές οδηγίες, αλλά απαντά και στις εφαρμογές εθνικών νομοθεσιών πολλών ευρωπαϊκών χωρών, απαλλάσσει αυστηρά συγκεκριμένες κατηγορίες βιβλιοθηκών από την υποχρέωση καταβολής αμοιβής στον δημιουργό για δημόσιο δανεισμό. Θέτει χρονικό περιθώριο έξι μηνών να υποβληθεί κοινά αποδεκτό κανονιστικό πλαίσιο για τον ορισμό του εύλογου τιμήματος, τους τρόπους υπολογισμού και καταβολής προς τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης και τους δημιουργούς. Χρειάστηκε να περάσει ένα τέταρτο του αιώνα μετά την ψήφιση του Ν. 2121, με αχρείαστες προστριβές, οι οποίες δεν οδήγησαν σε κάποιο αποτέλεσμα, ώστε η Εθνική Βιβλιοθήκη και οι βιβλιοθήκες γενικότερα επιτέλους να συνομιλούν ισότιμα με τους εκδότες και τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης για να συμφωνήσουν τα αυτονόητα προς όφελος όλων των μερών, εκδοτών, οργανισμών διαχείρισης, βιβλιοθηκών, αναγνωστών, προς όφελος της κοινωνίας μας.

Αντώνης Πλέσσας

Σωµατείο δηµιουργών ελληνικού τραγουδιού ΑΣΜΑ

Οσα κερδίσαμε –όσα έμειναν εκτός

Επειτα από πολύμηνη καθυστέρηση ψηφίστηκε η ενσωμάτωση στην ελληνική έννομη τάξη της οδηγίας 2014/26/ΕΕ για τη συλλογική διαχείριση. Τα κυριότερα εξ όσωνζητήσαμε ήδη από την άνοιξη του 2015 και έγιναν δεκτά είναι:α) Να αποκτήσουν οι δημιουργοί και οι δικαιούχοι πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων ενεργό ρόλο στη διαχείριση των δικαιωμάτων τους από τους ΟΣΔ και ΑΟΔ με δεσπόζουσα θέση μέσω της συμμετοχής τους στα καταστατικά τους όργανα (γενική συνέλευση μελών και εποπτικό συμβούλιο). Εγινε επίσης δεκτό το αίτημά μας για την αύξηση του αριθμού των μελών του ΕΣ από 3 έως 5 σε 3 έως 9.

β) Η πρόβλεψη σύνταξης ετήσιας έκθεσης διαφάνειας που θα δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης και η τήρηση ξεχωριστών λογαριασμών.

γ) Η απόσυρση του άρθρου 45 που προέβλεπε αρχικά υποχρεωτική διαδικασία διαμεσολάβησης μεταξύ οργανισμών και χρηστών για τη δημόσια εκτέλεση μουσικής σε καταστήματα και επιχειρήσεις και η οποία σε μεταγενέστερη εκδοχή του νόμου άλλαξε σε προαιρετική και συναινετική διαδικασία.

δ) Ο θεσμός του επιτρόπου. Ο νόμος προβλέπει 3 επιτρόπους. Τον προσωρινό επίτροπο, τον σύνδικο πτώχευσης και τον επίτροπο εξυγίανσης, ο οποίος υποκαθιστά τη διοίκηση σε όλες της τις αρμοδιότητες.

ε) Η υποχρέωση των ΟΣΔ και ΑΟΔ να αποδίδουν τους τόκους που αποφέρει η επένδυση των αδιαθέτων μέχρι να διανεμηθούν και καταβληθούν στους δικαιούχους.

Μεταξύ αυτών που ζητήσαμε αλλά δεν έγιναν δεκτά περιλαμβάνονται: α) Η ένταξη των κινητών τηλεφώνων στη διάταξη για την εύλογη αμοιβή που στην παρούσα περιγραφή της παρουσιάζει ασάφειες και μάλλον χρήζει νομοθετικής διόρθωσης.

β) Αναφορικά με το πρώτο εποπτικό συμβούλιο σε ΑΟΔ με δεσπόζουσα θέση, εν προκειμένω την ΑΕΠΙ ΑΕ, είχαμε ζητήσει να μην αποκλείονται οι κληρονόμοι και λοιποί δικαιούχοι γιατί κάτι τέτοιο αντίκειται στην οδηγία της ΕΕ. Το αίτημά μας δεν έγινε δεκτό.

γ) Η λήψη νομοθετικής μέριμνας ώστε σε περίπτωση ανάκλησης αδείας ή πτώχευσης ενός ΑΟΔ ή και ΟΣΔ να μπορούν να μεταβιβάζονται οι συμβάσεις του οργανισμού με τους δικαιούχους δημιουργούς, κληρονόμους, εκδότες και αλλοδαπούς οργανισμούς, αλλά και οι συμβάσεις με τους χρήστες σε νέο ή υφιστάμενο οργανισμό, μαζί με τις βάσεις δεδομένων που αφορούν το ρεπερτόριο και τις συμβάσεις του οργανισμού. Η σημερινή επιστολή της προσωρινής επιτρόπου της ΑΕΠΙ ΑΕ Μαριάνθης Βλάχου κατέδειξε για μια ακόμα φορά τα προβλήματα ρευστότητας της ΑΕΠΙ ΑΕ, εκφράζοντας επιφυλάξεις για τη δυνατότητα εξόφλησης του υπολειπόμενου 70% των δικαιωμάτων των ελλήνων δημιουργών από την τρέχουσα διαμονή αλλά και των απαιτήσεων των λοιπών δικαιούχων και ξένων ΟΣΔ.

Μανώλης Φάμελλος

σύλλογος συνθετών – στιχουργών ΜΕΤΡΟΝ

Αποθαρρύνει τους επενδυτές για την ΑΕΠΙ

Ολοκληρώθηκε την περασμένη εβδομάδα η ψήφιση του πολύπαθου νομοσχεδίου για τα πνευματικά δικαιώματα. Το περιβόητο άρθρο 45 που υποχρέωνε τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης να έρθουν σε διαπραγμάτευση με τους χρήστες μουσικής για τον καθορισμό του αμοιβολογίου τους τελικά αποσύρθηκε την τελευταία στιγμή. Παράλληλα επανήλθε η εύλογη αμοιβή σε ποσοστό 2% επί της τιμής εισαγωγής υπολογιστών, tablets και αναλωσίμων που είχε καταργηθεί το 2003. Τα κινητά (smartphones) εξαιρέθηκαν καθώς εκκρεμεί σχετική δίκη. Είναι όμως αυτή μια πύρρειος νίκη για τους δημιουργούς; Αυτές τις μέρες που άλλοτε ήταν μέρες ανάσας για πολλούς συνθέτες και στιχουργούς που στηρίζουν αποκλειστικά την επιβίωσή τους στα έσοδα από τα πνευματικά δικαιώματα, η ανησυχία είναι μεγαλύτερη από ποτέ… Η διάθεση που είχε φανεί από το Μέγαρο Μαξίμου να βρεθεί μια ριζική επαναστατική λύση στο θέμα της ΑΕΠΙ έχει οδηγήσει σε ένα σχεδόν αξεπέραστο αδιέξοδο. Οι νέες αρμοδιότητες του εποπτικού συμβουλίου, που (σωστά) τοποθετείται στην εταιρεία, είναι τόσο διευρυμένες, που είναι βέβαιο πως το νέο μοντέλο διοίκησης θα αποθαρρύνει κάθε πιθανό επενδυτή να αναλάβει την ΑΕΠΙ, να απομακρύνει τη διοίκηση, να καλύψει τα αρνητικά κεφάλαια και σε συνεργασία με τους δημιουργούς να διορθώσει τα πολλά κακώς κείμενα. Είναι χαρακτηριστικό πως κανένα από τα τρία σωματεία που εκπροσωπούν τον κλάδο δεν ζητούσε μια τέτοια ρύθμιση. Πολλοί φοβούνται πως αντί για την εξυγίανση έρχεται ο κατακερματισμός του χώρου και παραδόξως (ίσως ακουσίως) και με τις ευλογίες του ΣΥΡΙΖΑ το άνοιγμα στους ξένους πολυεθνικούς ομίλους που θέλουν να ελέγξουν την αγορά. Αλλωστε το μεγαλύτερο μέρος των οφειλών του Οργανισμού είναι προς αυτούς. Η επίτροπος που τοποθετήθηκε στην ΑΕΠΙ τον περασμένο Μάιο τελικά για πρώτη φορά στα χρονικά δεν κατάφερε να φέρει εις πέρας τη διανομή του Ιουνίου και οι δικαιούχοι αποζημιώθηκαν με το 30% του δικαιώματός τους. Αλλά και για τη διανομή του Δεκεμβρίου η εικόνα είναι ιδιαιτέρως σκοτεινή… Τα στοιχεία που έχουν γίνει γνωστά για την κατάσταση της εταιρείας είναι αντιφατικά. Το βέβαιο είναι ότι ένα μεγάλο μέρος από τα χρήματα που οφείλονται και είναι διαθέσιμα στα ταμεία το έχει δεσμεύσει το ίδιο το κράτος.

Ελενα Πατάκη

Εκδότρια, αντιπρόεδροςτης Ενωσης Ελληνικού Βιβλίου

Στην ίδια πλευρά εκδότες, δημιουργοί και βιβλιοθήκες

Την περασμένη εβδομάδα συνέβη μια σειρά από γεγονότα, που, αν και δεν έχει φανεί ακόμα η κατάληξή τους, τολμώ να τους αποδώσω ένα θετικό πρόσημο, αφού ανέτρεψαν μια παγιωμένη κατάσταση που γεννούσε προβλήματα και μας απομάκρυνε από λύσεις. Γιατί, μην έχοντας στην πραγματικότητα να μοιράσουν τίποτα εκτός από την αγάπη τους για το βιβλίο, οι εκδότες και οι δημιουργοί από τη μια και οι βιβλιοθήκες και το κράτος από την άλλη είχαν κόψει τις γέφυρες μεταξύ τους και είχαν αρχίσει να σκέφτονται την άλλη μεριά ως «απέναντι» σε σχέση με τα πνευματικά δικαιώματα. Για χρόνια καλλιεργήθηκε εκατέρωθεν η καχυποψία εις βάρος του κοινού στόχου, που είναι η άνοδος του επιπέδου της εκδοτικής παραγωγής και η βελτίωση τωνπαρεχόμενων υπηρεσιών από τις βιβλιοθήκες. Και είναι κοινός ο στόχος να αυξηθούν οι αναγνώστες στην Ελλάδα –οι ενήλικοι, τα παιδιά, οι έφηβοι με αναπτυγμένη αναγνωστική συνείδηση. Και είναι κοινή πεποίθηση ότι η έλλειψη ενός ευρέος δικτύου βιβλιοθηκών είναι ένας ακόμα παράγοντας που συντείνει στο να αφορά η ανάγνωση ένα πολύ χαμηλό ποσοστό των Ελλήνων. Θα ήθελα να τονίσω ξανά πως μακροπρόθεσμα ο στόχος όλων μας είναι ο ίδιος. Να διαβάζουμε όλο και περισσότεροι, όλο και περισσότερο, όλο και καλύτερα (καλύτερα βιβλία για πιο συνειδητούς αναγνώστες). Για να γίνει αυτό, χρειάζεται να αποκτήσει ενεργό ρόλο το υπουργείο Πολιτισμού, να ασκήσει την εθνική πολιτική βιβλίου που εγκαταλείφθηκε με το κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ τον Ιανουάριο του 2013. Η ομάδα βιβλίου, την οποία δημιούργησε ο Αριστείδης Μπαλτάς ως υπουργός Πολιτισμού και στην οποία συμμετείχα, έχει καταγράψει τις προτάσεις της που έχουν αναρτηθεί για διαβούλευση στο site του υπουργείου (http://www.culture.gr/el/citizen/SitePages/viewconsultation.aspx?cID=18). Περιμένουμε ότι η υπουργός Λυδία Κονιόρδου θα επαναφέρει την ενιαία τιμή βιβλίου, που έχει ιδιαίτερη σημασία ως εργαλείο μιας στρατηγικής για τη λογοτεχνία και τη γλώσσα, ειδικά σε γλώσσες με μικρή πληθυσμιακή εξάπλωση, όπως είναι τα ελληνικά. Και, τέλος, ότι θα βοηθήσει στην ανάδειξη του πνευματικού έργου που περιέχεται σε κάθε βιβλίο, δρόμος που περνάει αναγκαστικά από τον σεβασμό στα πνευματικά δικαιώματα.

Γεωργανδρέας Ζάννος

Γενικός διευθυντής του Οργανισµού Συλλογικής Διαχείρισης Εργων του Λόγου

Εκκρεμεί η ψηφιακή χρήση έργων στην εκπαίδευση

Το νομοσχέδιο για τη συλλογική διαχείριση εκσυγχρονίζει το πλαίσιο λειτουργίας των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης θεσπίζοντας αυστηρούς κανόνες διαφάνειας, λογοδοσίας, συμμετοχής των δημιουργών στη λήψη αποφάσεων και εποπτείας διασφαλίζοντας τα συμφέροντά τους και έναντι των οργανισμών. Παράλληλα περιέχει κι άλλες θετικές διατάξεις για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως είναι οι διατάξεις για την καταπολέμηση της πειρατείας στο Διαδίκτυο. Ομως η αιφνιδιαστική ενσωμάτωση στο νομοσχέδιο, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, διάταξης για τη χρήση έργων στην εκπαίδευση και για τον δημόσιο δανεισμό, χωρίς να έχει προηγηθεί καμία διαβούλευση, δημιούργησε σοβαρούς κινδύνους για τον κλάδο του βιβλίου. Ευτυχώς χάρη στην ακαριαία και συνολική έντονη αντίδραση από τα σωματεία των συγγραφέων και εκδοτών, αλλά και τον καλόπιστο διάλογο που έγινε με τους εκπροσώπους των βιβλιοθηκών, αποσύρθηκε η διάταξη που θα επέτρεπε τη χωρίς άδεια και χωρίς αμοιβή των δημιουργών χρήση των έργων τους στην εκπαίδευση. Παρέμεινε η διάταξη για τον δημόσιο δανεισμό, η οποία κατά την εκτίμησή μας προσκρούει σε συνταγματικές αρχές και τη σχετική οδηγία της ΕΕστον βαθμό που καταργεί αναδρομικά το δικαίωμα δανεισμού και την αμοιβή των δημιουργών και στον βαθμό που εξαιρεί συνολικά τις σχολικές και ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες από την υποχρέωση καταβολής αμοιβής για το μέλλον.

Αλλά και η ρητή θέσπιση του 2% στους υπολογιστές και τις ταμπλέτες,αποτελεί έναν αναγκαίο εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας μας αφού διασφαλίζει μία εύλογη αμοιβή για τους δημιουργούς και λοιπούς δικαιούχουςέναντι της ελευθερίας των ιδιωτών να αναπαράγουν για την ιδιωτική τους χρήση τραγούδια, ταινίες και βιβλία μέσω υπολογιστών.Πρόκειται άλλωστε για θεσμό που προβλέπεται σε οδηγία της ΕΕ και υπάρχει ήδη σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες με πλέον πρόσφατη την Ισπανία. Παραμένει σε εκκρεμότητα να ρυθμίσουμε το θέμα της ψηφιακής χρήσης προστατευόμενων έργων στην εκπαίδευση, αλλά όπως συμβαίνει στο εξωτερικό, βέλτιστες και αμοιβαία επωφελείς είναι οι λύσεις που συμφωνούν οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι, δηλαδή οι συγγραφείς, οι εκδότες και οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί/βιβλιοθήκες, και όχι αυτές που επιβάλλονται από τον νομοθέτη.